جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تمدن غرب بر تحولات فکری و معرفتی سکولاریسم، اومانیسم، لیبرالیسم و استفاده از روش های علمی برای کسب شناخت بنیان نهاده شده و با ایجاد نهادها و ساختارهای اجتماعی متناسب تداوم یافته و به رغم تمامی کاستی ها و چالش های خود امروز تمدن مسلط جهانی است. غرب توانسته بر مبنای جهان بینی خود و تعریفی که از «انسان کامل» مبتنی بر این جهان بینی دارد، یک نظام اجتماعی متناسب و کارامد، که نتیجه نظم اجتماعی حاصل از آن تناسب است، بنا نماید. از همین رو برخی جوامع با مفروضات هستی شناختی متفاوت، به ویژه از طریق آموزش های علمی ارائه شده در دانشگاه ها خواسته یا ناخواسته همان مسیر را می روند، لیکن هنوز با مشکل توسعه نیافتگی حداقل با شاخص های مرسوم و متداول آن مواجه و حتی دچار بی نظمی اجتماعی نیز می شوند که یکی از علل مهم آن عدم تناسب ساختارهای اجتماعی با مبانی فکری و فلسفی این جوامع است. این مقاله بی آنکه قصد نقد مبانی اندیشه تمدن غرب را داشته باشد به بررسی میزان اعتقاد دانشجویان به عقاید لیبرالیسم در مقابل اعتقادات اسلامی و برخی علل و پیامدهای آن پرداخته است. نتایج به دست آمده از بررسی نظرات 1470 نفر از دانشجویان دانشگاه های مطرح در تهران، حاکی از آن است که 5.9 درصد پاسخگویان خیلی خیلی زیاد، 15.5 درصد خیلی زیاد، 25.4 درصد زیاد، 22.1 درصد کم، 20.9 درصد خیلی کم و 10.2 درصد خیلی خیلی کم به لیبرالیسم اعتقاد داشته اند. میزان اعتقاد آنها به لیبرالیسم به طور متوسط 3.32 از 6 با انحراف معیار 1.48 است که بین کم تا زیاد می باشد. نتایج نشان می دهد هرچه اعتقاد به لیبرالیسم بیشتر شده است رعایت اخلاق کاری، احساس مسوولیت در کار، هویت ملی، مشروعیت نظام سیاسی، احساس مسوولیت در برابر انقلاب، تعهد اجتماعی، اعتماد اجتماعی و ترجیح هویت اسلامی بر هویت ملی کمتر و فردگرایی، فایده گرایی و ترجیح هویت قومی بر هویت ملی بیشتر شده اند. همچنین هرچه اعتقاد به لیبرالیسم بیشتر شده از موفقیت علمی، کارامدی علمی، جامعه پذیری برای سایر نقش های اجتماعی، خلاقیت، توسعه یافتگی انسانی و در نهایت شاخص توسعه علمی دانشجویان کاسته شده است. تمامی نتایج به دست آمده از نمونه از نظر آماری معنی دار هستند و قابلیت تعمیم به جمعیت تحقیق را دارند.

این مقاله به بررسی هویت اجتماعی دانش آموزان مقطع متوسطه با تاکید بر بعد هویت ملی آنان می پردازد. در این مقاله سعی شده به این پرسش پاسخ داده شود که چگونه می توانیم میزان تعلق به هویت ملی دانش آموزان را افزایش دهیم؟ جامعه هدف دانش آموزان، دو دبیرستان از نواحی یک و دو شهر زنجان و به تعداد 700 نفر بوده که از آن تعداد، 30 نفر به منظور حضور در کارگاه انتخاب شدند. نوع پژوهش بر اساس هدف، کاربردی و حل مساله و بر اساس زمانی، طولی و پانلی بوده است. روش تحقیق از نوع کیفی و با تاکید بر تکنیک PCM (مدیریت سیکل پروژه) بوده است. در بحث مبانی نظری علاوه بر دیدگاه های خرد، کلان و تلفیقی راجع به هویت، از نظریات تاجفل، گیدنز، جنکینز و پیتربورک نیز استفاده شده است. جمع آوری اطلاعات از طریق تشکیل کارگاه ها و پرسشنامه حاصل شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد میزان تعلق به هویت ملی کل دانش آموزان در مقایسه با قبل از اجرای طرح، 10 درصد افزایش یافته است. میزان تعلق به هویت ملی در بین دانش آموزان پسر، 15 درصد و در بین دختران 5 درصد در مقایسه با قبل از اجرای طرح افزایش یافته است. میانگین نمره هویت تک تک دانش آموزان دختر و پسر در مقایسه با قبل از اجرای طرح، افزایش قابل توجهی داشته است. همچنین میزان آشنایی دانش آموزان با مشاهیر و مفاخر ایران زمین، عناصر فرهنگ ملی، آثار تاریخی و ملی ایران زمین، موسیقی ایرانی و برخی اسطوره های ملی ـ که شاخص های هویت ملی هستند ـ در مقایسه با قبل از اجرای طرح، افزایش داشته است.

