جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این بحث به بررسی هویت ",تنزیل حکیم", از دیدگاه مهندس سوری دکتر محمد شحرور پرداخته و نظرات او درباره کتاب الله تعالی، از جمله مضامین آیات و ویژگی‌های آن و روش مطالعه‌اش در زمان معاصر را مورد بررسی قرار داده است. هدف از این تحقیق ارائه تعریفی واضح و جامع از آنچه دکتر شحرور در مورد قرآن کریم و طبیعت مضامین آن ارائه داده است، به‌عنوان پایه اصلی پروژه فکری او بوده است. این پروژه توسط برخی از رسانه‌های عربی به‌عنوان رقیب و جایگزین برای قرائت‌های سنتی و ملزومات علمی و عملی آن معرفی شده است. در فصل اول، تصورات مختصری از مفردات عنوان و مقصود تحقیق ارائه شده و معرفی‌ای از شخصیت مهندس شحرور و نگاهی به پروژه فکری او و دیدگاه‌های مختلف نسبت به آن ارائه گردیده است. در فصل دوم، به مبانی قرائت معاصر که شحرور درباره ",تنزیل حکیم", ارائه داده، و انگیزه‌هایی که او ادعا کرده است بر اساس آن‌ها به طرح افکار و اعتقادات خود پرداخته است، پرداخته شده است. همچنین قواعد و ابزارهای روش‌شناسی که شحرور در این قرائت به کار برده است، بررسی شده و در نهایت، تصورات او درباره کتاب الله تعالی و تقسیم آن به دو کتاب اصلی، یعنی کتاب نبوت و کتاب رسالت، به تفصیل ارائه شده است. این تحقیق به بررسی تقسیمات دوگانه‌ای پرداخته است که هر یک ویژگی‌های خاص خود را دارند و با سایر بخش‌ها مقایسه می‌شوند. سپس نتایج ناشی از این تصورات را بررسی کرده است، از جمله تقابل شدید در ویژگی‌های این دو کتاب و دیدگاه شحرور درباره روش مطالعه وحی مدوّن در قرآن کریم که با این دیدگاه همخوانی دارد. همچنین، درباره شیوه تعامل با ",تنزیل حکیم", در زمینه‌های معرفتی و قانونی، به‌طور منسجم با واقعیت معاصر و تحولات آن نسبت به گذشته سنت اسلامی، تحلیل کرده است. در فصل سوم، مطالعه به نقد مبانی قرائت معاصر شحرور و بررسی میزان کفایت آن‌ها در توجیه نتایج حاصل شده پرداخته است. نقدی موسع و بنیادین به اصول و قواعد روش‌شناسی که شحرور در این قرائت انتخاب کرده، و ابزارهایی که در استدلالات خود به کار برده، انجام داده است. همچنین، رساله به طور انتقادی به بررسی مهم‌ترین کاربردهای روش استدلالی شحرور پرداخته و اشتباهات و نقاط ضعف که منجر به دیدگاهی متفاوت درباره ",تنزیل حکیم", و روش مطالعه آن شده را شناسایی کرده است. در نهایت، شواهد و دلایلی که صحت دیدگاه سنتی معروف در میان مسلمانان را در طول تاریخ تایید می‌کند، از جمله وحدت نص قرآنی در طبیعت و ویژگی‌های آن و روش‌های قرائت آن، مورد بررسی قرار گرفته است.

