جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پلورالیسم دینی یکی از مهمترین و موثرترین مباحث فلسفه دین وکلام جدید است که موضع گیری درمورد آن نسبت به همه مسائل اساسی اعتقادی تاثیرگذار خواهد بود؛ همچنین نکته قابل توجه این است که تمامی ادیان و مذاهب مختلف مدعی شده اند تنها دین و مذهب حق هستند. مدعیان پلورالیسم پنداشته اند که همان طور که در جهان فلسفه های مختلفی هست که نشات گرفته از اختلاف اندیشه هاست؛ به همین شکل نیز ادیانی که پیامبران مختلف می آورند، مانند مکاتب فلسفی، رنگ اختلاف به خود می گیرند. در حالی که منشا اختلاف در فلسفه ها به اختلاف فیلسوفان وافکار مختلف یک فیلسوف بر میگردد؛ در حالی که مصدر ادیان، خداوند حکیم و عالم است که علم او ازلی و تغییرناپذیر است. بحث درباره ی وحدت و کثرت دین و دعاوی متعارض ادیان، از مسائل مهم در حوزه ی دین پژوهی و فلسفه ی دین است، که همواره مورد توجه متفکران و دین شناسان بوده است. آن چه که جامعه امروز با آن دست و پنجه نرم می کند شبهات و انحرافاتی است که در مسائل اعتقادی ایجاد شده است. ازجمله این شبهات نگرشی می باشد که بنا بر آن راه نجات انسان منحصر به اسلام نیست و دیگر ادیان نیز می توانند همان نقش نجات را ایفا کنند.بحث درباره حقانیت ادیان، در دنیای معاصر سه شاخه به وجود آمده است : کثرت گرایی، انحصارگرایی ، و شمول گرایی. دیدگاه نصر،کثرت گرایانه به نظرمی رسد زیرا همه ادیان وحیانی را برای رسیدن به نجات قابل قبول می داند اما با این وجود برخی از جنبه های کثرت گرایی نزد او مردود هستند . نصر معتقداست که حقیقت همان واقعیت وحقایق ادیان آسمانی است که در هر دینی با توجه به شرایط جامعه وافکار وسطح انسان هایی که در آن زمانه زندگی می کنند شیوه وروش متفاوتی دارد وقانون های دینی متناسب با آن ها وجود دارد اما آن حقیقت مطلق در همه آن ها یکسان است. گرایش های پلورالیستی نصر و تلاش او برای نزدیک ساختن ادیان و مذاهب، خصوصا پلورالیسم حقانیت، و کنار گذاشتن از عقیده به مطلق بودن اسلام و دین اکمل و هم چنین نسبیت گرایی مفرطانه در خصوص حقیقت، جای تفکر و توجه جدی دارد، باید مورد نقد قرار بگیرد. و با آموزه های اسلام و آیات واضح و آشکار قرآن کریم متعارض است و با آن ها هم خوانی ندارد.نصر می گوید تکرار حقایق و تمثیلات دینی باید موید وجود حقیقت واحدی باشد که در باطن وکنه وحی نهفته است وبه اشکال وصورت های مختلف در احکام شرعی وعملی در ادوار تاریخ درجامعه بشری ظاهر گردیده است. تکرار این حقیقت مطلق در ظاهرهای گوناگون را نباید به منزله انکار اصالت ادیان شود. حقیقت واحدی در همه ادیان وحیانی وجود دارد که این حقیقت مطلق در حجابی از الفاظ واحکام گوناگون می باشد که در آیین ها و ادیان باتوجه به سطح آن جامعه ونژاد آن ها به شیوه ی خاصی تجلی شده است. نصر تعارضات و تفاوت های اندیشه ادیان را به خاطر شرایط و وضعیت خارجی قلمداد می کند، واگرنه تمام ادیان در نهایت بیان کننده یک حقیقت واحد هستند. به همین جهت، نقش دین مسیحیت با دین اسلام فرق می کند.مسیحیت مجبور است جهانی که به دلیل خردگرایی و طبیعت گرایی در حال نابودی بود نجات دهد. به این خاطر خود را دینی معرفی می کند که تابع عشق و ایثار است و آن را در اولویت اصول خود قرار می دهد. اما شرایطی که اسلام با آن مقابل بود تفاوت داشت و لازم نبود با سوفسطاییان و عقل گرایان مباحثه کند. در واقع، اسلام برای محکم کردن پایه های دین ابراهیمی نازل شده بود. یکی از مهم ترین آموزه های معرفتی سنت گرایان وحدت گرایی باطنی ادیان و به بیان شووان، وحدت استعلایی همه ادیان است.

