جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بررسی گستره هدایت الهی و رابطه آن با پلورالیزم دینی موضوع این پژوهش می‌باشد؛ پلورالیست‌ها نام هادی خداوند را مستلزم پذیرش پلورالیزم دینی حقیقت‌شناختی دانسته‌اند، و به تبع آن پلورالیزم دینی نجات‌شناختی را مدعی شده‌اند. هدف از اجرای این پایان نامه بررسی صحت و سقم استلزام فوق بر مبنای اندیشه‌های آیت الله جوادی آملی می‌باشد. در مرحله اول به تبیین هدایت الهی از لحاظ مفهوم‌شناسی، حقیقت هدایت، ارکان هدایت و انواع هدایت پرداخته شده است که در نهایت منجر به تعیین گستره هدایت الهی از لحاظ کمی و کیفی گردیده است. سپس برای ورود به مبحث پلورالیزم دینی، رویکردهای متنوع در مواجهه با تکثر ادیان، معرفی شده است. انحصارگرایی، شمول‌گرایی و پلورالیزم دینی از جمله این رویکردها می‌باشند، که پلورالیزم دینی خود دارای شاخه‌های مختلفی است که تمامی آنها به طور مطلق مردود نبوده و تنها پلورالیزم دینی حقیقت‌شناختی، طبق مبانی دین و فلسفه اسلامی مورد نقد و غیر قابل پذیرش می‌باشد. در این تحقیق با تفکیک حقانیت از نجات به بررسی پلورالیزم نجات پرداخته شده، که بنابر نظر استاد جوادی آملی تحت شرایطی به صحت آن رأی داده شده است.نقطه عطف پژوهش حاضر، بررسی رابطه هدایت الهی با پلورالیزم دینی می‌باشد که در فصل آخر نمود پیدا کرده است. در این فصل ابتدا به تبیین ادعای پلورالیست‌ها بر مبنای هدایت عام الهی پرداخته شده است و مقدماتی که از گفته‌های ایشان استخراج می‌شود بر اساس آنچه در سه فصل اول پایان نامه در چارچوب نظام فکری استاد جوادی آملی آمده مورد نقد واقع گردیده است که از جمله آن بی‌مسمّی خواندن نام هادی خداوند، نقض حکمت الهی، ضعف کید شیطان، کمیت معیار حقانیت و شریعت غیر از حقانیت می‌باشد.

تفاسیر قرآن، هر یک از منهج و روشی استفاده کرده و با گرایشی خاص تنظیم شده‌اند. روش برخی مأثور و مبتنی بر سنت و روایات منقول از پیامبر و ائمه بوده است و برخی مبتنی بر روش عقل برهانی و برخی بر روش تفسیر قران به قرآن. نیز برخی گرایش ادبی و برخی کلامی و برخی فلسفی و غیره دارند. در قرن پانزدهم تفسیر قیم تسنیم به جامعه مسلمانان عرضه شد که به لحاظ روش از روش اجتهادی جامع پیروی می‌کند. بدین صورت که هم از روش تفسیر قرآن به قرآن و هم از روش مأثور و هم روش عقلی یعنی برهان عقلی استفاده می‌کند و در گرایش نیز با گرایش معرفتی و اخلاقی و اجتماعی به تفسیر قرآن پرداخته است.

دین همزاد بشر است و آدمی همواره با دین زندگی کرده است. پرسش این است که چرا انسان به سراغ دین رفته است آدمی برای برطرف کردن کدامین نیاز به دین روی می آورد آیا دین می تواند پاسخگوی تمام نیازهای انسان باشد در پاسخ به این پرسش ها نظریه های مختلفی ابراز شده است. برخی دین را به رابطه فردی میان انسان و خدا و حیات معنوی او محدود کرده اند اما برخی در مقابل تاکید می کنند که دین ناظر به تمام ساحت های حیات انسانی می باشد. البته این بدان معنا نیست که تمام نیازهای اجتماعی اقتصادی و ... به صورت گسترده و با بیان تمام جزئیات در دین ذکر شده باشد. هدف اصلی دین هدایت انسان به سوی سعادت جاودانی است و در این راستا قوانین اجتماعی اقتصادی و ... نیز وضع نموده است. وضع این گونه قوانین بیشتر به صورت کلی است گرچه در بسیاری موارد جزئیات هم بیان شده است و انسان می تواند در موارد مختلف این کلیات را بر موارد جزئی منطبق نموده ونیاز خود را برطرف نماید. در این رساله آراء و نظرات چهارتن از متفکران بزرگ جهان اسلام و تشیع یعنی حضرت امام خمینی علامه طباطبائی آیه الله جوادی آملی و آیه الله مصباح یزدی منعکس شده است. ما در نهایت به این نتیجه رسیده ایم که این چهار بزرگوار علی رغم اختلاف نظرهای جزئی در برخی مسائل دیدگاه دوم را پذیرفته اند یعنی دین را منحصر به مسائل فردی نمی دانند بلکه آن را تامین کننده تمام نیازهای اساسی بشر و جاری در همه عرصه های حیات انسان می دانند.

