جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع گفتگوى این شماره، «کلام سیاسى» است. در مورد این موضوع با دو تن از استادان حوزه علمیه قم به گفتگو نشسته‏ایم. حضرت آیت‏الله محمدهادى معرفت از استادان برجسته حوزه مى‏باشند که تألیفات گسترده و عمیقى در علوم قرآن، فقه، عقاید و مسائل سیاسى و اجتماعى اسلام دارند. حضرت آیت‏الله محمد آصف محسنى از علماى افغانستان که در حوزه‏هاى علمیه نجف و قم به تحصیل و تدریس اشتغال داشته‏اند، تاکنون بیش از هفتاد اثر علمى در زمینه‏هاى اخلاق، عقاید، سیاست، تفسیر، اصول فقه و سایر علوم اسلامى به رشته تحریر در آورده‏اند. ایشان رهبرى حزب حرکت اسلامى را بر عهده دارند و در نخستین دولت اسلامى مجاهدین که از سوى احزاب مختلف جهادى شیعه و سنى تشکیل گردید، به عنوان سخنگوى شوراى رهبران احزاب انتخاب شدند. اکنون هم ایشان تلاش‏ها و پى‏گیرى‏هاى زیادى براى استقرار صلح در افغانستان انجام مى‏دهند.

مباحث این نوشتار مربوط به مسئله ((علم به تقدیر)) و نیز ((تفویض در امر تقدیر)) است که بر اساس روایات، ادعیه و زیارات شرح شده است .عناوین فصل‌ها چنین است :((ولایت تکوینی))، ((علم به تقدیر))، ((تفویض در تدبیر))، ((مظهریت صفات جلال و جمال))، ((مایه برکت در گیتی))، ((امان الهی در زمین، وسائط فیض))، ((ارکان نگاه دارنده زمین)) .

با توجه به اهمیت قرآن به عنوان بزرگترین ارمغان وحی و نقش سازنده و تأثیر گذار آن در فرهنگ، تمدن و سرنوشت بشریت و لزوم تبیین و تفسیر این کتاب جهت بهره بردن از معارف عظیم و بی کرانش که استوارترین شیوه جهت پیمودن طریق واقعی سعادت است، نیز با توجه به ارتباط تنگاتنگی که میان قرآن و سنت وجود دارد، تا جایی که این دو عدل یکدیگرند و ثقلین نامیده شده اند. اعتبار و کارآمدی روایات تفسیری معصومان علیهم السلام به عنوان بخشی از سنت که در تفسیر و تبیین قرآن کریم از نقشی والا برخوردارند در این رساله مورد تحقیق قرار گرفته است. شیوه کار چنین بوده که در هر بخش پس از طرح موضوع و تبیین آن به ذکر ادله و مستندات پرداخته شده و در نهایت نظرخود محقق ارائه شده و طبق آن به استدلال پرداخته است. مباحث عمده رساله پس از مقدمه در سه فصل و یک خاتمه سامان یافته به اختصار عبارتند از: ‎1- اعتبار و حجیت روایت تفسیری، ‎2- کاربرد روایات در اثبات چینش توقیفی آیات،‎3- کاربرد روایات در استفاده مفاهیم گسترده از آیات و اثبات جاودانگی آنها ‎4- کاربرد روایات در تبیین مبهمات قرآنی ‎5- کاربرد روایات در استخراج روش های تفسیری ائمه علیهم السلام ‎6- کاربرد روایات در توضیح مفردات و واژه های قرآن ‎7- کاربرد روایات در آیات الاحکام و ابواب مختلف دانش فقه . در آخرین قسمت، تحت عنوان خاتمه نتایجی را که به دست آمده است جمع بندی نموده و با ارائه چند موضع تحقیقی در این زمینه و پیشنهاد آنها برای پژوهش دیگر دانشجویان گرامی،بحث را با سرانجام رسانده ایم.

