جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این مقاله، داستان خسرو و شیرین نظامی با استفاده از فرضیه های مطالعات پسااستعماری و نشانه شناسی فرهنگی ارزیابی می شود. حضور شیرین در جایگاه یک مهاجر زن در سرزمین مدائن و خواسته دوگانه فرهنگ میزبان از او برای همانند با این فرهنگ، رعایت تفاوت با آن از یک سو، و تعصب و تاکید شیرین برای حفظ و اجرای رمزگان های فرهنگی سرزمین «خود» از سوی دیگر، وضعیت شیرین را دچار چالش های فراوان کرده بود. در این مقاله سازوکار فرهنگ مرکز در سرزمین میزبان، برای به حاشیه راندن شیرین، و فرایند «دیگری سازی» به مثابه راهکار مقاومتی شیرین برای حفظ هویت فرهنگی «خود» در سرزمین میزبان بررسی می شود و نقش جنسیت در موفقیت این فرایند نشان داده می شود.پژوهش در پایان به این نتیجه می رسد که فرهنگ مرکز در سرزمین میزبان تلاش می کند شیرین را در جایگاه یک «دیگری» خطرناک، که قصد بر هم زدن نظم تثبیت شده فرهنگ غالب را دارد، به حاشیه براند. بنابراین، وضعیت شیرین در سرزمین میزبان، زمینه را برای شکل گیری فرایند دیگری سازی از سوی او در ارتباط با افراد سرزمین میزبان، به مثابه اقدامی مقاومتی و ضد هژمونیک، برای تثبیت هویت فرهنگی «خود» فراهم کرد.دیگری های شیرین در این منظومه در دو دسته بزرگ «دیگری های دور» و «دیگری های نزدیک» قرار می گیرند. جالب این که «دیگری های جنسیتی» شیرین در سرزمین میزبان، یعنی مردان، در زیرمجموعه «دیگری های نزدیک»، و «خودی های جنسیتی» او، یعنی زنان، در زیرمجموعه «دیگری های دور» جای می گیرند و شیرین در برابر دو گروه راهکارهای متفاوتی در پیش می گیرد.منظومه خسرو و شیرین با این خوانش می تواند منعکس کننده صدای به حاشیه رانده شده ای باشد که در مقابل صدا و فرهنگ غالب کشور میزبان به دنبال خود می گردد؛ صدایی که در کشمکش عشق و هویت، با سربلندی، هویت فرهنگی خود را از زیر دست و پای فرهنگ مرکز بیرون می کشد و به آن اعتلا و شکوه می بخشد.

مقاله حاضر گزارشی از جشن های نوروزی ایرانیان مهاجر در بریتانیا است که به طرح "دیدگاه نظری" تازه ای برای فهم نوروز در دنیا مدرن می پردازد. در بخش نخست مقاله، این دیدگاه نظری، بررسی و تشریح گردیده است. در بخش های دیگر، متناسب با دیدگاه ارایه شده، به بررسی گستره جهانی نوروز در دو دوره باستان و معاصر پرداخته شده است. بعد از آن گزارشی از جشن های نوروزی در بریتانیا ارایه می کنیم. دو بخش پایانی، به تحلیل کارکردهای نوروز و رابطه آن با دنیای مدرن، جهانی شدن و مهاجرت اختصاص دارد. این مقاله تلاش دارد تا تحولات آیین نوروز در جهان امروز را توصیف و تحلیل نماید. این تحلیل بر مبنای مشاهدات و مطالعه میدانی نگارنده از چگونگی برگزاری آیین نورز در بین جمعی از مهاجران ایرانی در لندن است. در عین حال سعی شده است تا با استناد به داده های دیگر و همچنین تجربه زیسته ام از چگونگی برگزاری نوروز در ایران، وضعیت کلی تحول نوروز در ایران را توضیح دهم. این بررسی نشان می دهد که نوروز دیگر بر مبنای فلسفه و تلقی اسطوره ای و تاریخی آن وجود ندارد بلکه این آیین مطابق نیازها و تحول شرایط اقتصادی و اجتماعی عصر حاضر دگرگون شده است و با ارزش ها و مولفه مدرن مانند عقلانی شدن، مصرف گرایی، جهانی شدن، رسانه ای شدن و فرآیندهای دیگر جهان امروز سازگار شده است.

