جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در نظریه عقلانیت و معنویت، نفی تعبد یکی از مؤلفه‌های اصلی است؛ هرچند که این مؤلفه، از توابع مؤلفه مرکزی این نظریه، یعنی عقلانیت با تفسیر پردازنده این نظریه است؛ در مجموع، این ویژگی، منتج غیر دینی بودن معنویت از منظر صاحب نظریه است. این نوشتار با استفاده از روش تحلیلی ـ پژوهشی و فارغ از التفات به انگیزه‌ها و حواشی پررنگ صاحب نظریه، در ابتدا به معرفی مقصود نظریه‌پرداز از عقلانیت پرداخته و به تفصیل، به بررسی انتقادی اقسام سه‌گانه عقلانیت اقدام نموده است؛ آن‌گاه به تشریح و نقد دیدگاه نظریه‌پرداز در خصوص نفی تعبد اهتمام نموده است. به عقیده نویسنده مقاله، دیدگاه پژوهشگر محترم در نقد تعبد دینی، مبتنی بر برخی پیش‌فرض‌های دیگر وی در خصوص عدم امکان مدلل نمودن عقائد دینی می‌باشد، که در این نوشتار، به نقد آنها توجه شده است؛ از سوی دیگر، فارغ از انتقادات مبنائی به برخی ابعاد دیدگاه وی، انتقادات درون‌ساختاری مهمی را می‌توان به دیدگاه وی طرح نمود. در نهایت، به نظر می‌رسد که تعبد مأخوذ در دین وحیانی، تعبد مدلل است و انتقادات این پژوهشگر محترم، وارد نمی‌باشد.

نظریه تطابقِ عوالم بیان کننده این ایده است که اگر موجودی در مرتبه‌ای موجود باشد،از آنجا که مرتبه وجودی و تشکیکیِ مقدم بر او، باید کمالی بیش از او داشته باشد، پس مرتبه بالاتر، وجود جمعی مرتبه پایین تر خواهد بود؛ در این نوشتار، اثبات نموده ایم که عاملِ حکایت و نشان گریِ صورت ذهنی از شیءِ خارجی، این همانیِ وجودی و تطابقِ وجودیِ موجود برترِ مثالی نسبت به موجود مادی است؛ زیرا بر اساسِ اصالت وجود ونظریه تشکیک وجود، نمی توان سخن از مناط بودن و منشأ بودن عینیت ماهوی در کاشفیتنمود؛ پس در هر صورت، این همانیِ وجودیِ وجود جمعی و وجود خاصِّ ماهیت، منشأ علممی باشد؛ ملّاصدرا ره بر صدوری بودن رابطه نفس و صورت ذهنیِ حسی و خیالی اصرارمی ورزد؛ لیکن صدرا ره معتقد است نفس، مشاهده و علم حضوری به وجود عقلی دارد وهمین مشاهده، عبارت از ادراک عقلی است؛ صدرا ره برای وجود، سه عالَم و سه مرتبهمعرفی می کند؛ عالَمِ ماده و عالَمِ میانه یا مثال و عالَمِ عقل؛ صدرا ره در برخی از عبارات خویش، سخنی درباره دو گونه تحقّق برای ماهیت می کند؛ از نگاه صدرا ره گاهی مصداق، بگونه ای است که کاملاً یعنی هم به لحاظ کمالات و هم به لحاظ محدودیات و نقصان ها،تابعِ ماهیت است؛ صدرا ره به چنین مصداقی، تعبیر به " فرد ، وجود بالفعل و وجود تفصیلی و وجود خاصّ " می کند. وی در قبالِ این نحوه از وجود، به مصداقی دلالت می کند که دارای کمالات وجودی آن ماهیت است، لیکن محدود به حدود آن ماهیت نیست. به این وجود،وجود جمعی اطلاق می گردد؛ نظریه وجود جمعی، قرائت دقیق تر و جامع تری نسبت به نظریه مثال های افلاطونی است؛ چرا که نظریه مثُلِ افلاطون، صرفاً متمرکز بر یافتنِ "فرد "عقلی برای انواعِ جسمانی است؛ فارغ از چالشِ تشکیک در ماهیت، این نظریه در تبیینِ افراد مثالی به معنی افراد برزخی و یا فرد الهی برای انواعِ جسمانی، قاصر است.

