جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیدهاین رساله با عنوان تفسیر روایی أهل بیت? با محوریت سوره‌های إنفطار، مطفّفین، إنشقاق و بروج می‌باشد. هدف از ارائه‌ی این تحقیق دستیابی به آراء تفسیری أهل بیت? و فهم آیات سوره‌های مورد نظر با توجه به روایات معصومین، با هدف تأکید و اهمیّت بخشی به نقشی که روایات در فهم و تفسیر قرآن می‌توانند ایفا کنند می‌باشد.تحقیق مزبور دارای دو دامنه‌ی قرآنی و روایی است که دامنه‌ی قرآنی آن طایفه‌های آیات در تفسیر المیزان، با انتخاب چهار سوره از قرآن می‌باشد و دامنه‌ی روایی آن مجموعه‌ی روایات تفسیری أهل بیت? از تفاسیر مأثور قمی، فرات کوفی، الصافی، البرهان، نورالثقلین و روایات تفسیری معصوم? در الدرالمنثور است.در این تحقیق هر سوره یک بخش را به خود اختصاص داده است و مطالب آن در سه فصل به مفاد ظاهری آیات و روایات تفسیری به همراه تحلیل روایات و همچنین گونه‌شناسی روایات تفسیری و بیان پیام‌های هدایتی آیات و روایات پرداخته شده است. آیات سوره‌ی إنفطار در مورد چگونگی آغاز رستاخیز و راهکارهای برون رفت از فریفتگی نسبت به کرم پروردگار بیان شده است و روایاتی که به شرح آیات این سوره پرداخته ذیل موضوعاتی چون، جهل علت غرور، انسان و فرشتگان بیان شده است. آیات سوره مطفّفین، بر محور موضوع تهدید شدید مطففین و جلوگیری از فتنه‌ی آنان بیان شده است که روایات شرح دهنده‌ی این آیات بر محور موضوعاتی چون، مطففین کم گذارندگان خمس، کم‌فروشی شاخه‌ای از کفر و دیگر موضوعات می‌باشد. آیات سوره‌ی إنشقاق، با موضوعاتی چون تغییرات زمینه ساز وقوع قیامت و ملاقات با خدا و دگرگونی انسان در راه ایمان بیان شده است که روایاتی با موضوعات چون، چگونگی حسابرسی اعمال و شکافتن آسمان و زمین به تفسیر این آیات پرداخته‌اند. آیات سوره‌ی بروج با موضوعات استقامت در طریق حفظ ایمان و تشدید تهدید کافران برای تثبیت قلب پیامبر? بیان شده و برای تفسیر آنها روایات در موضوع جریان اصحاب أخدود و بیان اوج استقامت در دین، بیان معنای بروج و ماهیت لوح محفوظ و دیگر روایات بیان شده است.فرضیه‌ی ارائه شده این بود که در پذیرش بسیاری از روایات تفسیری تردید وجود دارد بنا بر فرض اینکه روایات از نظر محتوا تفاوت بسیاری با آیات دارد، و بیشتر آنها تفسیر آیات نیست بلکه تأویل آیات می‌باشد. اما نتایج حاصل از تحقیق چیز دیگری را نشان داد؛ نتایجی که از این تحقیق حاصل شد از مجموعه روایات تفسیری در انواع گونه‌ها، 217 روایت ذیل 70 آیه از 105 آیه که مورد بررسی دلالی قرار گرفته است عبارتند از؛ مورد استفاده بودن أکثریّت روایات تفسیری در این چهار سوره و عدم تناقض میان آیات و روایات، همچنین حدود قابل توجهی از روایات در تفسیر الدرالمنثور وجه اشتراک زیادی با روایات شیعه داشت و در بعضی از موارد حلقه‌ی گمشده‌ای برای تفسیر روایات شیعه به شمار می‌رفت. بر خلاف فرضیه بیشترین حجم روایات متعلق به گونه‌ی تفسیر مفهومی و در آخر متعلق به گونه‌ی تأویلی می‌باشد.موضوعات بسیار جذابی در روایات به چشم می‌خورد که امکان تحقیق، به صورت تفسیر موضوعی ـ روایی را فراهم می‌کند.کلید واژه : إنشقاق، إنفطار، أهل بیت، بروج، تفسیر أثری، تفسیر روایی.