رساله ی حاضر در جستجوی«نظم مطلوب سیاسی در اندیشه سیاسی سید حسین نصر» است. پرسش اصلی پژوهش این است که«زمینه‌های عینی و ذهنی شکل‌گیری اندیشه‌های سیاسی سید حسین نصر کدامند؟» و «رابطه سیاست و دین در اندیشه سید حسین نصر و رویکرد وی به حکومت چگونه است؟»از این رو پاسخ به چنین پرسشی ضرورت و اهمیت دارد که گفتمان سنت‌گرایانه سید حسین نصردر کنار دو گفتمان ولایت مطلقه فقیه و لیبرالیسم، متفکران و ناقدان بسیاری دارد. در بررسی اندیشه فیلسوفان و روشنفکران می‌توان از روش‌های گوناگون استفاده نمود. در این رساله، سعی بر آن شده با استفاده از روش هرمنوتیک اسکینر، به نظم مطلوب سیاسی در اندیشه سیاسی سید حسین نصر پی برده شود و بر اساس همین روش پنج فصل و نتیجه‌گیری پی‌ریزی شده است. در فصل اول به طرح تفصیلی موضوع پژوهش از جمله بیان حدود و ثغور مسأله، سابقه پژوهش، علت انتخاب موضوع و اهمیت و فایده آن پرداخت شده است. در فصل دوم سعی شده است که روش اسکینر و مفاهیم عمده آن توضیح داده شده است که بر دو عنصر«قصد و زمینه» در بررسی آثار متفکران تأکید دارد. همچنین سعی شده است دورنمایی از امکانات روش فوق برای بررسی اندیشه سیاسی نصر ترسیم شود و گذری بر مفاهیم لغوی و اصطلاحی سنت، از نصر دارد. فصل سوم به بررسی زندگی سید حسین نصر با عنوان« بررسی شرایط و زمینه های شکل‌گیری اندیشه‌های سیاسی» از تولد تا هم اکنون اشاره دارد. در این بررسی ضمن بیان روند رشد و شکوفایی وی به تحلیل زمینه‌های اجتماعی و سیاسی این دوره پرداخته شده است. فصل چهارم به بررسی رویکرد نصر نسبت به سیاست و مبانی فکری وی در ترسیم نظم ایده‌آل می‌پردازد. در این قسمت به مدرنیته از یک سو و دین از سوی دیگر به عنوان دو پایه و دو رکن اساسی اندیشه سیاسی وی اشاره شده است و همچنین بیان می‌شود که سنت‌گرایان دین را از سیاست جدا نمی‌دانند و به انتقادات آنان نسبت به سیاست مدرن اشاره می‌شود، در انتهای فصل به بررسی معنای سلطنت به صورت لغوی و در فقه شیعه می‌پردازیم و ارکان سیاسی حکومت نصر را مورد بررسی قرار می‌دهیم. فصل پنجم به چالش‌های نظم ایده آل نصر؛ الگوی نظام فقاهتی و دموکراسی اشاره دارد. در این فصل ابتدا به بررسی دیدگاه های طرفداران ولایت مطلقه فقیه به صورت کلی و حضرت امام به صورت جزئی گذری می‌شود و سپس به مبانی اختلافی هر دو نظریه پرداخته شده است و در ادامه به بررسی نقاط اختلافی اندیشه سیاسی نصر در مقابل لیبرالیسم و مدرنیته می‌پردازیم و این نتیجه گرفته شده است که از منظر آنان، میان انسان‌ها در ابعاد و ساحات مختلفی تمایز وجود دارد و بر همین اساس به ویژگی بعدی در نظام سیاسی مطلوب آنان اشاره می‌شود که مبتنی بر حقانیت رژیم سنتی است و که بر اصل عدم برابری استوار است و سپس به آرای نصر در انکار مشروعیت نظام‌ها و رژیم‌های سیاسی مدرن و معیوب اشاره می‌شود و در پایان در بخش نتیجه‌گیری نتایج بدست آمده بررسی خواهد شد.