انسان عامل و کارگزار اصلی توسعه به شمار می‌رود و تعریف ارائه شده از او مبنا، مسیر و اهداف توسعه را مشخص می‌سازد. در میان نظرات متعدد در باب هویت انسان، دیدگاه صدرا هویت واقعی انسان را نفس یا روح مجرد معرفی کرده که دارای فطرت و سرشت اولیه با گرایش به حقیقت و میل به کمال است. اما دیدگاه غرب در باب ابعاد وجودی انسان، غالباً فیزیکالیستی و ماتریالیستی است و تحت تفکر اومانیستی، انسان جدای از مبدأ و معاد و فارغ از هر گونه تکلیف مورد بررسی قرار می‌گیرد و بحثی از کرامت اکتسابی او به میان نیست. یکی از ابعاد مهم توسعه، توسعه فرهنگی است که متأثّر از اصول فرهنگی حاکم بر نظام فکری جامعه است. اصول حاکم بر فرهنگ غربی اومانیسم، سکولاریسم و سوبژکتیویسم است که منجر به اصل و معیار قرار گرفتن انسان خودبنیاد غربی و دوری از هویت و فطرت الهی او می‌گردد. بُعد دیگر توسعه مدرن، بُعد اجتماعی آن است که مبانی انسان‌شناختی آن ریشه در هستی‌شناسی مادی و مکانیکی دارد و بر اساس اصالت انسان، اصالت لذت و سودگرایی پایه‌ریزی شده که منجر به حاکمیت سکولاریسم در مراتب متعدد آن در جامعه غربی گردیده است. توسعه سیاسی غرب تحت اصول لیبرالیسم و سوسیالیسم دارای ماهیتی امپریالیستی و استعماری است که با تکیه بر تفکر اومانیستی و با اندیشه اصالت انسان شکل گرفته و حق قانون‌گزاری و حاکمیت را به انسان اعطا می‌کند. آخرین بعد از توسعه مدرن، بعد اقتصادی آن است که ماهیتی کاپیتالیستی و سرمایه‌سالار دارد و نقطه مشترک آن با لیبرالیسم تمرکز بر ابزار رسیدن به هدف است نه خود هدف. در پژوهش حاضر تأثیر مبانی انسان‌شناختی مدرن در ابعاد مختلف توسعه مورد بررسی و نقد قرار می‌گیرد.

علم به حضوری و حصولی تقسیم می‌شود. در علم حضوری، علم و معلوم عین هم هستند؛ اما در علم حصولی، علم غیر از معلوم است. علم حصولی را به حضور صورت شیء در عقل تعریف کرده‌اند. علم حصولی به تصور و تصدیق تقسیم می‌شود. در باب ماهیت تصدیق، دیدگاه‌های مختلفی مطرح است که می‌توان آنها را به سه دسته کلی، تقسیم کرد. یک گروه تصدیق را امری مرکب و اعم از حکم و تصورات محکوم‌علیه و محکوم‌به می‌دانند. دسته دوم تصدیق را به تصور همراه با حکم و دسته سوم آن را به حکم و اذعان تعریف می‌کنند؛ هرچند در تبیین ماهیت حکم و تفسیرِ تصور همراه حکم، اختلاف وجود دارد. تصدیق عبارت است از فهم صدق قضیه. از طرفی تصور صدق نیز علم به صدق قضیه است. با دقت در تفاوت‌هایی که بین فهم صدق و تصور صدق وجود دارد، می‌توان ماهیت تصدیق را شناسایی کرد. با شناخت ماهیت تصدیق راه برای بازتعریف علم حصولی هموار می‌شود.