توجه به مساله هویت ملی در عصر مشروطه از اهمیت زیادی برخوردار شد، دغدغه هویت ملی در آثار بسیاری از نویسندگان این عصر، گویای جایگاه این مساله در این دوره تاریخی است. از جمله این نویسندگان، پدر داستان نویسی کوتاه ایران، سید محمدعلی جمال زاده است. براین اساس، پژوهش حاضر با هدف تشریح جایگاه نمادهای هویت ملی در آثار این نویسنده (یکی بود یکی نبود، تلخ وشیرین، کهنه و نو، قصه مابه سر رسید) درمراحل مختلف زندگی ادبی او صورت گرفته است.پژوهش حاضر از نوع پژوهش های توصیفی، کیفی است که با استفاده از روش تحلیل محتوا صورت گرفته است. بدین منظور با مطالعه ابعاد هویت ملی، مباحث نظری و ادبیات پژوهش درباره هویت ملی، مولفه هایی برای این هویت تعیین و سازه تحلیل محتوا تهیه شد و بر مبنای آن، میزان و نوع توجه به هویت ملی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان می دهد که از بین مولفه های هویت ملی در داستان های جمال زاده، بیشترین فراوانی متعلق به نمادهای زبان فارسی است. در مراحل بعدی این واکاوی نمادهای جغرافیایی، تاریخی، ادبیات، و مشاهیر و فرهنگ از بیشترین فراوانی ها برخوردارند. تحلیل کیفی محتوای داستان های جمال زاده نشان می دهد عناصر هویت ملی در آثار وی بسیار پررنگ و تقریبا تمام جنبه ها در آن مورد توجه قرار گرفته است.

مساله هویت ملی نوجوانان با توجه به نقش سازنده آنان در سرنوشت آینده کشور اهمیت زیادی دارد. هویت ملی از این نظر اهمیت دارد که بر تمامی حوزه ها از جمله فرهنگ، اجتماع و سیاست و حتی اقتصاد سایه افکنده و خانواده به سبب الگوگیری نوجوانان از والدین، می تواند از عوامل موثر در این زمینه باشد. هدف از این مقاله بررسی تاثیر خانواده در شکل گیری هویت ملی دانش آموزان شهرستان یزد است. روش پژوهش در این مطالعه، پیمایش و به لحاظ زمانی مقطعی است. جامعه آماری دانش آموزان مقطع متوسطه است که تعداد 120 نفر از آنها از طریق فرمول کوکران و به روش نمونه گیری طبقه ای مورد بررسی قرار گرفته اند. ابزار مورد استفاده در این مطالعه، پرسشنامه است. پرسشنامه پس از احراز اعتبار و پایایی در مرحله مقدماتی، برای جمع آوری داده ها در مرحله نهایی مورد استفاده قرار گرفت.در این تحقیق، از اعتبار صوری استفاده شده است. بدین ترتیب که پیش آزمون با تعداد 40 پرسشنامه انجام گرفت و برخی گویه ها و پرسش ها، پس از مشورت و نظرخواهی از کارشناسان و اساتید دانشگاه که دارای اشکال و ابهام بودند، اصلاح شدند. به منظور برآورد پایایی سنجه های مهم در پژوهش حاضر، از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد و بر اساس امکانات بسته نرم افزاری خاص علوم اجتماعی (SPSS) داده ها توصیف و تحلیل شده اند.بر اساس یافته های این پژوهش، رابطه متغیرهای هویت ملی والدین، جنس، بهره مندی از وسایل ارتباط جمعی، روابط صمیمی والدین با هویت ملی تایید ولی رابطه متغیرهای سن، بعد خانوار، مقطع تحصیلی، پایگاه اقتصادی اجتماعی والدین، انسجام خانواده، همدلی خانواده و گفت و شنود با این متغیر، تایید نشد.نتایج تحلیل رگرسیون چندمتغیره نشان داد که جنس و هویت ملی والدین بیشترین تاثیر مستقیم را بر میزان هویت ملی دانش آموزان داشته است. همچنین متغیرهای جنس و هویت ملی والدین با متغیر وابسته رابطه مستقیم داشته اند.