تحقیق و بررسی اجمالی دراعتقادات وجهان بینی مکتب اسلام وقرآن وروایات تاریخ جهان اسلام این واقعیت را برای ما به وضوح نشان می دهد که ریشه اکثر تکفیر ها و اتهام ها نسبت به اشخاص، گروه ها و مذاهب به عواملی مثل: انگیزه های شخصی، حزبی،سمتی،قومی، تعصبات مذهبی و عقده های زبانی، ویا به فضای مملو از جهل و جهالت، حسادت و خودخواهی و خودمحوری برمی گردد. در این پایان نامه سعی برآن می شود تا ضمن بیان معنا و مفهوم کفر واحکام وآثارعملی آن و تکفیر به عنوان یک بدعت سیئه، بخشی از پیامد ها و تأثیرات مخرب و نامطلوب آن از جمله زشت نشان دادن چهره اسلام، ایجاد اختلاف میان مسلمانان و قتل و کشتار به جرم حزب، زبان، مذهب مخالف و غیره مورد بررسی قرار گیرد. هدف این تحقیق بررسی پدیده تکفیر از نگاه جرم شناسی و آموزه های اسلامی می باشد تا روشن شود که پدیده تکفیر انحراف از مسیر اصلی مبانی اندیشه اسلام است و باید علما و دانشمندان دینی با تمام توان علمی و عملی خویش در برابر این پدیده ویرانگر مبارزه نموده و مانع رشد و توسعه آن در جوامع اسلامی شوند. تحولات که درعصرحاضررخ داده به نام اسلام ناب اذهان را مکدرمی سازدچون ازگذشته دورگروه های وجود داشته مانند خوارج که به جزگروه مرتبط باخودشان باقی همه رابانسبت دادن کلمه مشرک وکافرمهدورالدم می پنداشتند. احزاب وگروه هاهم به خاطربقای خویش ازنسبت دادن کفربه مخالفین سؤاستفاده نموده مسلمانانی که باایشان هم نظر نبودند ازصفحه گیتی برمی چیدندتابه حکومت بلا منازعه خویش ادامه دهندامّادرعصرحاضرگروه های تکفیری چنان رشد نمودندکه مسلمانان مخالف خودرابابرچسب مفرباشمشیرسرش راازتنش جداکردندوبه کشتن مسلمانان آستین برزدنداطفال معصوم را درشکم مادردرحال زایمان دربیمارستان به رگبار بستند،درمدرسه ها،کورس های آموزشی،اطفال راهنگام فرا گیری درس بابمب هاانفجاردادندأئمه ومقتدیان مسلمانان راحین ادای نمازدرمساجدبه شهادت رساندندگروه های تکفیر ی باقتل،کشتاروویرانگری،مرتکب جرایم نابخشودنی شدند، وخون هزاران مسلمان بی گناه رادرکشورهای اسلامی ریزا ندند. این جریان باتغییری بنیادین دربرخی ازمهم ترین آموزه های اعتقادی اسلام،خون ،مال ونوامیس مسلمانان را مباح وآنان را ازمشرکان بدتر می شما رد. آنچه به اندیشه های تکفیری تشخص می دهد ، دید گاه های کلامی اعتقادی آن است.این جریان تکفیری،انحصار طلبانه مدعی اسلامی است که همه گی را جزخود، کافر می داند وروش تکفیری را مبنا قرار داده است. این روش برخلاف شیوه واجماع همه علمای مذاهب اسلامی، عامه مسلمانان را به کوچک ترین وساده ترین دلایل تکفیر می کنداین پدیده بر این باور است که تلقی آنها از اسلام وتحولات جاری درزندگی مسلمانان، ناب ترین دیدگاه بوده،دیگرانی که درخارج از دایره جهان بینی واعتقادات آنها قرار می گیرند،کاملا باطل هستند. این جریان با توسل به خشونت، اندیشه وبرداشت های خاص خودرا عملی می سازد،تنهارهبری خود را می پذیرد وسایر مذاهب اسلامی را سرکوب می کند. تکفیر پدیده ای نا مطلوب ویک بیماری سیاسی محسوب می شودکه نشان ازحضورعوامل وریشه هایی دارد که درشکل گیری آن نقش دارند.اندیشه های تکفیری درتناقض با ارزش های اسلامی قرار دارد.این جریان با انتساب خود به اسلام وقرآن، خطری جدی را متوجه دین وارزش های اسلامی کرده است، به گونه ای که گویی اسلام مظهر خشونت وجنگ است. این مسئله شدید ترین تخریب تاریخی علیه اسلام را شکل داده ،تمامیت امت اسلامی را تهدید می کند.بنا بر این لازم است گروهی تکفیر ی که سبب بد نامی اسلام شده است بر چیده شود.