چکیدهتفسیر روایی یکی از کهن ترین و رایج ترین روشهای تفسیری است و بر اساس نص صریح قرآن که فرمود: «ما قرآن را بر تو نازل کردیم تا آن را برای مردم تبین کنی»، اولین مفسّر قرآن پیامبر اکرم (ص)است. با اثبات دلایل عقلی ونقلی همچون عصمت اهل بیت(ع)، حدیث ثقلین وآیه تطهیر، روایات تفسیری اهل بیت(ع)، نیز همچون روایات تفسیری پیامبر(ص)، مفسر قرآن وحجت ومعتبر است. براین اساس منابع تفسیری متعددی از همان ابتدا تا کنون احادیث پیامبر(ص) واهل بیت(ع) را گرد آوری کرده اند. این تحقیق با هدف جمع آوری، گونه شناسی وتحلیل روایات تفسیری ذیل آیات 83 تا 107 سوره بقره صورت گرفته است، که روایات ذیل هر آیه جمع آوری می شود و با گزینش روایاتی سازگار با مضامین تفاسیر مشهور وبررسی سند روایت ونیز بررسی عدم تعارض آن باآیه به گونه شناسی وارتباط روایت با آیه پرداخته می شود . سپس به شرح دلالتهای روایت و چگونگی متناظر بودن آن با آیه می پردازد و پیام هدایتی ومعرفتی که از آن فهمیده می شود، بیان می گردد. از جمله نتایج حاصله بدین قرار است: آنچه که از ائمه(ع) به عنوان روایات تفسیری به دست ما رسیده است همواره مربوط به کل آیه نیست، بلکه گاه آن روایت، متناظر به بخشی از آیه یا حتی یک کلمه از آیه است. سخن ائمه(ع) معارف متفاوتی را از یک آیه برای مخاطب روشن می سازد که گاه از باب جری وتطبیق (بیان مصداق) است ویکی از مصادیق یا مصداق اتم آن را بیان می کند، یا شرحی بر آیه است که این شرح می تواند مبین نتیجه، مبین علت، بیان مثال، بیان فضیلت، آثار وضعی سبب نزول، بیان شاخص ویا دلالت التزامی باشد و زمانی معصوم نسبت به فهم مخاطب خود بطن یک آیه را روشن می سازد وزمانی بر اساس موضوعات مطرح شده درآیه دعایی را به مخاطب آموزش می دهد .از مجموع گونه هایی که در بین روایات منتخب به دست آمده است بیشترین گونه مربوط به شرح مبین نتیجه و بیان مصداق است وکمترین گونه ها مربوط به دلالت بطنی است که شاید به دلیل عدم فهم وپذیرش مخاطب بوده است. آیات مربوط به این تحقیق بیشتر مربوط به دیدگاه یهود است و ذیل برخی از آیات هیچ روایتی در تفاسیر نیامده است و با مراجعه به کتب ومجموعه های روایی، روایاتی همسو باآیات انتخاب شده است. تعداد روایاتی که در هیچ کتاب تفسیری نیامده است در حدود دو سوم روایات را تشکیل می دهد. کلید واژگان: تفسیر، تفسیر مأثور، روایت، قرآن، گونه شناسی

کار لازمه زندگی بشر است و برای همه اقشار جامعه امری ضروری به شمار می‌آید. پیشرفت هر کشور مبتنی برعملکرد افراد آن جامعه می‌باشد. بر همین اساس مبحث کار و بیکاری یکی از مباحث مهم در علوم مختلف از جمله جامعه-شناسی و اقتصاد می‌باشد. معارف و متون دینی و سیره‌ی اولیاء دین نیز بر این مسئله تأکید فراوان داشته‌اند. اسلام کار را مطلوب و محبوب معرفی می‌کند و به دنبال آن تنبلی و سستی را نکوهش می‌کند. این تحقیق به بررسی مسأله کار و تلاش از دیدگاه حضرت علی (ع) پرداخته است. بنابراین ابتدا مفهوم کار و اقسام آن از دیدگاههای مختلف بررسی گردید. سپس این مقوله از نظر جامعه شناسی آسیب شناسی شد و ضمن بیان انواع بیکاری و علل آن به بررسی معضلات ناشی از بیکاری در جامعه پرداخته شد. در این بخش با استناد به منابع اسلامی، ربا به عنوان یکی از عوامل ایجاد و گسترش بیکاری معرفی گردید. این در حالی است که در علم جامعه شناسی امروز که منبعث از آموزه های غربی است، نظام اقتصادی ربوی جزء عوامل ایجاد بیکاری شمرده نمی شود. در ادامه، مقوله کار و تلاش و واژگان مترادف آن دو در قرآن و روایات حضرت علی (ع) بررسی شد. پس از آن اقسام کار از بعد فقهی و کیفی بیان گردید. از نظر کیفیت، کار را می‌توان به سه دسته مطلق کار، کار شایسته و کار ناشایست تقسیم‌بندی نمود. آثار و اهداف مادی و معنوی کار در بعد فردی و اجتماعی از دیگر نتایجی است که این رساله به بررسی آن پرداخته است. بخش پایانی این تحقیق به بررسی ارتباط کار و تلاش با زهد از نظر حضرت علی (ع) اختصاص یافته است. در این بخش ضمن بیان شواهدی از سنت عملی و گفتاری حضرت علی (ع)، عوامل موفقیت در کار از دیدگاه ایشان و همچنین مساله زهد و آثار و نتایج آن بررسی شد تا مشخص شود که حضرت علی(ع) که خود نمونه کامل زهدورزی بودند هرگز دست از کار و تلاش برنداشتند. همچنین با استفاده از روایات ایشان و الهام از تعاریفی که گذشتگان در رابطه با زهد مطرح کرده‌اند، تعریف جدیدی از زهد ارائه شده است تا مشخص شود که کار و تلاش هیچ تضادی با زهد مورد نظر اسلام ندارد. طبق این تعریف می‌توان گفت زهد نقطه مقابل رغبت است به معنای بی‌میلی به دنیا و می‌توان زهد را برداشت حلال از دنیا به مقدار نیاز دانست.

