جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

برخی احادیث منقول از امامان معصوم(ع) در ذیل آیات قصه آدم(ع) ناظر بر تأویل آیات هست که این تأویلات در نگاه ‏نخست، بامعنای ظاهری الفاظ آیه معارض به نظر می‌رسد.این پژوهش راهکارهای برون‌رفت از این تعارض بدوی را از میان ‏رویکردهای مختلف تفسیری استخراج نموده است. و با روش توصیفی - تحلیلی و انتقادی این راهکارها را بررسی کرده و به ‏این نتایج دست‌یافته است که 1) راهکار دیدگاه بطنی نگری به دلیل صرف‌نظر کردن از ظاهر قرآن و استناد بی‌ضابطه به ‏روایات تأویلی نمی‌تواند گزینه مناسبی برای این برون‌رفت باشد.2) راهکار نماد انگاری هم الفاظ قرآن را پوسته‌ای برای معنای ‏تأویلی در روایت در نظر می‌گیرد که علاوه بر اینکه واقعیت قصه را نفی می‌کند به دلیل اصالت دادن به تأویل وارده در روایت ‏به اعتبار سنجی روایات از طریق مطابقت با ظاهر قرآن کمکی نمی‌کند ولی3) با استفاده از روش جری و تطبیق و بهره‌گیری از ‏قاعده تطبیق مفهوم بر مصادیق متعدد؛ در روایات تأویلی اسماء تعلیمی، کلمات القائی، عهد آدم (ع)، شجره ممنوعه و هدایت ‏امکان رفع تعارض وجود دارد و روایت نمایان شدن ابلیس به شکل مار از اسرائیلیاتی است که از تورات وارد کتاب‌های ‏تفسیری ما گشته است.‏

از جمله مبانی مهم انسان­ شناختی، مسئله خیر، یا شرّ یا خنثی بودن انسان است. علامه طباطبایی(ره) با اعتقاد به فطرت، حبّ ذات، شوق به کمال و فرار از نقص میل ذاتی انسان به خوبی­ها را تحلیل کرده است. اما این مقاله قصد دارد از روشی نوین این نظریه را بررسی کند. نقطه عزیمت این روش ابتکاری، تحلیل علامه از جریان خلقت و هبوط حضرت آدم(ع) است. علامه حقایقی چون خلافت، نفخ روح، سجده فرشتگان، تعلیم اسماء، سکونت در بهشت و هبوط را نه منحصر به حضرت آدم(ع)، بلکه ناظر به ساختار وجودی نوع انسان می­داند. بر همین اساس ابتدا دیدگاه علامه طباطبایی(ره) در چگونگی هبوط حضرت آدم(ع) را تحلیل شده است و در ادامه دلالت­ های این تحلیل انسان­ شناختی بر نیک­سرشتی انسان تبیین شده است. روش تحقیق این مقاله توصیفی تحلیلی است.

برخی از محقّقان با استناد به آیه «کَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِیینَ مُبَشِّرِینَ وَمُنْذِرِینَ وَأَنْزَلَ مَعَهُمُ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ لِیحْکُمَ بَینَ النَّاسِ فِیمَا اخْتَلَفُوا فِیهِ» (بقره/213)، نبوّت آدم را منتفی و حضرت نوح(ع) را نخستین پیامبر خدا می‌‌دانند؛ زیرا مردمان نخستین بر روش و آیین واحدی زندگی می‏کردند که نیازی به پیامبر (حجّت بیرونی) نداشتند، با آغاز اختلاف‏هایی که دیگر با حکم عقل (حجّت درونی) به‏تنهایی قابل حل نبود، خداوند بعثت انبیاء را با فرستادن حضرت نوح(ع) آغاز کرد که از جمله آیات «شَرَعَ لَکُمْ مِنَ الدِّینِ مَا وَصَّى بِهِ نُوحًا وَالَّذِی أَوْحَینَا إِلَیکَ ...» (شوری،13) و «إِنَّا أَوْحَینَا إِلَیکَ کَمَا أَوْحَینَا إِلَى نُوحٍ وَالنَّبِیینَ مِنْ بَعْدِهِ» (نساء، 163) و نیز احادیث معتبر مبیّن آن است. این جستار ضمن بررسی دلایل این دسته از پژوهشگران، با تدبّر در آیات قرآن و مطالعۀ احادیث، پیامبری آدم ابوالبشر را با مؤلّفه‌های مطرح شده برای بعثت و نبوّت انبیا به بوتۀ نقد و سنجش گذارده است.