غلو واژه‌ای است عربی به معنی زیاده روی و افراط، که هم شامل زیاده روی در دین و غیر دین می‌گردد. اما به طور معمول غلو به معنی زیاده روی در دین به کار می‌رود. و کسانی‌که در دین زیاده روی می‌کنند به معنی غلات گفته می‌شوند. غلات در هر دینی اعم از ادیان توحیدی و غیر توحیدی وجود داشته است که دین اسلام نیز از این پدیده خالی نمانده است، بلکه فرقه‌های زیادی از بین مذاهب اسلامی ظهور و بروز یافتند که همه‌ی شان در مصداق و اشخاص مورد غلو متفاوت بوده و در یک سطح قرار نداشتند. همچنان که عوامل غلو نیز متفاوت بوده و تأثیری در رویکرد غلات دارند. بنا براین در مذهب شیعه کسانی‌که نسبت به ائمه علیهم السلام نسب‌های مافوق بشری قائل شدند و آن بزرگواران را در مقام‌های که خداوند برای آنان اعطا نکرده است دانستند که از مهمترین این نسبت‌ها الوهیت و رازقیت ائمه علیهم السلام هستند. یعنی آن بزگواران را خالقین و رازقین مخلوقات می‌دانستند بنحوی که ائمه علیهم السلام بصورت مستقل و جدای از اراده الهی این کارها را انجام می‌دهند. لذا این دیدگاه با اساس اسلام و شریعت محمدی ص که تنها خالق و رازق عالم و جهان هستی خداوند سبحانه و تعالی هست، در تضاد قرار دارد و از وظایف ائمه ع بعد از نبی ص این است که در راستای حفظ اصول اسلام کارهای را انجام دهند از آن جمله با افکار و عقاید کسانی‌که اوصاف خالقیت و رازقیت را به ائمه علیهم السلام نسبت می‌دادند مخالفت نمودند و آنان را مورد لعن، نفرین و مجازات قرار دادند. و همچنین به اصحاب، یاران و شیعیان شان سفارش نمودند که از هم‌کلامی، هم‌نشینی و داد و ستد با غلات خود داری نموده و از آن‌ها نفرت داشته باشید. غلات، حتی از دشنام دهنده به رسول خداص و امام بدتر معرفی شده و ریختن خون آن‌ها، بر مومنین حلال گردیده است. ائمه علیهم السلام برای نهادینه نمودن مبارزه با غلات در میان شیعیان شان از هر نوع اقدام و عملی دست بر نداشتند. و در این پایان نامه مخالفت‌ها و مبارزه های علمای اسلام با غلات و عقائد آن‌ها خصوصا علمای قرن سوم و چهارم هجری شیعه که با سرمشق گیری از ائمه معصومین علیهم السلام در مقابله با غلات و عقاید شان(شریک خداوند قرار دادن ائمه علیهم السلام ، تنزیل آوردن عظمت الهی، دروغ بستن به ائمه و مقام فوق بشری قایل شدن به آن بزرگواران) انجام دادند، نگارش یافته است. و بیان شده است که در ادیان توحیدی و اسلام که اساس شان توحید، یکتا پرستی و حفظ عظمت کبریای الهی‌ست عقاید غلات جای ندارد. و خود آن‌ها نیز در جامعه اسلامی مطرود و منفور هستند.

