جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فقر پدیده‌ای است که میلیون ها انسان در سراسر جهان به آن دچار بوده و با پی‌آمدهای زیانبار آن دست و پنجه نرم می‌کنند. طبیعی است که پیدایش این پدیده معلول عواملی است که آن را به وجود می‌آورد و اسلام که دین جاودانه بوده و به تمام جنبه‌های زندگی انسان‌ها توجه دارد، راهکارهایی جهت پیشگیری و مقابله با آن ارائه نموده است. در این رساله سعی شده است که سازو کارهای اسلام در مبارزه با فقر مورد بررسی قرار گیرد و پاسخ این پرسش که آیا اسلام د رجهت پیشگیری و رفع فقر دارد؟ به دست آید. این تحقیق در سه بخش انجام گرفته است. در بخش اول کلیات (تعریف فقر، اقسام، آثار و عوامل) آن به بحث گرفته شده است، بخش دوم آن تحت عنوان (مکانیسم پیشگیریو رفع فقر) از مسایلی که در جهت پیشگیری و رفع فقر موثرند مثل تقوی، علم و دانش، کار و تولید، عدالت در توزیع، اعتدال در تولید و مصرف و اعتدال در رشد جمعیت و ... ذکری به میان آمده است.و بخش سوم به (راهبردهای مقابله با فقر) اختصاص یافته است که در آن از وظیفه دولت وظیفه ثروتمندان و ابزارهای عمومی فقرزدایی بحث گردیده است. و بالاخره جمع‌بندی و نتیجه گیری از مجموع مباحث رساله شده است.

این رساله، با عنوان «اصول کلّی حاکم بر اقتصاد از منظر قرآن کریم» در پنج فصل سامان یافته است و به تبیین و تحلیل دیدگاه قرآن کریم در باره خطوط کلی اقتصادی دین اسلام در فرآیند تولید و توزیع و مصرف می‌پردازد.قرآن کریم، معجزه جاویدان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و بیان‌گر همه اموری است که به هدایت بشر در ساحت‌های گوناگون مربوط می‌شود. عرصه‌های اقتصادی نیز از این قاعده مستثنا نیست و این کتاب الهی به تبیین اصول و کلیاتی در حوزه اقتصاد هم پرداخته است.بر این اساس، نگارنده با تأمل و اندیشه دقیق در آیات قرآن کریم و تفاسیر ارائه شده، به بیان پرسش‌هایی مانند «چیستی اصول اعتقادی حاکم بر اقتصاد» و «چیستی اصول حاکم بر تولید» و «چیستی اصول حاکم بر توزیع» و «چیستی اصول حاکم بر مصرف» پرداخته و در قالب تحقیقی علمی و بنیادی و با روش نقلی و وحیانی، در پی استنباط و استخراج این آموزه‌های قرآنی برآمده و پرسش‌های یاد شده را به روشنی پاسخ داده است.بر اساس یافته‌های این پژوهش، قرآن کریم دربردارنده اندیشه‌های نظام‌مندی (مانند خداباوری، اعتقاد به عدالت، باورداشت معاد، ایمان به سنت‌های الهی و اعتقاد به رزّاقیت خدای رحمان) در قلمرو مسائل اقتصادی است که بر کنش‌ها و رفتارهای اقتصادی، در سطح خرد و کلان، حاکم است،. همچنین، از منظر قرآن، اصول ارزشمندی تولید و توجه به کیفیت و اولویت‌ها و منابع طبیعی، نیز اصول تعاون و تأمین معاش مردم و استقلال اقتصادی، بر عرصه تولید حاکمیت دارد.قرآن مجید در عرصه توزیع نیز، اصول ارزشی و اجرائی مختلفی را بیان می‌کند، نظیر اصل توجه به تأمین اجتماعی و انفاق‌های مستحب، اصل رسیدگی به محرومان و فقر زدایی و ایجاد فرصت‌های برابر در توزیع.در حوزه مصرف نیز قرآن حکیم به بیان اصول ارزشی و اجرایی دقیقی می‌پردازد، مانند شکر گزاری و قناعت در مصرف، پرهیز از تجمل‌گرایی و اسراف و تبذیر و ربا.

چکیده پایان‌نامه ابتدا به مبانی این بحث پرداخته و دیدگاه‌های حضرت علی علیه السلام در پنج زمینه خداشناسی، انسان‌شناسی، جامعه‌شناسی، معادشناسی و پدیده‌شناسی فقر و غنی را تبیین کرده، سپس روشها و اقدامات امام علیه السلام از جمله اصلاح و تدوین ساختار اقتصادى، راهکارهاى اجراى محرومیت‌زدایی، روش ایشان در فرهنگ‏سازى عمومى در جامعه و تدوین آیین‏نامه حکومتى براى والیان و موانع فقرزدایی در این مسیر را مورد بررسی قرار داده است و این نتیجه حاصل شد که در حکومت امیرالمومنین علیه السلام نظام عادلانه اقتصادی در تمام زمینه‌های اقتصادی از جمله تولید، توزیع، مصرف، توزیع مجدد ثروت، سرمایه‌گذاری، مالکیت و بیت‌المال محور اساسی فقرزدایی و محرومیت‌زدایی است و بر همین اساس می‌توان بزرگترین مشکل حضرت را در تاریخ حکومت‌داری ایشان مبارزه با ظلم اقتصادی و رفع موانع برپایی عدالت اقتصادی دانست.