روایات پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) و اهل بیت (علیهم السلام) بعنوان مهمترین منبع تفسیری می تواند در فهم متن قرآن کریم مورد استفاده قرار گیرد. از دیرباز دانشمندان اسلامی و مفسران در شرح و تبیین معانی آیات قرآن از روایات تفسیری بهره برده اند و در پی آن تفاسیری با رویکرد روایی و اثری نگاشته شده است. در این آثار اگر چه بسیاری از روایات تفسیری ذیل آیات قرار گرفته است اما برخی از روایات که می تواند مرتبط با آیات باشد در این تفاسیر به چشم نمی خورد. در این تحقیق با موضوع گزینش، گونه شناسی و تحلیل روایات تفسیری آیات 177تا 203 سوره بقره، تلاش شده است که با استفاده از روایات موجود در منابع حدیثی و تفسیریبه تبیین و شرح آیات بپردازیم. روایات تفسیری مفسران در ذیل آیات دارای تقسیم بندی خاصی نیست؛ اما به نظر می رسد که این روایات به گونه های قابل تقسیم است و به همین سبب گونه شناسی روایات تفسیر ی براساس محتوای روایات صورت گرفته است. همچنین پیام های معرفتی و تربیتی ذیل محورهای مهم هر آیه آمده است و در صورت نیاز به شرح روایت که دلالت آیه و روایت است پرداخته شده است. در نهایت این پژوهش برای بیست و هفت، آیه دویست و سی و شش روایت ذکر کرده است. از میان کتب تفسیری، تفاسیر«تسنیم»، «البرهان»، «نورالثقلین»، «کنزالدقائق» تا حدّی جامع و دربردانده ی اکثر روایات تفسیری می باشند و به ترتیب دارایبیشترین میزان روایات تفسیری است. ذیل برخی از آیات نیز، روایات با توجه به موضوعات بکار رفته در آیه انتخاب شده است که آن روایات در کتب تفسیری موجود نیست. گونه شناسی روایات نشان می دهد بیشترین نوع معرفتی که از روایات ائمه ی اطهار (علیهم السلام) نسبت به آیات بدست آمد از باب «شرح» و «دلالت تطبیقی» آیات است.