بررسی نسبت و تعامل بین معارف دینی و یافته های بشری از زمان قدیم مورد توجه فیلسوفان و عالمان دینی بوده و چهره جدید آن بعنوان نسبت علم و دین بخود گرفته است. رساله پیش‌رو بعنوان «تحلیل و بررسی دیدگاه‌های مظفر اقبال در مورد نسبت اسلام و علم» با روش بنیادی و کتابخانه ای دیدگاهای مظفر اقبال توصیف و تحلیل قرار گرفته است . از جمله داده ها و نتایج پژوهشی این رساله آن است که وی تاکید می کند که مباحث علمی در اسلام از آغاز مطرح بوده و دانشمندان اسلامی در طول تاریخ این نهضت را ادامه داده‌اند، همچنین دیدگاههای ناظر به موضوع برخی از دانشمندان اسلامی معاصر، که دیدگاه‌ مثبت در مورد رابطه اسلام و علم دارند در این نوشتار مطرح وبررسی شده است .همچنین با توجه به خاستگاه مباحث مظفر اقبال، ارتباط در آیینه تاریخی و مقایسه آن با بحث علم و دین در جهان مسیحیت و اسلام پرداخته شده است و در ادامه نمونه هائی از فعالیت مسلمانان و همچنین اعترافات دانشمندان غربی را در مورد هویت تاریخی مسلمانان در زمینه علم و اسلام ارائه شده است. و در آخر نیز برخی از نکات مظفر اقبال مورد نقد و بررسی قرار گرفته است مانند: سطحی بودن مطالب، عدم اشراف بر محتوای مذاهب اسلامی بویژه شیعه و محتوای فکری و نیز موفقیت های علمی آنان، عدم توجه به پیشرفتهای گروه های مختلف اسلامی اعم از شیعی و غیر آن و پرداختن به غزالی در حد افراط، زوال نهضت علمی در جهان اسلام ، اهمیت دادن نهضت ترجمه. حاصل آن که مظفر اقبال تصویری از فعالیت علمی در جهان اسلام ارائه نموده که بیشتر توصیفی و نقل قول از دیگران است لذا لازم می نماید تا بصورت تحلیلی بصورت جدی و منظم پرداخته شده و فعالیت های تمام گروه های اسلامی و همچنین کارهای علمی که در جهان اسلام در سالهای اخیر در زمینه علم و تکنولوژی پیشرفتهای چشمگیری داشته است مد نظر قرار گرفته شود.

این پژوهش به موضوع «اصل و نافله در ذریّه ابراهیم (علیه‌السلام) - پژوهشی قرآنی در دلالت‌ها، ویژگی‌ها و آثار» می‌پردازد. در این تحقیق بر مفاهیم قرآنی اصل و نافله در ذریّه ابراهیم (علیه‌السلام) و نقش‌های متفاوت آن‌ها در مسیر نبوّت و هدایت تأکید شده است. پژوهش نشان می‌دهد که این تقسیم‌بندی صرفاً یک طبقه‌بندی زمانی یا اجتماعی نبوده، بلکه بخشی از تدبیر الهی در گسترش پیام آسمانی و تحقق اهداف آن در طول اعصار به شمار می‌رفته است. اسماعیل (علیه‌السلام) نمایانگر «اصل» در ذریّه مبارک است، چرا که نسل او به بعثت پیامبر اکرم محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و اهل‌بیت ایشان پیوند خورده است. در مقابل، «نافله» در وجود اسحاق (علیه‌السلام) و فرزندان او جلوه‌گر شده که مأموریت‌های زمینه‌ساز در مسیر نبوّت و تشریع به ایشان سپرده شده بود؛ از جمله موسی، عیسی و پیامبران بنی‌اسرائیل که حامل کتاب و نبوّت بودند. هدف این پژوهش، واکاوی این مفاهیم است؛ بدین منظور دلالت‌های