طی تمام دوره اسلامی تا کنون ریشه‌اى‌ترین بحث در مسأله امامت، «انتصابى و الهى» یا «انتخابى و عادى» بودن آن است. شیعیان معتقد به انتصابى بودن و دیگر مذاهب پیرو انتخابى بودن امر امامت و جانشینی رسول اکرم (ص) هستند .از جمله کسانی که معتقداست که پیامبر برای خویش جانشینی تعیین نکرده و در مورد امامت و خلافت هیچگونه نصی از ایشان برجا نمانده است ،ابن تیمیه حرانی است .از نظر او جانشین پیامبر(ص)را می توان مصداقی از «ولی امر »مورد اشاره در کتاب و نصدر نظر گرفت.«ولی امر »از دید او کسی است که عهده دار «امر»حکومت شده است . و این بدان معنی است که او مقام امامت را تا حد ولی امر و پیشوا پایین آورده و بر مقام ولی امر بجای مقام امام تاکید داشته است. او تمام روایاتی که از پیامبر اسلام (ص)در مورد جانشینی حضرت علی (ع) در کتابهای شیعه و سنی برجای مانده است، را کذ ب دانسته و تنها شرط برای تعین امامت را اجماع و بیعت حل و عقد می داند نه نص بجای مانده از پیامبر (ص) . او اعتقاد دارد که تمام بزرگان صحابه که جز اهل حل و عقد بودند به امامت و خلافت با ابوبکر اجماع داشته و با او بیعت کرده اندو عدم بیعت بزرگانی چون امام علی،حضرت فاطمه زهرا (س)،و.....را نادیده گرفته است . او در جای دیگری شرکت حضرت علی (ع) را در شورایی که عمر برای جانشینی خود ترتیب داده بود را دلیل عدم اعتقاد آن حضرت بر الهی بودن امر امامت خویش دانسته است و سخنرانی آن حضرت را در جمع اعضای شورا که حضرت علی بر حق خویش اذعان کرده و امامت را امری الهی دانسته وفرموده است این منصب تنها حق او بوده و هست را نادیده گرفته است .البته ابن تیمیه تنها به این بسنده نکرده است و با طرح شبهاتی ،وقایعی چون غدیر و یوم الدارکه از دلایل شیعیان بر الهی بودن امر امامت هستندرا از اساس تکذیب کرده و این وقایع را از دروغ های ساخته ی رافضه دانسته و عنوان کرده که اگر بپذیریم واقعه تاریخی یوم الداراتفاق افتاده این خود دلیلی بر انتخابی بودن امر امامت است، چون پیامبر اکرم (ص)در آن روز خطاب به تمام نزدیکانش فرموده که هرکس دعوت من را قبول نماید، خلیفه وزیر و جانشین من خواهد بود .و حتی اگر ابو لهب این دعوت را می پذیرفت پیامبر (ص)او را به جانشینی خود می گمارد.رساله حاضر بصورت توصیفی و تحلیلی و با فیش برداری از منابع دست اول ،اعتقادات او را مورد بررسی و تحلیل قرار می دهد . و در پایان ادله شیعیان را برانتصابی بودن امر امامتهمراه با دلایل انتصاب حضرت علی (ع) بعنوان جانشین و امام بلافصل پیامبر (ص) راآورده است .واژه های کلیدی: امامت ،ابن تیمیه ،انتصاب ،اجماع،اهل حل و عقد