آیه «ان اکرمکم عندالله اتقاکم» به راستی نشان می دهد که در نزد پروردگار، هیچ فرد یا گروهی بر فرد یا گروه دیگری برتری ندارد، جز کسانی که تقوای الهی داشته باشند. هویت اسلامی درواقع نه بر برتری فرد یا گروه، بلکه بر برتری تقوا و پرهیزگاری در میان انسان ها تاکید دارد که به لحاظ نظری، در مقابل هویت های رقیبی مانند هویت قومی، جهانی و ملی قرار می گیرد. بر همین اساس، تحقیق حاضر سعی داشته است رابطه میان هویت اسلامی و هویت های رقیب (هویت قومی، ملی و جهانی) را بررسی کند؛ بدین جهت، با استفاده از نظریه «هویت» شلدون استرایکر و روش پیمایش اجتماعی، 431 نفر از دانشجویان دانشگاه شیراز به عنوان نمونه، مورد مطالعه قرار گرفتند.یافته های تحقیق حاکی از آن بوده است که رابطه معنادار مثبتی میان هویت اسلامی و متغیرهای هویت ملی و هویت قومی و رابطه معنادار منفی ای میان متغیر هویت اسلامی و هویت جهانی وجود داشته است. یافته های حاصل از رگرسیون چندمتغیره نیز نشان دهنده این واقعیت بود که متغیرهای هویت ملی و هویت جهانی، درمجموع، 45 درصد از تغییرات متغیر هویت اسلامی را تبیین کردند. نتایج حاکی از آن است که هویت ملی و هویت قومی، هویت اسلامی را تقویت می کنند و رابطه مثبتی با آن دارند و درواقع، هویت رقیبی برای هویت اسلامی محسوب نمی شوند؛ اما هویت جهانی برای هویت اسلامی، هویت رقیبی به شمار می آید و رابطه منفی ای بین این دو برقرار است.

هدف این پژوهش بررسی تاثیر جهانی‌شدن بر هویت ملی و قومی کردهای شهر سنندج است. نظریه‌پردازی‌ می‌گوید جهانی‌شدن و روند روبه‌رشد آن موجب ‌شده است تا مجددا هویت‌های قومی متاخر به ضرر هویت‌های ملی در گستره کشورها تقویت شوند. سوال این است که آیا چنین نسبتی میان روند جهانی‌شدن با هویت ملی و هویت قومی در میان کردهای ایران وجود دارد؟برای پاسخ به این سوال از نظریه رولاند رابرتسون استفاده کردیم، البته از آرای چند نظریه‌پرداز دیگر در زمینه جهانی‌شدن نیز بهره جسته‌ایم. فرضیه‌های استنتاج‌شده از چارچوب نظری عبارتاند از: 1. میان مصرف رسانه‌های جمعی جهانی‌شده و نوع هویت رابطه وجود دارد، به‌گونه‌ای که مصرف این رسانه‌ها به تضعیف هویت ملی و تقویت هویت قومی منجر می‌شود، 2. میان گرایش به عضویت در نهادهای غیردولتی و نوع هویت رابطه وجود دارد، به‌گونه‌ای که گرایش به عضویت در این نهادها به تضعیف هویت ملی و تقویت هویت قومی منجر می‌شود، 3. میان مسافرت‌ها و نوع هویت رابطه وجود دارد، به‌گونه‌ای که انجام مسافرت به سایر استان‌ها و خارج از کشور به تضعیف هویت ملی و تقویت هویت قومی منجر می‌شود. روش تحقیق پیمایشی است و برای آزمون فرضیه‌ها از تکنیک تحلیل رگرسیونی استفاده شده است. شواهد تجربی دلالت بر آن دارد که افزایش مصرف رسانه‌های جهانی‌شده به تضعیف هویت ملی و هویت دولت‌ساز منجر شده است. ازسوی دیگر، این عامل هویت قومی را تقویت کرده است. در وضعیتی مانند فعال‌ترشدن نهادهای غیردولتی و تحرک بیشتر صنعت گردشگری و رونق اقتصادی، می‌توان انتظار داشت هویت قومی تقویت شود، اما درحال‌حاضر هنوز این مولفه‌ها در جامعه هدف از موقعیت چندان مناسبی برخوردار نیستند.