بینش قرآن درتفسیرهستی وانسان مبتنی بر نظریه‌‌ی عمیق فقر وجودی و نیاز نفسی وذاتی است نه فقر نسبی و وصفی، چه این ‌‌‌‌که ازمنظر وحی عالم وآدم « آیه وآینه» حضرت حق سبحانه هستند وآیه وآینه نشانی ازآن بی‌‌نشان است.علاوه این که عارفان نامداراسلام اوج اندیشه‌های معرفتی خویش را مدیون معارف وحیانی هستند ولطافت اندیشه و ژرف کاوی‌های معرفتی را از مائده‌های نغز و پرمغز وحی قرآنی و آموزه‌های ناب اسلامی اصطیاد نموده‌اند.که یکی از آن موارد معنای فقر و نیازمندی است.همان گوهر ناب و بحر بی‌پایانی که غرامتش بریدن از تمام تعلقّات و وابستگی‌هاست و به عبارتی فقری که فناست و سرمایه‌ی بازگشت به اصل خویشتن است.و امّا در این پژوهش که با روش اجرای طرح توصیفی و تحلیل محتوایی صورت گرفته، سعی شده به مسئله‌یفقر از ابعاد مختلفی نگریسته شود و معانی مختلف آن در قرآن و سنّت و عرفان توضیح داده شود و ثابت گردد که برخلاف تصوّر رایج، فقر در شریعت و عرفان اسلامی به معنای فقر مادّی نیست بلکه فقر إلی الله (العلّه)است.فصل اول این پایان نامه مروری بر تحقیقات در زمینه‌ی موضوع مورد بحث می‌باشد و در بخش مبانی نظری به مواردی از قبیل عرفان و مبانی عرفان در ادیان الهی و مکاتب غیر الهی و تا حدودی به معنای فقر در آن‌ها و به برتریَت عرفان اسلامی و سپس درفصول بعدی به صورت مشروح‌تر به فقر در عرفان اسلامی و سپس به فقر در کتاب و سنَت پرداخته شده است.

نگاه دین مبین اسلام به جرم و بزه نگاهی مترقی و انسان محور است و در تمامی فروض آن هم جنبه‌های فردی و هم جمعی مورد امعان نظر شارع مقدس قرار گرفته است؛ به طوری که به جرات می‌توان بحث از مکتب جرمشناسی اسلامی نمود و شاکله اصلی آن را که بر پایه قرآن و سنت است مورد نقد و بررسی واقع بینانه قرار داد؛ لذا در نگارش این پایان نامه دوره کارشناسی ارشد تنها انعکاسی از نمونه‌های مترقی جرمشناسی امروزی در آئینه دین مبین اسلام بیان گردید. البته مباحثی را که در این دین آسمانی عنوان شده لکن حتی در مترقی ترین مکتب‌های جرمشناسی امروزی نیز بیان نگشته مورد بررسی قرار گرفته است.

فقر شهری، فقری است که شکلی شهری یافته است که آن را از انواع دیگر فقر در عرصه های مختلف جغرافیایی دیگر متمایز کرده است. این پایان نامه قصد آن دارد که برای اولین بار در ایران با نگاهی جغرافیایی به شناختی اولیه از این شکل شهری شده فقر و نظر خود فقرا درباره ماهیت آن دست یابد و با معرفی رویکردهای مختلف فقر شناسی در این حوزه، خود با رویکردی مدیریت محورانه به تحلیل علل ایجاد و تداوم فقر شهری در محله اسلام آباد ( یکی از محلات حاشیه ای شهر زنجان) بپردازد. نخست درباره ماهیت فقر شهری بحث گردیده است. انواع نظریات درباب ماهیت فقر، فقر و جغرافیا، فقر شهری، فقیر شهری، چگونگی سنجش و در نهایت راهکارهای رفع آن در این بخش مطرح شده است. برای شناخت شکل کالبدی فقر شهری محله مورد مطالعه، آمار اطلاعات موجود از جمله فایل های رقومی شده کاربری اراضی شهر به وسیله سیستم های اطلاعات جغرافیایی(GIS) پردازش شده است. برای شناخت بخش اقتصادی، اجتماعی و... فقر یا شناخت مفهوم فقیر شهری نیز از آمار و اطلاعات پرسشنامه ای استفاده شده است. برای آزمون فرضیات که با رویکردی مدیریتی در باب شناخت علل فقر مطرح شده است نیز، مدل ریاضی فرایند تحلیل سلسله مراتبی توماس ساعتی( AHP ) در کنار سایر اطلاعات و آمار و نقشه ها، بکار گرفته شده است.