چگونگی علم به جزییات، از مسایل پیچیده فلسفی است که فیلسوفان را به نظریه پردازی واداشته است. ابن سینا که یکی از بزرگترین فیلسوفان جهان اسلام است، نظریه ارتسامی و حصولی بودن علم خدا به اشیا را به صورت کلی مطرح می کند. به باور او این امر از شگفتی هایی است که تصور آن به لطف قریحه نیاز دارد. اما این دیدگاه مورد نقد و تحلیل قرار گرفته است. این مقاله پس از طرح و تبیین نظریه، به تحلیل و نقد آن می پردازد

در عصر حاضر، رویکرد معرفت‌شناختی به معارف دینی، معرفت‌شناسی دینی را رقم می‌زند. متکلمان مسلمان سده‌های میانه، پیش از ورود در معارف اصلی علم کلام مانند خداشناسی و نبوت و معاد، با پرسش‌هایی معرفت‌شناختی در باب چیستی علم، امکان معرفت، شکاکیت و... مواجه شدند، درحالی که در آن زمان، دانشی مستقل به ‌نام معرفت‌شناسی (به‌ منزله محمل آن مباحث) مطرح نبود. در نتیجه آن‌ها مجموعه‌ای از مباحث را ذیل عنوان عام « نظر» در ابتدای کتاب‌های خویش آوردند که از حیث انسجام و دقت‌های تحسین‌برانگیز، جالب توجه است؛ به‌ویژه این‌که علاوه بر مباحث عام معرفت‌شناسی، بحث‌های خاص معرفت‌شناسی دینی را سامان داده و پشتوانه‌های معرفت‌شناختی معارف دینی را – به‌قدر وسع خویش- تامین کردند.بر مبنای فوق، ما به کنکاش در کتاب‌های کلامی پرداختیم و از باب نمونه، سراغ قاضی عضدالدین ایجی و علامه حلی رفتیم تا مجموعه مباحث معرفت‌شناسی آن‌ها را توصیف و تحلیل کنیم و نشان دهیم که این متکلم اشعری و شیعی و متکلمانی که آراء آن‌ها در آثار این دو بیان و نقد شده، دقیقا توجه خود را معطوف به چه موضوعاتی در معرفت‌شناسی کرده‌اند و محتوای سیر منسجم آن‌ها در معرفت‌شناسی دینی چیست؟ بی‌شک، این توصیف و تحلیل، آغاز راه در سامان دادن به تحقیقاتی از این دست خواهد بود که در پیمودن آن گزیری نبود؛ چراکه پیش از ورود به مقایسه معرفت‌شناسی (دینی) متکلمان مسلمان و متفکران معاصر مغرب‌زمین، استخراج و تبیین مطالب غنی اما مغفول مسلمانان و نشان دادن استحکام و انسجام آن‌ها به‌صورت تفصیلی و موردی ضرورت دارد. در واقع محصول این پایان‌نامه، می‌تواند شاهد گرفتن مباحث این دو متکلم برای اثبات قوت و امکان دیالوگ با معرفت‌شناسی معاصر با تکیه بر غنای علمی پیشینیان ما تلقی شود.قاضی ایجی و علامه حلی، هر کدام با رویکرد کلامی خویش و طبق ساختاری کم و بیش مشابه، ابتدا به مباحث معرفت‌شناسی عام نظیر چیستی علم و معرفت، اقسام علم، علوم ضروری، راه حصول علم (نظر)، شکاکیت، امکان معرفت و... پرداخته و سپس وارد مباحث خاص معرفت‌شناسی دینی از جمله امکان معرفت خداوند و ضرورت و وجوب معرفت خداوند، اولین واجب و... شده‌اند. آن‌چه نظام و انسجام سیر مباحث ایشان را حفظ کرده، همان رویکرد معرفت‌شناختی به معارف دینی است که شامل چهار محور اصلی زیر است و هر محور به‌منزله گام‌هایی است که ترتیبی منطقی دارند:1. حصول علم و معرفت برای انسان امکان دارد.2. علم و معرفت نسبت به متعلقات ایمان دینی (مبدأ و معاد) امکان دارد.3. راه عام کسب علم و معرفت خداوند، «نظر» (تفکر و استدلال) است و نظر، علم را افاده می‌کند.4. نظر کردن در معرفت خداوند متعال واجب و ضروری است (عقلا یا شرعا).سعی ما بر نشان دادن این محورها بوده اما تنظیم فصل‌ها و مباحث را تقریبا طبق همان ساختار متکلمان مورد نظر قرار دادیم تا گزارش توصیفی و تحلیلی خود را با واقعیت بکر و دقیق موجود در کتاب‌های کلامی وفق دهیم. در قسمت نتیجه، جمع‌بندی مباحث را در قالب محورهای مزبور نشان دادیم.