زندگی شخصی و ادبی ایوان بونین ادیب و شاعر روس را می توان به دو دوره قبل از انقلاب اکتبر و بعد از آن یعنی دوران مهاجرت او تقسیم کرد. البته سالهای 1894 و 1895م، زمانی که او با ل. تالستوی، آنتون چخوف، کوپرین، کارالنکا و گورکی آشنا شد را باید سالهای تحول در زندگی ادبی بونین به حساب آورد. مضمون بیشتر آثار دوره اول زندگی ادبی او موضوعات و حوادث خارج از روسیه است، ولی در زمان مهاجرت، تقریبا موضوع همه آثار او به روسیه و حوادث ناشی از انقلاب اکتبر بر می گردد. بونین شاعر، نثرنویس و مترجم علاقه زیادی به سفر داشت. حضور وی در ممالک اسلامی و آشنایی او با قرآن، فرهنگ و تاریخ اسلام باعث شد تحت تاثیر این سفرها اشعاری بسراید که امروزه ره توشه ای غنی و جاودانه برای ادبیات روسیه و جهان به شمار می آید. او اشعاری با الهام از آیات قرآنی و مفاهیم شرقی سروده و مضامین این اشعار حاکی از احترام ویژه او به اسلام، پیامبر اکرم و امت اسلامی است. بونین در این اشعار، امت اسلام را به مبارزه با نفس و دشمنان بیگانه دعوت می کند و از آنها می خواهد ضمن حفظ کمالات انسانی خود، در مقابل بیگانگی که هیچ گونه برتریی نسبت به خود آنها ندارند، تسلیم نشوند.

بستکیه محله ای است در شرق شهر دبی که در حدود سال 1308 ق/1890 م، پس از مهاجرت تجار ایرانی به آنجا تاسیس شده است. این محله در امتداد آبراهه (خوردبی) به طول تقریبی 300 متر و با عرض 100 متر واقع شده است. محله بستکیه به خاطر بادگیرها، درهای چوبی کنده کاری شده، گچ بری های زیبا و چشم نواز از معروفترین اماکن جلب گردشگران و محل دیدار مهمانان رسمی در دبی بوده است. این مکان هم اکنون به یکی از محل های گردشگری و توریستی شهر دبی تبدیل شده است. محله بستکیه به دست استادان معمار بستکی و به منظور زندگی و سکونت تجار بستکی و نواحی اطراف آن در شهر ساخته شده است. به طوری که هم اکنون به عنوان قسمتی از تاریخ و فرهنگ دبی و کشور امارات خودنمایی می کند. این اثر تاریخی در سال 1379 ش /2000 م. در سازمان یونسکو به ثبت رسیده است. این پژوهش بر آن است تا با نگاهی علمی و با استناد به منابع معتبر فارسی و عربی، دلایل مهاجرت تجار بستکی و نواحی اطراف آن به البستکیه را بیان کند و تاثیرات آن ها را در شکل گیری و رونق تجاری بستکیه مورد بررسی قرار دهد. پژوهش حاضر به روش علمی تاریخی و با استفاده از تکنیک های کتابخانه ای و میدانی انجام گرفته است. در این پژوهش فرض بر این است که مهاجرت تجار ایرانی (بستکی) به بستکیه به خاطر توان اقتصادی آنان و افزایش انباشت سرمایه و بهره وری بیشتر اقتصادی صورت گرفته است.

مهمترین تحول اجتماعی مستمر و بدون انقطاع در تاریخ خلیج فارس،‏ «مهاجرت و جابجایی جمعیت» در دو سوی کرانه های آن است،‏ این پدیده از چنان اهمیتی برخوردار است که بدون بررسی و در نظر گرفتن آن،‏ نمی توان به درک درستی از رویدادها و حوادث این منطقه به ویژه در دوران پیش از نفت،‏ رسید. اگر با ترسیم یک خط فرضی،‏ طول خلیج فارس را به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم کنیم و با توجه به منابع تاریخی سمت و جهت مهاجرتها را مورد بررسی قرار دهیم،‏ به خوبی آشکار است که جهت این مهاجرت از دیر باز تا اوایل قرن چهاردهم هجری،‏ از جنوب به شمال بوده است. اصطلاح «شمال» در این تحقیق به سواحل کنونی ایران در بخش شمالی خلیج فارس و «جنوب» به سواحل کشورهای کنونی کویت،‏ بحرین،‏ قطر،‏ عربستان،‏ امارات متحده عربی و عمان اطلاق شده است. مهاجرت گروههای اجتماعی در خلیج فارس،‏ اگرچه به تناوب و در طول زمان طولانی صورت پذیرفته،‏ اما در برهه ای از تاریخ و بنا به علل و عوامل خاصی،‏ موج گسترده ای از این مهاجرتها به وجود آمده و تاثیر عمیقی بر ساختار اجتماعی و سیاسی منطقه بر جای گذاشته است. یکی از تاثیرگذارترین این مهاجرتها در دوره ایران باستان به وقوع پیوسته که در حقیقت «نخستین موج مهاجرت جنوب به شمال» محسوب می شود. در این تحقیق نخستین مهاجرت و جابجایی بزرگ جمعیت در خلیج فارس،‏ با تکیه بر منابع اصلی و به عنوان یک مساله تاریخی مورد شناسایی و ارزیابی قرار گرفته است.

