جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

روحانیت همواره با مردم مراودة تاریخى داشته است و در ناملایمات زندگى اجتماعى تکیه‌گاه مردم شمرده می‌شد. همجوشى و همنشینى علما با مردم نتیجة معرفتى دانشى بود که در حاشیة مبانى معرفتى شکل گرفته بود و زیست اجتماعى مردم و سلوک اجتماعى و معرفتى روحانیت شیعه را سازمان‌دهى می‌کرد. به‌تبع ترویج ادبیات علمى واگرایانه نسبت‌به این مبانی، یکى از بزرگ‌ترین مخاطراتى که وجود دارد، واگرایى مرام و سلوک روحانیت از مردم است. یکى از مظاهر جوشش مردم و روحانیت، همنشینى در فضاى فیزیکى است که امروزه به دلایلى مثل توسعة شهر واگرا و فعالیت‌هاى روزمرة روحانیت، مصلحت را در سکونتگاه‌هاى متمایز از مردم دانسته‌اند و محلات و شهرک‌هاى مختص به این قشر در نظر گرفته شده است. این جدایى مکانى این تصور را به‌وجود آورده است که روحانیت خواهان زندگى راحت‌ترى هستند و همراهى با مردم از آنها سلب آرامش می‌کند و درنتیجه گسست اجتماعى ایجاد می‌شود. این تحقیق با رویکردى تاریخى و روش توصیفى ـ تحلیلی، زمینه‌هاى اجتماعى جدایی‌گزینى سکونتى روحانیت و پیامدهاى آن را بررسى می‌کند. یافته‌ها نشان می‌دهند که تغییر در سبک زندگى جامعه، تغییر نوع معیشت، عافیت‌طلبی، دور ماندن از آسیب‌هاى زندگى شهرى مدرن، مشغولیت‌هاى متعدد فکرى و اجرایى و... موجب اتخاذ مسکن جدا از مردم عادى براى روحانیت شده است؛ چیزى که در سبک مبتنى بر امام ـ امت وجود نداشت و تداوم آن اندیشه باعث هم‌گرایى و جوششى مبتنى بر دین و اخلاق بین روحانیت و مردم می‌شد.

با مطرح شدن موضوع جدیدى به نام تاریخ اجتماعى و سبک زندگى در غرب و شرق، نویسندگان و محققان ایرانى نیز مسئله تاریخ اجتماعى مردم ایران را مورد بررسى قرار دادند که آثار پربارى درپى داشت. در این مسیر، تا حدودى سرفصل‌هاى تحقیقات روشن بود و محققان به گوشه‌هایى از این تاریخ که در محور زندگى اجتماعى مردم بود، اهتمام ورزیدند. در میان طلاب حوزه نیز این خلأ مورد توجه قرار گرفت که با کمک از ساختار مطالعات تاریخى اجتماعى و سبک‌زندگى اسلامی، رساله‌هایى درخصوص کلیات بحث تاریخ اجتماعى و سبک‌زندگى اهل‌بیت (ع) و شیعیان تدوین گردد. نتیجه این تحقیقات و ضرورت آن حتى منجر به این امر گردید که در مراکز تخصصى حوزۀ علمیۀ قم در رشته تاریخ تشیع 4 واحد به تاریخ اجتماعى شیعیان اختصاص یابد. در دیگر مؤسسات آموزشى و پژوهشى نیز که اختصاص به طلاب علوم دینى داشت، در مقطع ارشد و دکترى به درس تاریخ اجتماعى توجه خاصى گردید و درنهایت افزون‌بر تربیت متخصص، طلاب حوزۀ علمیۀ قم با نگارش کتاب‌ها یا مقالات یا رساله‌هاى ارشد و دکترى با عنوان تاریخ اجتماعى شیعیان، گام مؤثرى را براى معرفى آداب و رسوم، نمادها، سبک‌زندگی، روابط و نظام‌هاى اجتماعى آنان برداشتند.

«عقلانیت حکمرانی» از جمله مفاهیمی است که مشکلات و چالش‌های گوناگونی پیش روی انسان کنونی قرار داده است. این پژوهش «کتابخانه‌ای» و «توصیفی‌ـ تحلیلی» با روش‌شناسی «بنیادین» به تحلیل مبانی هویت عقلانیت حکمرانی در اندیشه میشل فوکو با رویکردی انتقادی از منظر مبانی حکمت متعالیه پرداخته و در این رویکرد انتقادی، هستی عقلانیت حکمرانی متعالیه تشخص و تعین یافته است. آنچه از این پژوهش روشن می‌شود این است که هویت عقلانیت حکمرانی فوکو رویکردی سلبی را دنبال می‌کند و فوکو با ایستادن بر سلب‌ها، عقلانیت حکمرانی خود را توصیف می‌کند. هویت عقلانیت حکمرانی فوکو رهایی از قالبی واحد برای حکمرانی است. عقلانیت حکمرانی فوکو معطوف به انسان امروزی، به معنای خرد مهار قدرت و راهکار‌های آن است. هویت عقلانیت حکمرانی در اندیشه فوکو با سلب‌های هستی‌شناختی دارای ویژگی‌های جدایی عالم لاهوت از ناسوت، انکار ذات و جوهر اشیا، مرکزیت‌زدایی، نفی غایت‌محوری، نفی قواعد عام و جهانشمول، کثرت‌گرایی و قبول گسست، نفی خاستگاه و قبول تصادف است و در مبانی معرفت‌شناختی نیز قدرت‌ محور تمام ‌و کمال معرفت به شمار آمده است. اما این عقلانیت حکمرانی با توجه ‌به نقد‌ مبانی هستی‌شناختی حکمت متعالیه که دارای ویژگی‌های واقعیت‌محوری، اصالت‌الوجود، تشکیک وجود، اصل علیت، علت غایی و تطابق عوالم و در مبانی معرفت‌شناختی دارای ویژگی حقیقت‌محوری معرفت است، رد می‌شود و هویت عقلانیت حکمرانی فوکو زایل می‌گردد.