هرمنوتیک ابتدا به مجموعه قواعد تفسیر متن مقدّس می‏پرداخت، ولی طولی نکشید که قدم به حوزه فلسفی نهاد، تا آنجا که در اواخر قرن بیستم، بحث غالب فلسفه غرب گردید. شناخت دوره‏های هرمنوتیکی و تفاوت نحله‏های متعدد هرمنوتیکی کمک زیادی به فهم مقصود طرّاحان آن می‏کند. هرمنوتیک فلسفی در این میان، در پی چاره‏جویی برای تأسیس فلسفه‏ای ناظر به ساختار هستی‏شناختی فهم، ابتدا توسط هایدگر و سپس توسط گادامر، طرّاحی گردید. این مقاله با بررسی نحله‏های هرمنوتیکی، به معرفی تفصیلی هرمنوتیک فلسفی و در انتها، به نقد آن پرداخته است.

بررسي جايگاه مفاهيم و نحوة تعامل ذهن و عين از مباحث مهم در عرصة معرفت‌شناختي و هستي‌شناختي تلقي ميگردد. مبحث معقولات ـ ‌اولي و ثانوي‌ ـ ‌و تمايز ميان آنها نيز در همين راستا قرار دارد. ديدگاه رايج دربارة تمايز و فرق معقول اول و ثاني به اين صورت است كه معقولات اولي ـ بخلاف معقولات ثاني منطقي و فلسفي ـ مصداق خارجي دارند. مقالة حاضر معيار مصداقداري در خارج را براي تفرقه بين معقولات اولي و ثانيه ناكافي دانسته و در عوض، نقش نظرية اصالت وجود را مهم و تأثير‌گذار ارزيابي مينمايد.

چکیده ندارد.

برای بداهت شناخت، چهار تعریف در فلسفه اسلامی ارایه شده است که تعریف رایج آن «عدم احتیاج به تلاش فکری» است.تبیین نوع ارتباط مفهومی و مصداقی بداهت با عناوین «وضوح» و «یقین»، می تواند ما را از خلط حیثیات مختلف معرفت شناختی با یکدیگر مصون بدارد.در این نوشتار، هر کدام از تعریف های بداهت، از حیث مفهومی، با این دو عنوان مقایسه شده و به این نتیجه رهنمون گردیده است که تعریف رایج، در حیث مفهومی، ارتباطی با یقینی بودن و واضح بودن ندارد؛ هر چند این وضع درباره تعاریف غیر رایج به گونه ای متفاوت است.همچنین از مجموعه قضایای بدیهی، فقط وجدانیات هستند که با عنوان «وضوح» و «یقین» گره خورده اند؛ و فقط اولیات، وجدانیات و حدسیات هستند که با «یقین» ملازمه دارند؛ و سایر بدیهیات، ملازمه ای با این عناوین ندارند.

معرفت پيشيني داراي تعاريف زيادي در فلسفة غرب دارد که رايج‌ترين آنها، استقلال توجيه گزاره از تجربة حسّي است. تجربه در تعريف فوق، بايد به معناي تجربة حسّي ظاهری، تعبير شود؛ چرا که در غير اين‌صورت، اين تقسيم، از بين مي‌رود و مصداقي براي گزارة پيشيني باقي نمي‌ماند. ضرورت در محلّ بحث اين مقاله، به معناي وجوب است که يکي از مواد ثلاث مطرح در علم منطق است. به نظر مي‌رسد تفکيک پلنتينجا ميان ضرورت عيني و قضيّه‌اي، هر چند به لحاظ مفهومي، قابل قبول است، ليکن به لحاظ مصداقي ثمره‌اي ندارد. نويسنده معتقد است که ميان معرفت پيشيني و ضرورت، رابطة ملازمه برقرار است؛ يعني هر معرفت پيشيني، لزوماً ضروري نيز است؛ ليکن اين سخن که معرفت پسيني نمي‌تواند حاوي ضرورت باشد – ضرورت به معناي مادّه، نه به معناي جهت – و ضرورت منحصر در معرفت پيشيني است، محل اشکال است، هر چند ضرورت به معناي جهت، تلازم با پيشيني بودن معرفت دارد.