بحث علم دینی یا اسلامی سازی علوم در جهان اسلام، یکی از مسائل مهم در عرصه علوم انسانی است که در چند دهه اخیر ذهن بسیاری از متفکران و فیلسوفان را در حوزه علم و دین به خود مشغول کرده است. لذا پژوهش در مبانی و مبادی معرفت شناختی و روش شناختیدیدگاه های مطرح شده در حوزه علم دینی یکی از نیازهای اساسی متفکرین در عرصه علوم انسانی و اجتماعی است.به طور کلی مواردی چون بحران های ناشی از تمدن و فرهنگ جدید غرب، ضرورت حل عقب ماندگی فکری و معرفتی امت اسلام ، محدودیت ها و کاستی های موجود در علوم تجربی جدید، اهمیت آموزه های اسلامی و احیای میراث تمدنی و علمی مسلمانان و گسترش ابعاد نظریات وحدت علم و دین را می توان به عنوان انگیزه های طرح و بسط اندیشه علم دینی بطور کلی و علم اسلامی بطور خاص عنوان کرد. علاوه بر آن ناکارآمدی علوم انسانی جدید و دوگانگی فرهنگی در جوامع اسلامی ضرورت تولید علم دینی را دو چندان نموده است.در این زمینه نظریات مختلفی توسط اندیشمندان جهان اسلام طی دو قرن گذشته ارائه شده است و هریک از زاویه نگرش خود به اسلامی سازی علم پرداخته اند، که از جمله آنها می توان به دکتراسماعیل فاروقی، دکتر سیّد حسین نصر و آیت الله جوادی آملی اشاره کرد. رویکردها و مبانی متفاوت دکتر فاروقی ، دکتر نصر و آیت الله جوادی آملی باعث ارائه دیدگاه های مختلفی درباره ابعاد و چگونگی تولید علم اسلامی گردیده است. دکتر فاروقی با تاکید بر میراث اسلامی گذشته و ضعف های نظام آموزشی سنّتی و غرب، اسلامی سازی علوم را در گرو اصلاح نظام آموزشی و ادغام دو سیستم سنّتی اسلامی و جدید غربی با محوریت اسلام می داند. از زاویه دیگر، دکتر نصر با نقد مدرنیته و به چالش کشیدن تجدّدگرایی، رجوع به سنّت و احیاء علم مقدس را راه کارارائه شده خویش عنوان کرده است. آیت الله جوادی با نگاه دایره المعارفی به دین معتقد است، علم یکسره دینی می باشد و تقسیم کردن علم به دینی و غیردینی ناصواب است. وی با تغییر جهان بینی و مبانی علوم موجود در دانشگاه ها در صدد اسلامی کردن علوم هستند.