لغوی و اصطلاحی اصل و نافله تحلیل شده و ویژگی‌های رسالی ذریّه ابراهیم (علیه‌السلام) مشخص می‌گردد و آثار ناشی از این ویژگی‌ها در زمینه دینی و تاریخی استخراج می‌شود. روش تحقیق بر پایه توصیفی - تحلیلی استوار است. از نتایج به‌دست‌آمده این است که خطّ نافله صرفاً امتدادی اضافی نبوده، بلکه نقشی تکمیلی در حمایت از خطّ اصل ایفا کرده است؛ به گونه‌ای که در تثبیت توحید و بنیان‌گذاری جوامع دینی که زمینه‌ساز بعثت پیامبر اکرم محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و تحقق عهد نهایی الهی بودند، سهم داشته است. همچنین پژوهش روشن می‌سازد که بنی‌اسرائیل با وجود آن‌که برای مدتی برگزیده شدند، از مسیر الهی منحرف گشتند و همین امر سبب انتقال عهد نهایی به خطّ اسماعیل گردید، امری که با سنّت‌های الهی در آزمایش و تمحیص هماهنگ است. مفهوم اصل و نافله از مفاهیم کلیدی در فهم ذریّه ابراهیم (علیه‌السلام) و ویژگی‌های الهی و آثار انسانی آن است. اصل، نقش امتداد اصلی رسالت را بر عهده داشت، در حالی که نافله وظیفه تثبیت بنیادهای دین و فراهم‌سازی محیط مناسب برای ختم رسالت‌های آسمانی را ایفا می‌کرد؛ امری که حکمت تدبیر الهی را در توزیع نقش‌های رسالی میان امّت‌های گوناگون در گذر زمان آشکار می‌سازد.

این مطالعه به منظور شناخت ماهیت گناه وماهیت معرفت وبررسی رابطه بین گناه ومعرفت طبق نظرات شیخ آیت‌الله العظمی ناصر مکارم شیرازی انجام شده است. پژوهشگر در این مطالعه از روش توصیفی تحلیلی استفاده کرده است. در این پژوهش، پژوهشگر به نتایجی چند دست یافته است؛ از جمله اینکه برخی اعمال مانع از تحقق معرفت می‌شوند. طبق تعالیم اسلامی وبراهین عقلی وروایی، دستیابی به کمال وسعادت ونجات تنها از طریق ایمان وعقیده درست، عمل صالح وترک گناهان ممکن است. بر اساس قرآن واحادیث انسان برای شناخت خداوند خلق شده است وخداوند علم را در ذات انسان قرار داده است. فقدان هدف متعالی در زندگی واحساس خلأ نه تنها با سرزندگی وپویایی ناسازگار است، بلکه موجب مرگ قلب، کسالت ورکود آن می‌شود. این مسئله حرکت وفعالیت مفید را کاهش داده واو را از هرگونه تلاش سودمند محروم می‌کند. بدون شک، گناه ومعاصی تأثیرات منفی دارند، واین مسئله توسط کتب مقدس ومطالعات روان‌شناسی مدرن تأیید شده است. فردی که گناهی کوچک یا بزرگ مرتکب می‌شود از مسیر درست وصحیحی که برای او توسط خالق تعیین شده، منحرف می‌شود. در این مطالعه، ابداع آیه الله مکارم در ترسیم خطرات گناه وهشدار شدید نسبت به معاصی مختلف برجسته شده است. مسأله گناه ارتباط نزدیکی با دو محور دارد: عدم ترس از خداوند وشهوات انسانی. تا زمانی که ارتباطی با خالق وجود نداشته وکنترل نفس انجام نشود، پرونده گناه باز خواهد ماند. از این رو، ضرورت شناخت گناه، همان‌گونه که پژوهشگر معتقد است، از حدیث شریف ",من عرف نفسه عرف ربه", برمی‌آید، که در آن معرفت مانع از گناه ومعصیت