نور ملكوت قرآن اثرى است به فارسى تأليف علامه سيد محمدحسین حسينى طهرانى.اين مجموعه، قسمت اول از دورۀ «انوار الملكوت» (شامل نور ملكوت قرآن، نور ملكوت مسجد، نور ملكوت نماز، نور ملكوت روزه و نور ملكوت دعا) مى‌باشد. مجموعه نور ملكوت قرآن در چهار مجلّد تدوين شده و در آن پيرامون هدايت قرآن به بهترين آئين‌ها و سبل سلام، جاودانگى احكام قرآن، عدم نسخ قرآن، ده اشكال بر مقاله قبض و بسط تئوريك شريعت، پياده و عملى شدن يكايك آيات قرآن در هر عصر، ردّ نظريه كنترل جمعيت و تحديد نسل، نقش و موقعيت قرآن به عنوان يك كتاب آسمانى، نقد و بررسى برخى از كج‌فهمى‌ها از آيات كريمۀ قرآن مجيد، توحيدى بودن منطق قرآن، بيان قرآن در خطاهاى تورات و انجيل، احكام قرآن در مورد جهاد، قتل، بردگى و فديه، تأثير قرآن در تربيت انسان كامل، عظمت اخلاق قرآن، بيان كيفيت خلقت انسان و سيارات در قرآن، بحث و اشكال در مورد فرضيه داروين.طريق تشخيص اسرائيليات از روايات معتبره، سير قرآن در آيات أنفسى و آفاقى، بيان محكمات و متشابهات در قرآن، كيفيت قرائت قرآن در نماز و غير آن، دعوت آيات آفاقيه به توحيد و مكارم اخلاق، عربیت و اعجاز قرآن، عظمت و اصالت قرآن كريم، تأثير قرآن در تمدن عظيم اسلامى، بيان كيفيت كتابت و طبع قرآن، قاطعيت و واسعيّت قرآن عظيم، لغات و اصطلاحات بديعۀ قرآنيه، غيرقابل تغيير بودن و عمومیت قرآن مجيدثبوت تواتر لفظى عبارات قرآنى، عدم جواز قرائت قرآن به قرائت غيرمتواتره، مراد از احرف سبعه و كيفيت جمع‌آورى و تدوين قرآن مجيد بحث شده است. جلد 2 «قرآن روشن‌كنندۀ همه چيز است و قابل نسخ نيست» که شامل مطالبى چون:خطبۀ اميرالمؤمنين در جامعيت قرآن، اصل نوع انسان، بحث و اشكال در مورد فرضيه داروين، اشكالات ده‌گانه مقاله قبض و بسط تئوريك شريعت، معنى و مراد فطرت بنابر تفسير علامه طباطبايى و...مى‌باشد.در پايان اين جلد فهرست ساير تأليفات مؤلف آمده است.

شیواترین ابزار بیان و انتقال مفاهیم و انگاره‌های مورد نظر، روایت و به تصویر کشیدن وقایع در قالب قصه است که اهداف بسیاری با خود به همراه دارد. قصه‌های متون وحیانی در ورای قالب داستانی خود، اهدافی همچون پندآموزی را به دنبال دارند. این پایان نامه در راستای تحلیل عناصر هنری داستان‌های مشترک در متون مقدس تورات و قرآن، با روش تحلیل تطبیقی خُرد سامان یافته است و با استفاده از روش‌های جزئی دانش نشانه‌شناختی، داستان‌های آفرینش آدم (ع)، طوفان نوح (ع)، یوسف (ع) و معجزات موسی (ع) را در این دو کتاب مقدس مورد واکاوی قرار داده است. بررسی‌ مورد نظر نشان می‌دهد هر چند روند کلّی عناصر هنری داستان‌ها در هر دو روایت به لحاظ انسجام و ترتیب حوادث و وقایع تقریبا مشابه است؛ اما تفاوت‌هایی در نحوه پردازش هنری داستان‌ها از جمله بیان هنرمندانه در پیرنگ، تنوع در گفت و گوها، تفاوت در زوایای دید داستان، حوادث و کشمکش‌های گوناگون و صحنه‌پردازی‌های متفاوت شامل اشاره بیش از حد به جزئیات زمانی و مکانی در متن تورات و عدم اشاره دقیق قرآن به مکان و زمان، در قصص مشترک مورد بررسی در دو روایت وجود دارد. همچنین باید گفت قرآن کریم در ماورای بیان قصص، اهدافی تربیتی و هدایتی را دنبال می‌کند؛ اما در روایت توراتی اهداف هدایتی کمتر به چشم می‌خورد و بیشتر به جزئیات تاریخی و داستانی تأکید شده است.

