جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رفتار معصومان:، در اندیشه شیعی، هم‌چون گفتار ایشان، یکی از اجزای تشکیل دهندۀ سنت است که نقش مهمی در فهم و تفسیر آموزه‌های قرآنی‌ دارد. با این همه، به دلیل عدم شناخت ابعاد مختلف کارآمدی این مؤلفۀ حدیثی، حضور این بخش از سنت در تفاسیر امامیه کم رنگ به نظر می‌رسد و میزان استناد به آن کم برگ است. این پژوهش می‌کوشد تا با بررسی تطبیقی میان دو تفسیر اجتهادی معاصر امامیه، یعنی‌ المیزان و من‌ وحی القرآن، کارکردهای استناد به رفتار نبوی6 در حوزه تفسیر را کشف کرده، و زمینه بهره‌گیری‌ بیشتر قرآن پژوهان را از این دسته روایات تفسیری‌ فراهم آورد. برآیند مطالعه انجام گرفته نشان می‌دهد که از مجموعِ استنادات دو تفسیر یاد شده به رفتار نبوی6، کارکردهایی چون: استشهاد، استدلال و انتقاد در دو دامنۀ تفسیر و تبیین قابل برداشت است.

این نوشتار، پژوهشی است درباره «طبقه‌بندی مفاهیم دینی در نامه‌های سیاسی امیرمومنان حضرت علی(ع)» که ابعاد و جوانب موضوع را مورد بررسی قرار می‌دهد. از آنجا که دین عبارت است از مجموعه‌ای از قوانین الهی که شامل مسائل عقیدتی، اخلاقی و رفتاری می‌باشد، لذا به استخراج و اثبات و تحلیل مفاهیم دینی در گفتارهای سیاسی آن حضرت در سه حوزه اعتقادی، اخلاقی و رفتاری پرداخته می‌شود.بر اساس نتایج این پژوهش، مهم‌ترین مفاهیم دینی در حوزه مسائل اعتقادی عبارتند از: اثبات وحدانیت ذات خدواند، اهتمام و توجه به کتاب‌الله، توصیه به حفظ دین خدا، توجه دادن مردم به توحید افعالی، توجه به فرائض الهی، وجوب اطاعت از رسول خدا(ص)، اثبات اصل امامت و علل نیاز به امام، توجه به جهان آخرت و حوادث روز قیامت.و در حوزه مسائل اخلاقی عبارتند از: رعایت آداب اجتماعی، لزوم مشورت در انجام کارها، تواضع و فروتنی، قدردانی از کارگزار خود، یاری نمودن حق، توصیه به تقوا در نهان و آشکار، موعظه‌های اخلاقی، انذار به گذرا بودن دنیا، صبر بر بلاها، توصیه به شناخت جایگاه خویشتن، توصیه به عمل صالح و پرهیز از ظلم و ستم و گناه.و در حوزه مسائل رفتاری عبارتند از: اجرای امر به معروف و نهی از منکر در سطح جامعه، اقامه نماز و حج در جامعه اسلامی، تشویق به جهاد فی سبیل الله، یادآوری و برشمردن حقوق کارگزاران بر حاکم، و حقوق حاکم بر کارگزاران، جایز شمردن تقیّه در موارد لزوم، وجوب گرفتن زکات(خراج) و شرایط اخذ کننده آن.مهم‌ترین کارکرد این مفاهیم در عرصه سیاست و اجتماع عبارتند از: برخورداری حکومت از حمایت مردم و ایجاد تعلّق خاطر مردم به حاکمیت، رشد دینی و فکری کارگزاران حکومت، حفظ سلامت نظام سیاسی و حفظ کارگزاران از انحراف و سوء استفاده از موقعیت، حفظ نیروهای وفادار و ارزشی، بالا بردن اعتماد به نفس متولّیان حکومت، ارائه الگوی عالی سیاستمداری، حفظ وحدت امت، جریان صحیح دستورات دین در عرصه اجتماع و افزایش حسّ مسئولیت‌پذیری.هدف از این رساله، بیان اهتمام امیر مومنان(ع) به گسترش مفاهیم دینی در سطح جامعه حتی در سطوح سیاسی و اداری کشور است.واژگان کلیدی: طبقه‌بندی، دین، سیاست، مفاهیم دینی، نامه‌های سیاسی، امیر‌المومنین(ع).