است، مطابق با تعالیم اسلامی وبراهین عقلی ونقلی. علاوه بر اینکه دانش ومعرفت همواره در معرض تهدید آسیب‌ها وانحرافات هستند. اگر یکی از این دو با مشکلی مواجه شود، به نقصان یا انحطاط منجر می‌شود. فقدان معرفت صحیح می‌تواند به انحرافات شدید در فکر وتمایلات منجر شود. پژوهشگر به این نتیجه رسیده است که گناه تأثیرات منفی مختلفی بر معرفت قلبی دارد، از جمله اینکه گناه مانع از ایجاد معرفت می‌شود. این امر با آیاتی همچون ختم، طبع، قفل، غلف وصرف قلب نشان داده شده است. همچنین گناه می‌تواند معرفت را از بین ببرد، همان‌گونه که آیاتی درباره ",زیغ قلب", و",اضلال قلب", این را اثبات می‌کنند. نوع دیگری از تأثیرات گناه بر قلب، انتکاس ووارونگی قلب است که آیاتی در مورد نفاق، تزیین منفی، تسویل وتکذیب آیات الهی به آن اشاره دارند. استاد مکارم شیرازی با تحلیل ونقد دقیق این آیات، به تبیین علل وویژگی‌های افرادی پرداخته است که به این صفات منفی مبتلا هستند.

با بررسی آیات مشتمل بر واژه جهل و یا آیات حکایتگر از دوره جاهلیت، دو نوع جاهلیت، جاهلیت عالمانه و جاهلیت عوامانه متصور می‌گردد. گروهی با وجود بهره گیری از تعالیم اسلام و شنیدن استدلالات و تبیین رسول خدا ص واهل کتاب با داشتن کتاب حق در حالی که به حقانیت و نبوت رسول خداص آگاه بودند، ولـی آن را انکار کرده، عالمانه و عامدانه در جاهلیت خود به سر برده اند و سعی در ابقاء جاهلیت در جامعه نموده اند. بررسی آیات مربوط به جاهلیت عالمانه، حاکی از حساسیت بیشتر آن نسبت به جاهلیت عوامانه در قرآن کریم است؛ که معمولا تحت لوای علم و دین مداری است و بررسی مصادیق جاهلیت عالمانه برای شناخت ریشه جریان‌های اسلامی و دینی در صدر اسلام و بعد ازرحلت رسول خداص و راز برگشت مولفه‌های جاهلی با وجود فداکاری‌های رسول خداص) و پیروان حقیقی اش و انقلاب فرهنگی آنحضرت، ضروری است. این نوشتار که بر اساس روش، توصیفی- تحلیلی، به صورت جمع‌آوری آوری مطالب و تحقیق کتابخانه‌ای می‌باشد ؛ با بررسی آیات حکایتگرجاهلیت عالمانه و اثبات وجود علم و عدم بهره گیری از تعقل و توجه نمودن به ارکان اصلی جاهلیت اساسی ترین مصادیق جاهلیت عالمانه را تحت عناوین تسلیم ناپذیری آگاهانه در برابر حاکمیت الهی، مقاومت در برابر نظام ارزشی اسلام و جمود بر ارزش‌های جاهلی، رهبری فکری و مدیریت روانی، نفوذ در سیستم حکومتی رسول خدا(ص) جستجو می‌نماید. در نهایت این پژوهش به دنبال ارائه الگوی قرآنی مناسب برای مقابله با جاهلیت عالمانه است که می‌توان به صورت اجمالی دینداری عاقلانه و برخورد عاقلانه با بهره گیری از الگوی حلم پیامبر و اعراض و نادیده گرفتن بردبارانه و برائت از شرک و کفر جاهلان آگاه و هجرت، ومقابله با نفوذ و نفوذی‌های جاهلیت عالمانه، تمسک به اهل بیت و امام زمان عجل اﷲ تعالی فرجه الشریف از جمله راهکارهای قرآنی دانست که در جهت مقابله با جاهلیت عالمانه راهگشاست.