چکیده فارسی : آدم و حوا در کتاب مقدس، الهیات و ادبیات: گناه، شفقت و بخشش، بررسی گسترده ای از روایت آدم و حوا است که برای اولین بار در کتاب مقدس عبری دیده شد اما توسط پولس قدیس در عهد جدید جان تازه ای به آن بخشید. رفتار پولس با آدم و حوا، به ویژه تعیین او از مسیح به عنوان آدم دوم، تأثیر زیادی در مسیحیت داشته است. پیتر الی این روایت غنی را در طول تاریخ دنبال می‌کند و اساس آموزه گناه اولیه در مسیحیت را فراهم می‌کند، در دوران مدرن به گمانه‌زنی‌های الهیاتی منجر می‌شود و به لحاظ موضوعی وارد عرفان و ادبیات می‌شود. تنها زمانی می توان به قدرت روایت آدمی پی برد که آن را یک افسانه واقعی اما غیرتاریخی بدانیم. «حقیقت» اسطوره در توانایی آن برای تحریک تفکر و آشکار کردن اعماق تجربه انسانی نهفته است. آگوستین این را فهمید، جولیان نوریچ و حتی نویسنده بلژیکی داستان‌های اسرارآمیز، ژرژ سیمنون، که احساس عمیقی از جهانی بودن ضعف انسانی و امکان بازخرید چیزهای از دست رفته داشت. مایگر، کارآگاه سیمنون، خود را "مدیریت سرنوشت" می دید. آموزه گناه اولیه، این تصور که انسان ها دارای آسیب پذیری مشترک هستند، می تواند راه را برای شفقت و بخشش باز کند. همانطور که شکسپیر در Measure for Measure نشان می دهد، آگاهی از ضعف در خودمان باید ما را به سمت شفقت نسبت به دیگران سوق دهد. به رسمیت شناختن نوعی «دموکراسی گناه» می‌تواند ما را از این که برخلاف آنها در ضعفشان بهتر از دیگران ندانیم و حق قضاوت درباره آنها را نداشته باشیم. بنابراین، شفقت درهای بخشش را باز می کند. پیشرفت از گناه به شفقت و بخشش قلب این کار را تشکیل می دهد.

يکي از مباحث مهم در رابطة علم و دين، کيفيت پيدايش انسان است. از منظر علمي، نظرية تکامل به اين بحث پرداخته است و از نظر ديني اين بحث تحت عنوان خلقت حضرت آدم و حواء مطرح شده و در زمينة نسبت اين دو، ديدگاه‌هاي متعددي مطرح شده است. بيشتر آثاري که از سوي انديشمندان مسلمان در اين زمينه نوشته ‌شده، با توجه به آيات قرآن بوده و به روايات در اين زمينه توجه لازم نشده است. درحالي‌که در روايات اهل‌بيت بحث پيدايش انسان با تفصيل بيشتري بيان شده و ابعاد جديدي را در اختيار ما مي‌گذارد. از منظر علمي انسان‌هاي نخستين بسيار قبل‌تر از زماني که براي خلقت حضرت آدم(ع) در نظر گرفته شده بر روي زمين موجود بوده‌اند؛ و درصورتي‌که آدم و حوا به‌عنوان نخستين انسان‌ها بر روي زمين دانسته شوند، اين موضوع يکي از تعارضات علم و دين قلمداد مي‌شود. اما با توجه به روايات حضرت آدم و حوا نخستين آدميان نبوده‌اند؛ بلکه قبل از آنها نيز موجوداتي آدم‌نما يا انسان‌نما بر روي زمين زندگي مي‌کردند. بحث از اصل وجود و بيان خصوصيات اين موجودات در روايات در حل اين تعارض نقش اساسي دارد. در اين نوشتار با روش کتابخانه‌اي روايات ناظر به آدم‌نماها جمع‌آوري و مورد بررسي قرار مي‌گيرد و زمينه را براي بررسي‌هاي تطبيقي ميان علم و دين فراهم مي‌کند. با تحليل روايات در اين موضوع اصل وجود آدم‌نماها و برخي از ويژگي‌هاي آنان، مانند خصوصيات ظاهري و اخلاقيات‌شان مشخص مي‌شود. همچنين در مورد انقراض آنان نيز با توجه به روايات مي‌توان گفت که يک امري مسلم بوده است.

