جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نخستین گام در معرفت شناسی عرفانی، نقاّدی عقل است و هیچ عارفی نیست که در عرصۀ عرفان نظری، پیش از نقد عقل و قوای ادراکی انسان، بتواند سخن از معرفت فراعقلی، و تفکّر عرفانی بگوید. ابن عربی به عنوان مؤسس عرفان نظری نیز در طرح معرفت شناسی خود، نخست به نقد عقل فلسفی و تفکّر منطقی پرداخته و نشان داده است که اگر شناخت آدمی صرفاً متکی به قوای ادراکی او، و مبتنی بر روش تفکر فلسفی باشد، حاصلی جز شناخت غیرذاتی، که شناختی تقلیدی است ندارد و درستی چنین شناختی کاملاً اتّفاقی است و هیچ تضمینی ندارد. اکنون ما می توانیم با «تقلید از خدا» به شناختی ذاتی و معرفتی درست هم دربارۀ خدا و هم در اشیا و امور دست یابیم.

فلسفه فلوطین شرح و بسط عالمی استورای عالم محسوسو متعالی از آن، عالمی که برای آن هیچ حد و مرزی نمی‌توان قائل شد و اگر نام عالم را هم بر آن می‌نهیم نه بدان معنی استکه دارای حیثمکانی و جسمانی است . این عالم مجلای سه اقنوم استکه فلوطین از اینکه نام خدا بر آنها بگذارد ابایی ندارد.این سه خدا (احد و عقل و نفس ) در نهایتمعقولیت‌اند و چون معقولند زیبا و خیرند.در راسدو اقنوم دیگر و در ورای آنها "یگانه‌ای" استکه در نهایتتنزیه استو به هیچ اشارتی درنمی‌آید و چون خورشیدی که پرتو افشانی میکند و عالم را به نور خویشنورانی میسازد وجود عقل و نفسو همه عالم معقول و محسوسرا از خود می‌تراود.او نافه‌ای استو ماسوا شمیم دل‌انگیز عطر او، از این رو عالم محسوسنیز که تصویر عالم معقول استزیبا و احسن استو نکوهشآن از آگاهی و ندانستگی است .سخن گفتن از چنین خدایی که نه به چشم دیدنی استو به حسپسودنی، همان قدر مشکل استکه در باره هیچ خدایی که نه "قابل بیان" استو "نه در ظرفادارکمی‌گنجد".از این رو در این جایگاه بهتر استخاموشبمانیم و هیچ نگوئیم چرا که "درباره‌اشهر چه سخن بگوییم آنچه گفته‌ایم، نیست " او "اولین است ، واحد استو خیر" اما همه اینها را می‌گوییم تا او را از ماسوا امتیاز دهیم.همه چیز از او پدید آمده و بازگشتهمه نیز به سوی اوست " گرچه نیستی استاما "نیستی او غنایی استحیرت‌انگیز".تنها باید در برابر او قرار بگیریم و با تمام روحمان دستبه دعا برداریم" و در حیرتخویشقوطه‌ور گردیم.هستی عقل مظهر تجلی اوستو عالم همه مظهر تجلی عقل و نفس ، وحدتشدر کثرتخلایق متجلی گشته و کثرتخلق درسایه وحدتاو آرمیده."نهایتسعادت ، در تشبه به اوست " از این رو باید جامه کثرتاز تن بدرآورد و با جمعیتی خاطر در دریای وحدتشخویشتن شستو شو دارد، او با همه جلاتش ، "چون نقطه‌ای در ماست ، از این رو برای یافتنشکافی استبه خویشتن خویشباز گردیم و در "پرتو حضوری ادارکشکنیم که بسیار والاتر از علم است ، گرچه نادیدنی استاما "خود را از طریق زیبایی و جلال عظیمی که پیشاپیشاو در حرکتاستو تنها در خور شاهان بزرگاستبه ما می‌نمایاند" و حق این استکه او شاه شاهان و فرمانروای همه مخلوقاتو پدر همه خدایان است .این دفتر که عنوان "بررسی خدا و الوهیتدر اقانیم سه‌گانه و فلسفه افلوطین" را برای خود اختیار کرده است .متکفل بررسی همین معناستآیا فلوطین به خدایی معتقد است ؟ اگر معتقد استیکخدایی است(monism) یا چند خدایی؟ (polytheism) آیا میتوان او را یکموحد (monotheism) به شمار آورد یا خیر؟