موضوع پایان نامه، بررسی معنای «اولوالأمر»، یعنی کسانی است که اداره امر حکومت و شئون عمومی جامعه اسلامی را در ابعاد مختلف به عهده دارند، و در معنای عام خود، شامل همه مسئولان حکومتی یک جامعه در سطوح گوناگون است که از طرف رهبر و امام امّت اسلامی، عهده دار ولایت و رهبری قسمتی از جامعه اسلامی می شوند و در رأس آنان، امام و خلیفه مسلمانان قرار دارد. مقصود از تشیّع، پیروان و دوستداران واقعی ائمه اثنا عشرعلیهم السلام هستند که قائل به امامت و ولایت و عصمت آن بزرگواران اند، و معتقدند خلیفه و امام بلافصل بعد از نبیّ گرامی اسلام، حضرت علی علیه السلام است و بعد از او امام حسن مجتبی علیه السلام و همین طور تا امام دوازدهم که حضرت مهدی(عج) است. به عبارت دیگر، مقصود از شیعه، امامیه اثنا عشراند که «جعفریه» نیز نامیده می شوند. مراد از اهل سنّت نیز پیروان مذاهب چهارگانه اهل سنّت، یعنی حنفی، مالکی، شافعی و حنبلی، و شاخه های مختلف این مذاهب است که قائل به خلافت خلفای راشدین هستند و به طور یکسان، به امامت و خلافت آنان گردن می نهند که بر آنان، «اهل سنّت و جماعت» نیز اطلاق می شود. با بحث از اولو الامر، مسئله دخالت دین در سیاست از دیدگاه شیعه و سنّی مطرح می شود و در قبال کسانی که طرح جدایی دین از سیاست را علاوه بر یک مسئله علمی، دستاویزی برای به حکومت رساندن حاکمان بی دین قرار می دهند، به طرح ضرورت حکومت دینداران مبتنی بر نظام حکومتی اسلام پرداخته می شود. این پایان نامه، شش فصل با بخش های متفاوت دارد: فصل اوّل، در بررسی لغات و اصطلاحات است که خود، سه بخش دارد: در بخش اوّل، معنای لغوی و اصطلاحی اولو الامر و همچنین کاربرد آن در آیات و روایات و عرف مسلمانان، بررسی و ارزیابی گردیده است. نگارنده در بخش دوم به بررسی معنای «ولایت» و مشتقّات آن در لغت و اصطلاح و بررسی و ارزیابی آن از دیدگاه فقها و متکلمان و عرفا و همچنین قرآن و روایات پرداخته است. در بخش سوم نیز اقسام ولایت را - که جمعاً هشت قِسم می شود - توضیح داده است. عنوان فصل دوم، «حاکمیت و زعامت» است. نویسنده، ضمن بررسی حاکمیت مطلقه خداوند بر نظام هستی، اصل اوّلی در ولایت افراد را مطرح کرده و ضرورت نیاز جامعه به حکومت را از دیدگاه های مختلف، توضیح داده است. وی در این بخش، از فرق بین این نیاز در جوامع مختلف و جامعه اسلامی برآوردی نموده و با ذکر ولایت و رهبری انبیای عظام، شئون و مناصب رسول اکرم را با مقام نبوّت و رسالت ایشان، مورد بررسی قرار داده است. در فصل سوم، مسئله نظام حکومت و زعامت پس از رسول خدا مطرح شده و به تناسب بحث امامت و جانشینی، جُستاری در معنای «امام» در لغت و اصطلاح، و ضرورت وجود امام و حکومت اسلامی بعد از پیامبرصلی الله علیه وآله ارائه گردیده است. در این قسمت با اثبات این مطلب که مرجعیت امّت و انتصاب امام و رهبر پس از پیامبرصلی الله علیه وآله از جانب خدا و رسول اوست، این نظر با الهام گرفتن از آیات قرآن و روایات، مستدل شده است. فصل چهارم، بیان مصادیق اولو الأمر از دیدگاه اهل تسنّن و شیعه است. در این زمینه، شش قول از اهل تسنّن درباره مصداق اولو الأمر بیان شده و نقدی بر اقوال شش گانه نیز آمده است. سپس مطلب یاد شده، از دیدگاه شیعه مورد بررسی قرار داده می شود که خود به دو بخش «عصر حضور» و «عصر غیبت» تقسیم می شود. در فصل پنجم، صفات و شرایط اولو الأمر توضیح داده شده که این فصل نیز خود، دو بخش دارد: بخش اوّل، درباره توضیح این صفات از دیدگاه تشیّع است و در بخش دوم، شرایط اولو الأمر از دیدگاه اهل سنّت و اقوال مختلف بین علمای اهل سنّت در این باب، شرح داده شده است. فصل ششم، درباره مشروعیت و نقش مردم در حکومت اولوالأمر است. در این فصل، نخست، معنا و حدود مشروعیت، مبنای مشروعیت در حکومت اسلامی، بهترین نمونه حکومتِ مشروع و سپس، مشروعیت ولایت اولوالأمر در روایات است و دلیل عقل و دیدگاه های مختلف و در نهایت، به نقش این ولایت در عصر غیبت و وظیفه مردم در این زمان، پرداخته شده است.

رجعت یکی از عقاید ویژه مذهب تشیع است که از دیرباز، شیعه امامیه بر آن بوده اند و بدان معروف گشته اند و به واسطه اعتقاد به آن مورد طعن دشمنان قرارگرفته اند، بحثها و گفتگوهاي فراوانی در این باره میان بزرگان شیعه و مخالفین آنهارخ داده که تاریخ آن را ثبت و ضبط نموده است. رجعت در زمان امام عصر عج یکی از مسائل پیچیده مربوط به دوران ظهور حضرت مهدي (عج) است،بر اساس این عقیده گروهی از مومنین به این جهان بازمی گردند تا ظهور دولت حق را مشاهده کنند و از شکوفایی آن لذت ببرند، و نیز گروهی از منافقین بازگردانده می شوند تا کیفر دنیوي اعمال ناشایست خویش را بچشند.