امروزه رسانه های جمعی، به منزله شاه راه اطلاعاتی جوامع، و نقش آن ها در فرهنگ و ابعاد گوناگون هویت انسانی، به ویژه هویت ملی، مورد توجه صاحب نظران و محققان علوم انسانی اجتماعی قرار گرفته است. در این ارتباط رویکردها و ره یافت های نظری متفاوتی عرضه شده است. نظریه ارتباطات گلوله ای بر شکل گیری هویت بر مبنای رسانه ها تاکید کرده است. در برابر، برخی صاحب نظران به قدرت تحلیل اطلاعات و فرهنگ بهره وری از رسانه ها اشاره کرده اند. در این میان، برخی نیز با عرضه رویکرد تعادلی بر نقش دوگانه و متناقض رسانه ها در شکل دهی و فرسایش هویت ملی تاکید داشته اند. با توجه به موارد فوق، هدف اساسی این مقاله بررسی میزان و نوع محتوای برنامه های مورد استفاده از رسانه های تلویزیون و ماهواره و اینترنت و میزان گرایش به هویت ملی شهروندان و نیز چگونگی رابطه بین متغیرهای فوق در جامعه آماری مورد مطالعه کاشان، به منزله شهری سنتی و در معرض نوگرایی، است.این پژوهش از نوع مطالعه پیمایش بوده است و داده های تحقیق با استفاده از روش پرسش نامه توأم با مصاحبه جمع آوری شده است. برای سنجش متغیرهای اصلی و وابسته تحقیق از ده گویه در قالب طیف لیکرت استفاده شده است. اعتبار و روایی طیف با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ بررسی و با توجه به نتایج آزمون (a=0.84) تایید شده است. در مجموع، یافته های تحقیق و نتایج محاسبات آماری مربوطه رابطه معنی دار و مثبت بین میزان استفاده از تلویزیون و میزان گرایش به هویت ملی (Tb=0.252) و نیز رابطه معنی دار و منفی بین میزان استفاده از ماهواره و اینترنت با میزان گرایش به هویت ملی را به ترتیب با -0.199 و Tc=-0.271 در سطح اطمینان 99% تایید کرده است. هم چنین، نتایج آزمون کای اسکوئر معنی داری رابطه بین نوع محتوای برنامه های مورد استفاده از تلویزیون و ماهواره و اینترنت با میزان گرایش به هویت ملی را تایید کرده است. نتایج تحلیل رگرسیون با ضریب بتای -0.276 تاثیر منفی متغیر میزان استفاده از ماهواره و با ضریب بتای 0.268 تاثیر مثبت میزان استفاده از تلویزیون در میزان گرایش به هویت ملی پاسخ گویان را نشان می دهد.