حقوق در نظر گرفته شده برای انسان در اعلامیه جهانی حقوق بشر، برخی اندیشمندان دینی را به این امر سوق داده است که نوع نگاه به این مفهوم و مفاد حقوقی مطرح در آن، بدون فهم صحیح مبانی دین و بدون در نظر گرفتن مصالح دنیوی افراد بسیار ابهام آفرین است. در این میان برخی متفکران پایبند به سنت نظیر سید حسین نصر از موضع تصوف و عرفان و برخی نظیر مصباح یزدی از موضع فقه و اصول، فعالانه و با اجتهاد و استنباط های جدید و فتاوی، نسبت به مسائل فکری و اجتماعی روز مسلمانان برخورد می کنند و حتی دارای مواضع سیاسی نسبت به مسائل داخلی و بین المللی می باشند که از مهم ترین آن ها مقوله حقوق بشر است. مسئله اصلی پژوهش حاضر، بررسی تاثیر فهم مدرنیته بر مسئله حقوق بشر در اندیشه سیاسی محمدتقی مصباح یزدی و حسین نصر است و در صدد پاسخ گویی به این سوال هستیم که مفهوم مدرنیته و نوع فهم از این پدیده، چه تاثیری بر مسئله حقوق بشر در اندیشه آیت الله مصباح یزدی و حسین نصر داشته است؟ فرضیه تحقیق حاضر این است که، واکنش سید حسین نصر و آیت الله محمدتقی مصباح یزدی به مقوله مدرنیته منفی است؛ هر دو ضمن رد مدرنیته، برای فهم حقوق بشر به آموزه های اسلام مراجعه می کنند و قرآن و سنت را مهم ترین منبع استنباط در زمینه حقوق بشر می دانند.به رغم این نقطه اشتراک اما هر دو اندیشمند معاصر مسلمان، دو نوع خوانش متفاوت نسبت به این مقوله دارند. پژوهش حاضر با رویکردی تطبیقی و با استفاده از روش هرمنوتیک قصد گرای اسکینر انجام می شود. شیوه جمع آوری داده ها نیز در این پژوهش به صورت اسنادی و کتابخانه ای است.

هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه ی مدرنیزاسیون و اخلاق و نقد سنت گرایان معاصر(سیدحسین نصر-رنه گنون) بر مبانی آن می باشد. مدرنیزاسیون از دل رویکرد و مکتب فکری خاصی به نام مدرنیسم به وجود آمده که از سده‌ی هفدهم با ظهور فلاسفه و اندیشمندان دوران رنسانس پا به عرصه‌ی ظهور گذاشت و مدرنیته در جوامع غربی در عمل از آن زمان آغاز شد و پیوسته به شاخ و برگ‌های آن اضافه گردید و مسیر تکاملی خود را طی نموده است. این پژوهش تلاش کرد تا به مبانی و عناصر محوری اخلاق سنت‌گرایان پرداخته و به مبانی مدرنیزاسیون از نگاه سنت‌گرایانی همچون سید حسین نصر و رنه گنون را تشریح کند. روش تحقیق حاضر از نوع بنیادی بوده و با توجه به مطالب بیان شده می توان نتیجه گرفت در نظر نصر، مابعدالطبیعه حقیقتأ علم الهی و معرفتی است که باعث تزکیه انسان شده، درون او را روشنی میبخشد، او با بیان اینکه علم قدسی بذر و ثمره درخت معرفت را در خود دارد. معتقد است که مابعدالطبیعه از طریق فضایل معنوی پرورش می یابد. بنابراین، رابطه ای دو سویه میان مابعدالطبیعه و اخلاق وجود دارد، اما شوان معتقد است دستیابی به حکمت خالده یا مابعدالطبیعه نیازمند صلاحیت اخلاقی و معنوی است و بدون آن قرار گرفتن در این مسیر امکانپذیر نخواهد بود. البته، نصر نیز تأکید می کند که علم قدسی یا مابعدالطبیعه چون علم به حق است، به انسان قدرت تمییز حق و باطل اعطا می کند.