رویا یکی از پدیده های مهم و شگفت حیات بشری است که تاکنون نظرات بسیاری دربار? آن ارائه شده ولی هم چنان رازهای بی شماری با خود دارد .در این پایان نامه این موضوع از دریچ? معرفت شناسی بررسی می شود ، با تاکید بر رویاهای صادقه قرانی،یعنی از نظر قران، آیا انسان می تواند از طریق رویا به معرفت هایی در بار? موضوعات مختلف دست یابد و یا طبق نظر بعضی مردم خواب ها معنایی نداشته و موهوم و غیر قابل فهم هستند و اگر رویا معرفت زا باشد،بر چه مبنایی این امر امکان پذیر است.روش این پایان نامه که در پنج فصل تنظیم شده بررسی کتابخانه ای موضوع است نه بررسی میدانی ، البته با چند تن از معبرین هم در این باره صحبت شده است: در فصل اول ، بعد از ارائه کلیات موضوع چون ضرورت و اهداف و فرضیات و سوابق تحقیق ، مفاهیم لازم بحث آمده است، در فصل دوم دلالت های رویا و بعضی نظرات روان شناسانه و اهمیت آن در ادیان الهی بیان شده ، در فصل سوم رویاهای صادقه ای که در قران آمده مورد بررسی قرار گرفته با تاکید بر سور? یوسف (ع ؛در فصل چهارم با توجه به اهمیت هستی شناختی موضوع رویای صادقه و ماهیتش در تبیین معرفت زایی آن ،این مسئله از دید فلاسفه و مفسرین توضیح داده شده و مطالبی دربار? عالم مثال و حواس باطنی و چگونگی شکل گیری رویای صادقه آمده است و در نهایت فصل پنجم به «تعبیر» می پردازد ،زیرا اگر پیام رویا را نفهمیم ارزش معرفتی برای ما نخواهد داشت ،از همین رو توضیحاتی درباره خصوصیات معبّر و رویای صادقه و عوامل موثر بر تعبیر و هم چنین روند تبدیل معانی به صور در رویا بیان شده و در پایان جمع بندی و نتیجه گیری انجام شده است .

موضوع تحقیق رابه «فرشتگان از دیدگه قرآن» اختصاص داده ام این پژوهش دارایپنج فصل می باشد فصل اول ، کلیات تحقیق همچون موضوع و ضرروت تحقیق ، هدف تحقیق ، سوالات تحقیق پیشنه و روش تحقیق و واژه شناسی فرشته در زبان فارسی و ملائکه در زبان عربی از نگاه لغت شناسان را مورد بحث قرار داده ام. فصل دوم ، وجود فرشتگان از نظر ماده گرائی و خدا شناسی و هم چنین در مورد حقیقت فرشتگان که آیا در واقع ما می توانیم حقیقت فرشتگان را بشناسیم ، و این که آیا قرآن در باره حقیقت آنها سخن به میان آورده استیا خیر؟ و دیدگاه های مختلف در باره فرشتگان ،همچون دیدگاه های متکلمین ، فلاسفه و بت پرستان را مطرح کرده امونیز حکمت وجود فرشتگان ، زیرا خدای متعال هر چه آفریده است بیهوده و بی حساب و کتاب نیست بلکه هدف خاص دارد لذا ما در این جا حکمت وجود فرشتگان را اجمالا مطرح کردم وهمین طور اوصاف فرشتگان ،مکلف ومختار بودن و در آخر در مورد عصمت آنان بحث کرده ام. فصل سوم : انواع و مراتب فرشتگان را مورد بحث و بررسی قرار دادم در این فصل انواع فرشتگان از دیدگاه های مختلف ، مراتب فرشتگان که آیا فرشتگان نیز مراتب دارند یا همه دریک سطح اند ، تعداد فرشتگان که آیا فرشتگان بیشتر اند یا انسان و مخلوقات دیگر و در آخرانواع فرشتگان را مطرح کرده ام. فصل چهارم ،فرشتگان و مسئله خلافت را مطرح کرده و به بحث و بررسی آن پرداختم از جمله مطرح نمودن اعلام خلقت انسان به فرشتگان و عکس العمل فرشتگان در این مورد و اعلام نظر ملائکه ، سوال ملائکه ، علم فرشتگان و منشاء آن و عدم شایستگی ملائکه برای خلافت و در آخر سجده ملائکه و چگونگی سجده ملائکه به حضرت آدم را مورد بحث و بررسی قرار داده ام.در فصل پنجم: نقش فرشتگان در جهان هستی را از دیدگاه قرآن ، وظیفه فرشتگان در مورد پاسداری وحی و پیام الهی ، رساندن وحی «بدون کم و زیاد» به دست خلیفه خدا برروی زمین ، و در مورد فرشتگان که بر پیامبران نازل شده ،وظیفه فرشتگان نسبت به انسان و در آخر فرشته قابض ارواحبحث و بررسی کرده ام .