واقعیت غیر قابل انکار در مورد آسیای مرکزی به عنوان منطقه ای با اهمیت فزاینده در سیاست بین المللی، درگیری آن با انواع و اشکال گوناگونی از منازعات رنگارنگ در سطوح زیر ملی، ملی و منطقه ای است. در حالی که فرضیات مختلفی در ادبیات موجود درباره ریشه های این تنازعات و چالش ها مطرح می شود، این مقاله می کوشد تا منازعات و چالش ها را بر بستر تاریخی آسیای مرکزی با محوریت دوران هفتاد ساله تسلط شوروی بر این منطقه توضیح دهد. در این میان با تمرکز بر سه پدیده منازعه آفرین شایع در منطقه یعنی، قوم گرایی، محلی گرایی و بنیاد گرایی، سعی می شود تا بر بستر رویکرد کلی بحث به توصیف و تبیین این امر پرداخته شود که اتحاد جماهیر شوروی در دوران تسلط خود از طریق اقداماتی چون مرزکشی های تصنعی، قرار دادن گروه های قومی نامتجانس در کنار یکدیگر در قالب جمهوری های جدید، مهاجرت دادن اقوام جدید و هم چنین روس ها به منطقه و افزایش تنوع قومی، غلبه دادن ساکنان و نخبگان یک منطقه یا یک قوم بر دیگر مناطق و اقوام در داخل یک واحد ملی، توزیع نامتوازن فرصت ها و امکانات، تلاش برای جدکردن اقوام و قومیت ها از میراث هویتی گذشته، اقدام سازماندهی شده علیه دین به عنوان ریشه هویت سنتی، ضمن تثبیت سلطه خود، از طریق از میان بردن تعلقات قبلی، هویت ها و تعلقات جدیدی را به وجود آورد. موضوع آن است که در فرایند این اقدامات گرچه منابع هویت سنتی به شدت آسیب دیدند ولی هویت جدیدی نیز مستقر نشد و لذا بحران هویتی شکل گرفت که به واسطه هم پوشانی با بحران هایی چون بحران اقتصادی، تبعیض های قومی و منطقه ای و ... بسترهایی مساعد برای منازعات بعدی را به وجود آورد که گرچه در مقطع حکومت شوروی امکانی برای ظهور نیافتند، اما در دوران پس از فروپاشی و ناکارآمدی دولت های ملی منطقه در رفع بحران های هویتی، اقتصادی و سیاسی و اجتماعی، زمینه هایی را برای ایجاد پدیده های هویتی چون قوم گرایی، محلی گرایی و بنیاد گرایی به وجود آوردند که ویژگی مشترک هر سه به چالش کشیدن هویت و دولت ملی در سطوح زیر ملی و فراملی و تلاشی برای تعریف هویت انسجام بخش به اتکای منابع هویتی ریشه دار در منطقه است.

میهن دوستی و ناسیونالیسم در دو سر طیف دلبستگی ملی با تعاریف، جهت گیری ها و پیامدهای متفاوت قرار می گیرند. در این مقاله سعی شده است با توجه به نظریه هایی که در زمینه دلبستگی ملی مطرح است، این مفهوم از منظر دیگری مورد بررسی قرار گیرد. هدف اصلی این مقاله توضیح دلبستگی ملی به معنای پیامد ارزیابی مثبت افراد از هویت ملی شان و مفهوم سازی آن در دو شکل ناسیونالیستی و میهن دوستانه است. شکل ناسیونالیستی دلبستگی ملی احساس مثبت افراد به همراه پیشداوری، اتخاذ دیدگاه های غیر انتقادی و احساسی نسبت به کشور را نشان می دهد و در مقابل، شکل میهن دوستانه دلبستگی ملی احساس مثبت افراد بدون قضاوت های پیشداورانه نسبت به سایر گروه ها و ملت هاست که اتخاذ دیدگاه های انتقادی و جهت گیری های عاقلانه نسبت به ارزیابی کشور را در پی دارد.در این پژوهش از روش اسنادی و تحلیلی استفاده کرده ایم و با استفاده از کتب و اسناد معتبر در این زمینه به تبیین موضوع مورد بررسی پرداخته ایم. همچنین جهت مستندسازی مطالب مطرح شده مبنی بر این که دلبستگی ملی در دو شکل می تواند تجلی کند، نظریه های مربوط به این حیطه را در قالب سه رویکرد نظری ناسیونالیستی، میهن دوستانه و دیدگاه هایی که هر دو شکل را در خود می گنجانند و مورد بررسی قرار داده ایم.