شروع جریان اومانیستی و ماتریالیستی از سده های میانه در اروپا، با افول تدریجی امور معنوی همراه بود. تأکید بر پوزیتیویسم به عنوان تنها منبع قابل اعتماد، و انسان به عنوان تنها مرجع شناخت، به رّد و انکار علوم شهودی، مثل متافیزیک و الهیات انجامید. اتکاء انسان به امور زمینی و مادی از طرفی باعث فاصله گرفتن انسان از امور مربوط به سرشت خود به عنوان موجودی الهی و فضیلت مند شد و از طرفی دیگر این نادیده گرفتن امور فضیلت مند و معنوی در زندگی بشر زمینه ساز مشکلات فراوان روحی، روانی، زیست محیطی و... شده است، که بر اساس آن متفکران متعددی طی سده گذشته، شناخت امور معنوی و بازیابی مجدد آن در زندگی انسان را الزامی دانستند. از این روی ما به دنبال پاسخ به این پرسش هستیم که زمینه ها و ویژگی های معنا گرایی در اندیشه سیدحسین نصر و مصطفی ملکیان چیست؟. بنابراین در این پژوهش با روشی توصیفی تحلیلی و تطبیقی به بررسی این موضوع پرداخته ایم، و با استفاده از رویکرد انتقادی و در قالب مکاتب سنت گرایی و وجودگرایانه یافته های پژوهش حاکی از آن است که سید حسین نصر ریشه همه بحران های جهان مدرن در علم بدون منشأ الهی و فاصله گرفتن از سنت می داند، بازگشت به سنت های اصیل و آموزه های دینی و وحیانی از نظر وی تنها راه غلبه بر مشکلات این جهان می باشد. مصطفی ملکیان نیز ضمن نقد ماده باوری، لزوم حضور معنا و معنویت در کنار عقلانیت را برای کاهش درد و رنج بشر الزامی می داند.

ایده خیر که از ابداعات اولیه افلاطون بوده است تأثیر به سزایی بر متفکران سنت‌گرا داشته است. سنت‌گرایی جریانی فکری است در قرن بیستم میلادی در غرب توسط افرادی مانند، گنون، کوماراسوامی و شوان آغاز شد و تا امروز نیز توسط افرادی نظیر سید حسین نصر ادامه پیدا کرده است.در این تحقیق، ضمن بررسی نظرات سنت‌گرایان مختلف ، بیشتر به نظرات نصر توجه شده است زیرا نزد وی هنر و سنت‌گرایی در ارتباط مستقیم با یکدیگر هستند و لذا او به آن ها توجه زیادی کرده است.زیبایی بخشیدن به ماده، زدودن کدورت و تبدیل آن به مظهری از مراتب برتر هستی، که هدف هنرقدسی و فی الواقع هنر سنتی است، مستلزم سنت روحانی زنده و پویایی است تا تصور عالم معقول را میسر سازد و راه را برای شناخت سر درونی نماد یا سمبل هموار نماید..نگارنده در این تحقیق ضمن بررسی اجمالی نظریه مثّل افلاطونی ، سعی کرده آنرا با نظریه سنت‌گرایان کنار هم قرار داده و خیر و فضیلت را در هنر از نظر سنت‌گرایان مورد تحلیل قرار دهد و به این پرسش که آیا رابطه‌ای بین این دو وجود دارد یا نه پاسخ دهد. از جمله اهدافی که در این تحقیق به آن پرداخته شده است ، بررسی ایده خیر در کار هنری است که جزء مطالب اصلی سنت گرایان راجع به هنر می‌باشد ؛ تا آنجا که آنها هنر را تابع معنویت می دانند و در نهایت منجر به ایده خیر ومقتضیات اخلاقی می‌گردد. از جمله موضوعاتی که در این تحقیق به آنها پرداخته شودمی‌توان به جایگاه هنر و معنویت از نظر سنت‌گرایان و ویژگی‌های معنوی هنر از نظر آنها ،همچنین به رابطه بین هنر و مقتضیات اخلاقی اشاره کرد.این تحقیق ضمن بررسی نظریات سنت‌گرایان راجع به هنر سنتی، و در نهایت جمع آوری نظرات آنها راجع به هنرمند سنت‌گرا در نتیجه می‌گیرد از آنجایی که یک هنرمند سنتی هنر را در ارتباط مستقیم با معرفت می‌داند و باید در هنر خود فضیلت متعالی را وانمود کند، پس قبل از هر چیز خود باید واجد این فضیلت گردد و زمانی که واجد این فضیلت گردید وظیفه تعلیمی هنر آغاز خواهدشد.مطالب این تحقیق به صورت کتابخانه ای جمع آوری شده است که از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی می‌باشد.