نهج‌البلاغه به عنوان یکی از متون حدیثی شیعه در میان جامعه مسلمین نقش و جایگاه مهمی دارد و پیوسته مورد توجه عام و خاص بوده ‌‌است.قوت متن و ادبیات بلیغ این کتاب شریف، موجب گردید که شارحان نهج البلاغه در طول اعصار به شرح و تبیین متون و واژگان آن توجه نشان دهند. در این میان، برخی واژگان نهج البلاغه به دلیل خصوصیت «چند معنایی» بیشتر از دیگر کلمات، دچار دیریابی شده و فهم مراد امیرالمومنین7 از آن واژگان را با مشکل مواجه ساخته است. در این تحقیق، پس از گونه شناسی واژگانِ چند معنایی، به بررسی تک تک آنها در محدوده 50 خطبه اول پرداخته شده و سپس معنای صحیح و مراد امیرالمومنین7 مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفته است. نتیجه تحقیق آن است که واژگان چند معنایی به جهت منشأ،در چهار دسته قرار می‌گیرند که به ترتیب عبارتند از: مشترک لفظی، شکل صرفی، حروف معانی و حقیقت-و‌مجاز. این واژگان به جهت آمار حدود 38 مورد در محدوده تعیین شده است که در بخش دوم و سوم تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است.

عبارت " ان النساء نواقص الایمان" در خطبه 80 نهج البلاغه و برخی دیگر از روایات با سوالات و ابهاماتی همراه بوده است. این دست از روایات، مشترک بین جوامع اهل سنت و شیعه است، با این تفاوت که در جوامع اهل سنت از اسناد متعددی برخوردار است و اعتبار آنها از جهت سند بیشتر است. تردید در اصل صدور، ضعف سند، تعلیل نامناسب، بسیط بودن ایمان و عدم حجیت خبر واحد در غیر احکام شرعی از جمله اشکالات مخالفان روایات کاستی ایمان زنان است. این در حالی است که فراوانی گزارش مضمون این روایات در متون شیعه و سنی، اطمینان نسبی به صدور آن را پدید می آورد. مراد از ایمان، اعتقاد درونی به خداوند متعال است که انجام عبادات یا ترک آن، در افزایش یا کاهش آن اثر گذار است. مراد از نقصان، ضعف و کاستی است و نشانگر کاستی ایمان زن نسبت به مرد است،که جبران آن برای زنان ممکن می باشد. غرض از بیان این نقصان، توجه دادن به نقطه‌ضعف زنان در این زمینه است.

از زمان تألیف نهج البلاغه به قلم سیّد رضی تا به امروز، انتقادهایی دربارة انتساب آن به امام علی(ع) و گردآورنده اش وارد شده است. برخی از ناقدان اهل سنّت در تبیین این شبهه، توصیف های دقیق امام علی(ع) دربارة آفرینش موجودات را به عنوان سند ادّعای خویش مطرح نموده اند و چنین اظهار داشته اند که سبک این دست از سخنان امام(ع) مربوط به دورة عبّاسیان است و این گونه بیان ها در زمان حیات امام علی(ع) رایج نبوده است. لیکن با بررسی متون مختلف ادبی، روایی و نیز تحلیل تاریخی فضای صدور سخنان معلوم گردید که نه تنها در عصر امام علی(ع)، بلکه در دورة پیش از ایشان نیز این سبک از توصیف موجودات رایج بود و خطبا و شعرای عرب بدان توجّه نشان داده اند. در این مقاله، پس از گردآوری ارزیابی و تبیین دیدگاه ناقدان، بر پایة مستندات تاریخی به نقد آنها پرداخته و اثبات شده است که شبهة یاد شده از مایه های علمی برخوردار نیست و صرفاً به انگیزة تضعیف اعتبار نهج البلاغه بیان شده است.