در مصادر روایی اهل سنت روایتی از پیامبر اکرم(ص) به نقل از ابوهریره گزارش شده است. روایت مزبور، با ملامت حضرت موسی(ع) نسبت به حضرت آدم(ع) مبنی بر علت خروجش از بهشت آغاز و با پاسخ حضرت آدم(ع) و غلبه ایشان برحضرت موسی(ع) به پایان می‌رسد. این پژوهش به روش تحلیلی و تاریخی به دنبال پاسخ به این سوال است که آیا روایت «احتجاج حضرت موسی(ع) و حضرت آدم(ع)» به لحاظ سندی و دلالی دارای اعتبار است؟ این روایت که به طور گسترده در منابع مختلف اهل سنت گزارش شده است، به جهت سند و محتوا دارای اشکالات متعدد می‌باشد. نوشتار پیش‌رو در صدد اعتبارسنجی روایت مزبور بوده و آن را از جهت سند و محتوا مورد نقد و بررسی قرار می‌دهد. تفرد ابوهریره در نقل روایت، اضطراب در متن آن، القای اندیشة جبر‌گرایی، تجسیم خداوند متعال، تعارض با عصمت پیامبران و تبعیض میان آنان، واکنش علمای فریقین نسبت آن و چگونگی دیدار این دو پیامبر(ص)، از جمله عواملی هستند که احتمال جعلی و ساختگی بودن آن را تقویت می‌کند.

خداوند در قرآن کریم، سرگذشت بسیاری از پیامبران را در قالب تمثیل، تشبیه و مهم­تر از آن درقالب داستان بیان­کرده­است. با­توجه­به اهمیت موضوع آفرینش آدم به­عنوان اولین انسان، در قرآن کریم این مسئله مورد­توجه­بوده­است و مفسران بسیاری در ذیل آیات مربوط به قصه آفرینش آدم، دیدگاه­های متعددی را مطرح­کرده­اند. قاضی­نعمان نیز در کتاب اساس­التأویل ، دیدگاه­های تأویلی و عرفانی خود را درمورد قصه خلقت آدم بیان­داشته­است. نوشتار حاضر درپی ­یافتن پاسخ­این سوال است که دیدگاه قاضی­نعمان در ذیل آیات مربوط به حضرت آدم و حوا چیست؟ براین­اساس، این مقاله برمبنای روش اسنادی- تحلیلی می­کوشد مبانی فکری قاضی­نعمان را موردبررسی و نقد قراردهد. یافته­های تحقیق نشان­می­دهد، قاضی­نعمان، در تفسیر و به­ویژه در تأویلات عرفانی بیشتر از تراوشات ذهنی خود بهره­جسته و به­صورت ذوقی مطالبی را بیان­نموده­است و جز درموارد بسیار کمی از روایات اهل­بیت (ع) بهره­برده­است و علاوهبر آن، اشاره­ای به منابع تأویلات خود نمی­کند.

اگر آنچه را که در قرآن کریم درباره انسان ذکر شده با نگاهی به تحلیل و تقسیم مراحل او بررسی و تعمق کنیم ، در خواهیم یافت که خداوند - متعال - مرزهای جداگانه ای بین مراحل و مراحل انسان تعیین نکرده است. ، اما من در این مطالعه با تکیه بر خداوند استنباط شده از آیات و اسامی ذکر شده در رابطه با این مراحل و سخنان دانشمندان تلاش می کنم. خداوند متعال در این باره فرمود: مثل حضرت عیسی با خدا مانند مثل آدم است. پدری همانطور که آدم از خاک بدون پدر و مادر آفریده شده است ، بنابراین او شرایط خود را به شرایط نزدیکتر حریف تشبیه کرد و قطع کرد منابع شباهت ، و معنی قالب او را از خاک ایجاد کرد و سپس به او گفت ، همان که انسان را ایجاد می کند مانند گفته های او باشد ، سپس ما خلقت دیگری ایجاد کردیم ، و او شکل گیری آن را از گرد و غبار و سپس وجود آن ارزیابی کرد ، یعنی آن در محل بود این آیه شریفه بیان داشت که انسان چیزی جز جسمی طبیعی نبود که تصاویر متفاوت و تغییر یافته در آن وارد شود. سپس خداوند سبحان الله خلقت دیگری را با احساس و اراده آفریده است که اعمال احساس ، اراده ، تفکر ، و وضع جهان و مدیریت امور جهان از طریق انتقال و تعویض و انتقال به غیر از آنچه از اجسام و اجسام جسمی ناشی نمی شود ، نه جسمی است و نه فعل فعالی آن.