تنوع و تکثر ادیان و مذاهب در جهان ما به گونه‌ای است که نمی‌توان یک دین را مرکز توجه قرار داد و سایر ادیان را نادیده گرفت. امروزه ارتباطات به گونه‌ای است که پیروان ادیان را وا داشته است تا به یکدیگر توجه کنند.با ظهور تجددگرایی در الهیات پژوهشی و پیشرفت فناوری و مسئله جهانی‌شدن، تکثرگرایی دینی به صورت یکی از عرصه‌های مهم فلسفه دین درآمده است.مسئله‌ای که ابتدا از جانب فیلسوفان غرب و در نهایت نماینده‌ی برجسته آن‌ها جان هیک مطرح شد.این دیدگاه‌ها در چهارچوب تعریف‌های گوناگونی در میان نواندیشان مسلمان مطرح شده است. از جمله‌ی آن‌ها دکتر سروش به عنوان نظریه پرداز ومتفکری نوگرا، بر این باور است که کثرتی که در عالم با آن مواجهیم حادثه‌ای طبیعی و نا زدودنی است و با هدایت‌گری خداوند و سعادت جویی آدمیان ملائمت دارد.از جانب دیگر دکتر نصر به عنوان نظریه‌پرداز سنت‌گرا در موضعی مقابل اما در عین حال شبیه، بر این باور است که سر چشمه‌ی ادیان، یک مبدأ الهی است و همه تجلّی یک حقیقت‌اند و تنها در ظاهر با هم تفاوت هایی دارند و در نتیجه ادیان دارای وحدت متعالی هستند.سنت‌گرایی یکی از جریان‌های فکری قرن بیستم است، رهیافتی انتقادآمیز نسبت به مدرنیسم که بر بنیادهای سنت‌ ازلی و فلسفه جاوید بنا نهاده شده است. سنت مدعای این تفکر،ازلی و به قدمت خود هستی است. سنت نوعی درون‌مایه‌ی مستمر در سراسر تاریخ بشری است.فلسفه اسلامی یکی از مهم‌ترین منابع و خاستگاه‌های نصر در طرح دیدگاه‌های خود است.دلیل کلی این مساله ویژگی‌هایی است که در این فلسفه وجود دارد و آن را در نسبتی عمیق با اندیشه‌های سنت‌گرایانه نصر قرار می‌دهد.فلسفه‌ی اسلامی به طور کلی و حکمت متعالیه به طور خاص، از عرصه‌هایی است که در آن اسلام سنتی با مدرنیسم تعارض و برخورد دارد و می‌توان این نحوه‌ی تعارض را بررسی کرد. از نظر نصر، فلسفه‌ی اسلامی یکی از انواع فلسفه‌ی سنتی برجسته‌ای است که تقابل ویژه‌ای با فلسفه‌های جدید اروپایی دارد. سرشت تفکر عقلی این است که بر مبدأ یا سرچشمه‌ای غیر از خودش مبتنی است. در فلسفه‌ی جدید اروپایی این سرچشمه در بیشتر موارد تجربه‌ی حسی زندگی روزمره یا احساسات و عواطف مرتبط با حیات و حواس بوده است، اما وضعیت فلسفه‌ی اسلامی کاملاً متفاوت است و در این فلسفه مبدأ یا سرچشمه، چیزی بیرون از خود عقل، مانند وحی در نظر گرفته می‌شود که عقل بر آن تکیه می‌زند. فلسفه‌ی اسلامی ویژگی‌هایی دارد که برای سنت‌گرایان دارای اهمیت فراوانی است. اهمیت این فلسفه در درجه‌ی اول به ارتباط آن با وحی مربوط می‌شود. فلسفه‌ی اسلامی فلسفه‌ی مبتنی بر وحی است؛ چراکه اسلام دینی مبتنی بر وحی و توجه به عالم اعلی و مبدأ فوقانی است و وحی در جامعه‌ی اسلامی همواره مرکزیت داشته است. چهارچوب فکری دکتر نصر در ابتدا با الهام از ای.