هدف از نگارش اين مقاله بررسي و نقد ديدگاه‌هاي علامه مجلسي وعلامه طباطبايي درباره عقل است؛ در اين پژوهش، معناي لغوي عقل، تعريف اصطلاحي آن از نگاه اين دو انديشمند و نقد علامه طباطبايي به علامه مجلسي در باره تعريف وي، بيان شده است. سپس چهار تفاوت برجسته عقل از نگاه اين دو انديشمند مورد توجه قرار گرفت؛ بدين صورت که علامه مجلسي براي پذيرش عقل در اصول دين جايگاهي قائل نيست و اين را از رواياتي مي‌گيرد که در ظاهر عدم حجيت عقل از آن برداشت مي‌شود. در مقابل، علامه طباطبايي از جمله کساني است که براي عقل جايگاه والايي قائل‌اند. سپس مباحث مربوط به تجرد عقل، ناسازگاري عقل و نقل و عقل فلسفي از نگاه هر دو شخصيت بررسي مي‌شود که علامه مجلسي معتقد است ناسازگاري ميان نقل و عقل موضوعيت ندارد؛ زيرا اصل حجيت عقل پذيرفتني نيست، چه رسد به ناسازگاري ميان آن دو. علامه طباطبايي معتقد است چنانچه ناسازگاري ايجاد شود اگر روايت با قرآن همخواني نداشته باشد بايد جانب عقل را گرفت. همچنين در مسئله تجرد عقل، علامه مجلسي ـ برخلاف فلاسفه ـ مجرد بودن عقل را نمي‌پذيرد. بنابراين مي‌توان نتيجه گرفت که علامه طباطبايي براي عقل جايگاه والايي قائل است؛ ولي کساني همچون علامه مجلسي ـ که از جمله اخباريان معتدل است ـ باور دارند در بيشتر موارد مي‌توان به نقل مراجعه کرد.

بومی سازی فرهنگ خبررسانی و رسانه براساس آیات و روایات است. نویسنده ضمن اشاره به مفهوم جدید رسانه که در غرب متولد و پایه گذاری شده است و در جوامع اسلامی نیز برخی به الگوبرداری از فرهنگ رسانه غربی در تمام شئون پرداخته و در این میان اصول اخلاقی اسلام در میان مسلمانان، فراموش شده و یا تحت تأثیر اخلاق غربی قرار گرفته است. وی معتقد است اصول خبررسانی غربی متناسب با همان سرزمین است و متناسب سازی رسانه در فرهنگ اسلامی ضروری به نظر می رسد و با توجه به اهمیت فراوان رسانه و ملزومات آن در تعالیم اسلامی، می توان الگوها و اصول اسلامی مناسب برای خبررسانی صحیح ترسیم نمود. این پژوهش ضمن بررسی جریان خبررسانی در عصر حاضر، به بیان برخی از الگوها و اصول خبررسانی از نگاه قرآن و روایات و آفاتی که می تواند دامن گیر جریان خبررسانی باشد، می پردازد، و در پایان نمایی از نظام خبررسانی صحیح از منظر قرآن و روایات را در قالب نموداری ارائه کرده است.

از جمله موضوعات بحث شده در علوم قرآن و تفسیر، موضوع آیات متشابه لفظی یا به ظاهر تکراری قرآن است. این موضوع که چرا در قرآن برخی از آیات بدون هیچ‌گونه تفاوت و گاه با تغییری اندک دو یا چند بار تکرار شده، توجه ادیبان و مفسران مسلمان را به خود جلب کرده و سبب پدید‌آمدن آثاری ارزشمند در این موضوع گردیده است. عمده تلاش‌های انجام گرفته در این موضوع، محوریتی بلاغی و زیباشناختی دارند و بر این اساس جنبه‌های معناشناسانه و بافتی آیات کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. از آنجا که تبیین اختلاف دو جمله مشابه بیشتر به سطح مراد جدی گوینده یا نویسنده مربوط می‌شود، بررسی آیات مشابه نیز باید از این دریچه انجام گیرد. در علوم زبان‌شناختی‌، دانشی که به بررسی منظور نویسنده و گوینده با توجه به شرایط بافتی تولید کلام می‌پردازد علم کاربردشناسی است. در این مقاله سعی شده است با استفاده از برخی مؤلفه‌های بافت درون‌زبانی مطرح شده در کاربردشناسی یعنی مفهوم ارجاعات و ازپیش‌انگاری و چند نمونه از آیات مشابه لفظی را بررسی کرده و کاربرد این مؤلفه‌ها در تبیین مراد جدی نشان داده شود.

یکی از آیات مهمّ قرآن که اشاره به مقام والای انسان دارد، آیة امانت می باشد که از متشابهات قرآن است. تاکنون برای تفسیر واژة «امانت» در این آیه، مصداق های متفاوت و زیادی بیان شده است که ابهام آیه را بیشتر می کند. این نوشتار برای تفسیر امانت در آیة مذکور با تحلیل تفاسیر، روایات، سایر آیات مربوط به امانت و شواهد موجود در آیة 73 سورة احزاب، بسیاری از مصادیق مذکور را رَد می کند؛ زیرا این امانت، امری مربوط به دین حقّ و مقسّم انسان ها به سه دستة منافق، مشرک و مؤمن است، امّا بسیاری از مصادیق بیان شده برای امانت الهی مقسّم انسان ها نیست. از این رو، قابل اثبات نمی باشد. از سویی، استعداد تحمّل امانت الهی فقط در انسان وجود دارد. بنابراین، مواردی که در سایر موجودات وجود دارد؛ مانند عقل در فرشتگان یا تکلیف در جنّیان، قابل حذف از مصادیق امانت است. به نظر می رسد مصداقی که با شواهد مذکور تناقضی ندارد و می تواند مصداق امانت الهی باشد، کمال دین، یعنی ولایت کلّیّة الهی است که تنها انسان قابلیّت پذیرش آن را دارد. از این رو، خلیفةالله گشته است. این استعداد در انسان کامل، یعنی ائمّه(ع) به اوج کمال خود رسید. لذا به اوّلین آنان، «امین الله» خطاب می شود.