دوران حکمرانی سلجوقیان بر آسیای صغیر از منظرهای گوناگون شایسته مطالعه و تحقیق است انبوه رویدادها و حوادث در واپسین سده حکمرانی سلجوقیان بر آسیای صغیر به این دوره اهمیت خاصی بخشیده است. یکی از رخدادهای قابل مطالعه در این دوره سیل مهاجرت افراد، شخصیت ها و گروه های اجتماعی گوناگون از اقصی نقاط سرزمین های ایران به این منطقه در آستانه حمله مغول و پس از آن است. این مهاجران را از حیث جایگاه و منزلت اجتماعی می توان به سه گروه عمده سپاهیان، توده های مردم، و افراد و شخصیت های صاحب نام تقسیم کرد، گروه اخیر مشتمل بر طیف های گوناگونی نظیر عارفان و صوفیان شاعران، عالمان، و قاضیان، منشیان و تاریخ نگاران، وزیران و صاحب منصبان می شود که درباره هر یک از آن ها به تفکیک سخن گفته شده است. علل و عوامل و ابعاد و پیشینه مهاجرت ایرانیان به آسیای صغیر، توزیع جغرافیایی مهاجران و تعامل آن ها با مردم و حکومت های محلی از مباحث دیگری است که در خلال مقاله بررسی شده است.

مهاجرت روستا- شهری پدیده ای است که در فرآیند صنعتی شدن کشورها ظاهر شده است و بسیاری از تحولات اجتماعی- فضایی جوامع ناشی از این پدیده می باشد. در ایران همراه با صنعتی شدن شهرها جذب جوانان جویای کار مازاد در بخش کشاورزی از روستا به شهر به نفع فعالیت های صنعتی و خدماتی آغاز شد. در این مقاله سعی شده است به دنبال این مساله باشد که مهاجرت جوانان از روستا چه پیامدها و آثاری بر مهاجران و جوامع مهاجرپذیر و مهاجرفرست داشته است؛ بنابراین ابتدا با توجه به دیدگاه های موجود در خصوص مهاجرت به طور مختصر به انگیزه های مهاجرت های روستا- شهری پرداخته شده است و سپس با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و به صورت پیمایشی پیامدهای مهاجرت جوانان در سه حوزه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بررسی شده است.نتایج تحقیق دو نوع پیامد مثبت چون بهبود وضعیت اقتصادی، افزایش آگاهی جوانان، آموزش بهتر، روابط اجتماعی و گذران اوقات فراغت جوانان و منفی قطع ارتباط جوان با خانواده خود در روستا و مسایل مرتبط با آن به بر هم خوردن نسبت جنسی در روستاها و شهرها و آثار دیگری چون بزهکاری و آسیب های اجتماعی در هر یک از حوزه ها را نشان می دهد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