کی. کواماراسوامی، بورکهارت و خصوصاً فریتهوف شوان بر مبنای فلسفه جاویدان شکل می‌گیرد و سپس تحت تاثیر عرفان نظری و تصوف اسلامی به ویژه عرفان ابن‌عربی و مولوی قرار گرفته، با بهره‌گیری از فیلسوفان اسلامی چون شیخ اشراق و ملاصدرا مبانی نظریه‌ی خود را پایه‌ریزی می‌کند.با توجه به توضیحاتی که ارائه شد در این پژوهش به بررسی ایمان گرایی از دیدگاه سید حسین نصر،مبانی و مباحث پیرامون نظریات وی خواهیم پرداخت.

رساله حاضر در جستجوی دلالت های سیاسی آرای سید حسین نصر است. پرسش اصلی پژوهش این است که تضمنات سیاسی اندیشه سبد حسین نصر چیست؟ ضرورت و اهمیت پرداختن به چنین پرسشی از آن روست که گفتمان سنتگرایانه در کنار دو گفتمان بنیاد گرایانه و متجدد از اسلام متفکران و ناقدان چشمگیری دارد و واقعا این مساله جدی مطرح است که تجلی سیاسی دیدگاه سنتگرایانه از اسلام حداقل در ساحت هنجاری چه می تواند باشد. برای یافتن پاسخ به پرسش فوق در فرضیه زیر را به آزمون گذاشته ایم: 1-اندیشه سید حسین نصر متضمن نفی مرجعیت فرد مدرن و جایگزینی آن با انسان سنتی است. انسان سنتی مورد نظر نصر عبد خلیفه خدا بوده و فقط در پناه معنویت تعالی و کمال می یابد. 2-آرای سید حسین نصر از یکسو متضمن انکار مشروعیت نظام ها و رژیم های سیاسی مدرن بوده و از سوی دیگر موید حقانیت رژیم سنتی و مشروعیت نظام سیاسی مبتنی بر ولایت حکیم می باشد. فرضیه رقیب پژوهش بر امکان پذیری مرجعیت فرد مدرن در آرای نصر دلالت دارد. این فرضیه به خاطر توجه و تمرکز نصر بر سلوک و استکمال شخصی و و حدت متعالی ادیان امکان تایید پذیری دارد و کاملا به عکس فرضیات اصلی پژوهش بر سازگاری بین گفتمان سنتی از اسلام و اصالت فرد در رهیافت لیبرال دموکراسی متمرکز است. به منظور آزمون فرضیات فوق پس از تبیین شئون ساحات و ارتباطات انسان در نگاه نصر به مقایسه استعدادها و حدود دانایی و توانایی انسان سنتی با فرد مدرن پرداخته و با جستجوی تضمین سیاسی فرد در آرای نصر بدین نتیجه دست یافتیم که: 1-انسان سنتی بر خلاف فرد مدرن در جستجوی کمال و وحدت وجود است تا اتونومی. 2-انسان سنتی موجودی صرفا زمینی نیست حجم مسولیت های او بسیار بیشتر از تمتع ها و آزادی های او در دنیاست. 3-انسان سنتی سوژه قانونگذار نیست. لوح قانون الاهی در قالب کتب و سخن مقدس منشور عمل انسان است. تنها لازمه فهم این لوح الاهی تهذیب و تبدل درونی است نه تقلا و وقادی صرفا ذهنی.