کتاب الکافي تأليف محمد بن يعقوب کليني، من لا يحضره الفقيه تأليف محمد بن علي بن بابويه قمي، تهذيب الاحکام و استبصار تأليف محمد بن حسن طوسي به عنوان چهار جامع حديثي اوليه شيعه شناخته شده اند. تأليف هر يک از اين چهار كتاب نتوانسته شيعه را از تأليف جوامع بعدي بي نياز کند. اين مسأله دال بر نقص و ايرادنيست، بلکه هر يک از اين کتب در جايگاه خود معتبر است آنچه باعث تفاوت اين کتابها و تمايز آنها از يکديگر شده است، روش تدوين حديث در آنها است. بنابراين، پژوهش حاضر در صدد بررسي اين مسأله است که روش ضبط حديث در کتب اربعه چگونه است؟ ومعيارهاي گزينشي احاديث در کتب اربعه کدامند؟ و در آخر يک بررسي تحليلي -مقايسه اي روي روش گزينش و نقل احاديث در آنها داشته باشيم؟اين پژوهش به، روش توصيفي_تحليلي است و ابزار گردآوري اطلاعات بر پايه مطالعات کتابخانه اي و مقالات است.نتايج نشان داده است که هر يک از کتب اربعه، احاديث را به روش خاصي ضبط و ارائه كرده اند و تفاوت هايي در آنها وجود دارد. شيخ کليني با توجه به نياز شديد شيعيان به يک جامع حديثي، کتاب خود را براساس ذکر کامل احاديث [سند کامل و به طرق متعدد، متن کامل] نگارش مي کند؛ شيخ صدوق کتاب خود را به صورت يک رساله عمليّه و براساس ابواب فقهي تدوين کرده و در اين راستا خود را ملزم به ذکر کامل سند و متن حديث نديده است، هر چند بعداً با نگارش مشيخه کتاب را از حالت ارسال سندي خارج مي کند؛ شيخ طوسي با آگاهي کامل از مسأله تعارض موجود در احاديث و با توجه به اينکه دو کتاب قبلي کافي و من لا يحضر نتوانسته بودند اين مشکل را برطرف سازند، دو کتاب خود را در راستاي هدف رفع تعارض تدوين کرده است و با استفاده از معيارهاي رايج در علم الحديث از قبيل موافقت با قرآن، سنت متواتر، عقل و اجماع و ... و همچنين روشهاي اصولي ترجيح، جمع عرفي، تخيير و توقف و با درايت و توانايي کامل در اين امر توانسته مسأله تعارض در احاديث را به خوبي رفع و از بين ببرد. تفاوت موجود بين اين کتب، تنها تفاوتي ذوقي و سليقه اي نبوده است، بلکه امريست برخاسته از عوامل و شرايطي که آن کتاب در آن تأليف شده است. از جمله اين عوامل جهت گيري مؤلف در تدوين و گردآوري احاديث، نيازها، امکانات و علوم موجود، ابتکارات و ابداعات مؤلف است. تفاوت ها در شيوه سندي، چگونگي عرضه متن احاديث، استدلالها و توضيحات مؤلف، فقه الحديث، ترتيب و تأخر ابواب و چينش روايات ديده مي شود و هر يک از اين تفاوتها در قالب روش گزينشي مؤلف قابل تحليل است و از ويژگيهاي کتب اربعه به شمار مي آيند.

مباحث این پایان نامه عبارتند از: اندامهای صوتی،تقسیم بندی اصوات عربی در میان زبان شناسان عرب ودانشمندان گذشته، توصیف اصوات عربی از دیدگاه متقدمان و علمای تجوید و آواشناسان و بررسی تطبیقی توصیف اصوات عربی از دیدگاه متقدمان و آواشناسان