گسترش جریان راست افراطی یکی از چالش های پیش روی کشورهای اروپایی است. این جریان در دو سطح کلی احزاب رسمی و گروه های غیرقانونی نمود پیدا می کنند. احزاب راست افراطی در دهه های اخیر روند رو به رشدی را در عرصه سیاست کشورهای اروپایی آغاز کرده اند و توانسته اند با مخالفت با حضور مهاجران و هشدار در مورد چندفرهنگ گرایی توجه بسیاری از رای دهندگان خصوصا جوانان و کارگران را به خود جلب کنند. این احزاب با رویکرد ضد ساختاری از نارضایتی عمومی و بی اعتمادی به احزاب جریان اصلی بهره برده و خودرا به عنوان تنها آلترناتیو برای وضع موجود و صدای واقعی مردم معرفی می کنند، احزاب موفق راست افراطی در این بین از فاشیسم سنتی فاصله گرفته و مسایل فرهنگی و هویتی را جایگزین نژادپرستی کرده و توانسته اند با رویکردی پوپولیستی به وزنه ای تعیین کننده در بسیاری از کشورهای اروپایی تبدیل گردند و حتی در مواردی به جایگاه اجرایی هم دست یافته اند. از سوی دیگر و در سطح زیرزمینی اشخاص و گروه های مرتبط با راست افراطی مانند نئونازی ها با استفاده از ابزارهایی مانند اینترنت به ترویج بیگانه هراسی و خشونت علیه اقلیت ها دست می زنند و در حال تبدیل شدن به یک تهدید امنیتی جدی برای اروپا هستند. این پژوهش به بررسی ویژگی ها و خصوصیات جریان راست افراطی پرداخته و دلایل گسترش آن را مورد بررسی قرار می دهد. در این بین به نظر می رسد عوامل هویتی و فرهنگی و مساله مهاجرت به عنوان عوامل مهم تاثیرگذار در رشد این روند نقشی مهمتر از عوامل اقتصادی داشته باشند. همچنین در سال های اخیر بحران اقتصادی اروپا و اقتصاد ریاضتی همزمان با ناکامی های اتحادیه اروپا فرصت جدیدی به این احزاب برای رشد و توسعه داده است.

در دهه های اخیر افزایش وزن جمعیتی مسلمانان در جوامع اروپای غربی، اذهان را متوجه تمایزات فرهنگی -هویتی آن ها از سایر شهروندان این جوامع نموده است. گرچه این روند به طور مستمر ادامه داشته اما وقوع حادثه یازده سپتامبر و حوادث متعاقب آن بر اهمیت موضوع افزوده است و به گونه ای تمایزات فرهنگی مسلمانان اروپایی را به انفکاک هویتی سوق داده است. در فضای مبارزه با تروریزم، تلقی ناپسند"خرده فرهنگ آشوب ساز" از اسلام، هویت جویی مسلمانان اروپایی را در پی داشت. گرچه مسلمانان جوامع اروپایی به لحاظ نژادی، اقتصادی و مذهبی تمایزاتی از سایر شهروندان اروپای غربی داشتند اما امواج اسلام هراسی این تفاوت های فرهنگی را به چالش هویتی تبدیل کرده است. مسیله اسلام هراسی که خود را در اشکال طرد و تبعیض و خشونت و پیش داوری و با ریشه های دو گرایش سیاسی متفاوت و نه لزوما متضاد تیومحافظه کاری و لیبرالی، نشان می دهد از اصلی ترین مسایل اروپای امروز است. از سوی دیگر، دولت های اروپایی در مواجهه با چالش هویتی - فرهنگی در کشورهای اروپای غربی، راهکارهای گوناگونی را در نظر گرفته و سیاست های متفاوتی را اتخاذ کرده اند، از آن جمله "اسلام اروپایی" به عنوان راه حلی برای کاهش تنش در جوامع داخلی اروپا پیشنهاد شده است. این مفهوم از طرف گروهی از متفکران مسلمان اروپایی، اسلام شناسان غربی و مسیولین حکومتی ترویج می شود. مولفه مفهومی اصلی "اسلام اروپایی" اسلام شناسان غربی و مسیولین حکومتی ترویج می شود. مولفه مفهومی اصلی " اسلام اروپایی" عبارت است از باز تعریف تفسیری از اسلام که با ارزش های اروپایی در تضاد نباشد. اسلام اروپایی دلالت بر گرایش لیبرال و سکولار از اسلام در اروپا دارد که با ارزش های اروپایی هماهنگی دارد. این تحقیق با تبیین وجوه چالش فرهنگی-هویتی مسلمانان در اروپای غربی، نقطه تمرکز خود را به شناخت و بررسی مفهوم اسلام اروپایی در آثار مکتوب مروجان شناخته شده آن قرار داده است و سپس به نقد و سنجش روایی و کارایی این مفهوم با توجه به واقعیات جاری در اروپای غربی پرداخته است.