جایگاه انسان در نظام آفرینش از موضوعات مهم انسان شناسی است که پاسخ به آن می تواند روشنگر بسیاری از مسائل دیگر در این حوزه باشد.این تحقیق شامل پنج فصل می باشد .در فصل اول به کلیات وبررسی مفاهیم مورد بحث در عنوان پایان نامه پرداخته شده و درفصل دوم تبیین مبانی فلسفی جایگاه انسان در نظام هستی از دیدگاه حکمت متعالیه مورد بررسی قرار داده شده است و در فصل سوم به جایگاه اولیه و تکوینی انسان و در فصل چهارم به بررسی جایگاه ارادی و اختیاری انسان اختصاص داده شده و همچنین در فصل پنجم به بررسی جایگاهی که انسان کامل می تواند در نظام هستی داشته باشد پر داخته شده است و در پایان نتیجه گیری و جمع بندی آمده است.

کل نظام خلقت، براساس نیاز و احتیاج به‌‌وجود آمده استو از طرف دیگر انسان به عنوان یک مخلوق در این نظام، موجودی نیازمند است. به لحاظ دو مبدأ در آفرینش انسان، دو گرایش هماهنگ با دو مبدأ نیز در درونش نهاده شده است. 1- مبدأ ملکوتى انسان گرایش به اصل خود یعنى عالم ملکوت دارد؛ لذا کشش‌هاى فطرى انسان همواره به سوى خدا بوده و خواسته‏هاى بى‏نهایت فطرت انسان به سوى شناخت و پیوند با اصل خویشتن است‏. انسان از این بعد به شناخت و پرستش خدا مفطور شده است. 2- در مقابل بعد ملکوتی، بعد طبیعى وجود دارد که گرایش به اصل خود یعنى عالم ملک و عالم ماده دارد؛ همان‌طور که فطرت گرایش به ملکوت دارد، طبیعت انسان گرایش به فجور دارد و انسان به هر دو گرایش وجودى خویش آگاه است. انسان در وجود خود دوگونه نیاز دارد: نیازهای مادی از قبیل نیاز به نان، آب، مسکن و...، و همچنین نیازهای معنوی از قبیل نیاز به پرستش، عبادات، محبت و اموری از این قبیل. هر دوی این نیازها در همه‌ی انسان‌ها وجود دارد. نیازهای مادی، نیازهایی موقت هستند و نیازهای معنوی، نیازهایی هستند که به طور کلی به سه بخش معرفتی(شناختی)، اعتقادی و اخلاقی تقسیم می‌شود و انسان را در جهت رسیدن به یک زندگی آرام و الهی راهنمایی و شخصیت فرد را تشکیل می‌دهند و همچنین هدف نهایی برآوردن آن نیازها رسیدن به قرب الهی و کمال است، مثلا «ذکر و یاد خدا» به عنوان یک نیاز معنوی محسوب می‌شود که باعث آرامش روحی و روانی انسان می‌شود.عبادت نیز به عنوان یک نیاز معنوی مطرح می‌شود؛ خداوند متعال همه موجودات را برای عبادت کردن آفریده است. از آیات و روایات مختلف نیز این برداشت می‌شود که نیازهای معنوی به اموری گفته می‌شود که انسان را در جهت زندگی بهتر و رسیدن به کمال هدایت می‌کند. هدف این پژوهش، بررسی اهمیت انسان‌شناسی، ویژگی‌های انسان، انواع نیازهای معنوی و آثار آن در زندگی است.کلیدواژه‌ها: معنویت، ماهیت انسان, نیازهای معنوی، آثار معنویت، روانشناسی