جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در فرهنگ شیعیان برای امام ویژگیهایی مطرح است که علم امام یکی از آنها به شمار می رود. .یعنی اینکه امام باید در آگاهی ازمعارف و احکام دین، سرآمد همگان باشد. علم نه تنها ازشرایط بنیادین امامت است؛ بلکه مکمل دیگر شروط و زیر بنای آنها نیز است. به این جهت ازهمان ابتدا تاکنون، این ویژگی ازجمله دغدغه های ائمه معصومین (ع) و اصحاب و شاگردان وپیروانشان بوده است. گونه شناسی راویان نشان می دهد که اغلب راویان روایات علم امام، از فرقه های واقفی، زیدی، فطحی و غالی بوده اند. بنابراین، بیشترروایات این باب، غلوآمیز به نظر می رسند..و غالیان کسانی هستند که اعتقاد و سخنشان در مورد دیگران به نفی ربوبیّت الهی می انجامد و انکارعبودیّت و بندگی دیگران را در پی دارد. در روایات ، اموری چون، ادعای خدایی برای پیامبر و امام، نبوت ائمه وعلم غیب مطلق برای ائمه از مصادیق غلوّ شمرده شده است. متعلقات علم امام شامل: علم به ماکان ومایکون، علم به زمان شهادت، علم به احوال شیعیان، آگاهی از اسم اعظم خداوند ، علم ارادی یا فعلی... می باشد .روایات صحیح ذیل علم ما کان وما یکون، با توجه به آیات مرتبط در این خصوص، اشاره ای به علم نامحدود وگسترده امام ، ندارد. و علم غیب به اصالت، از آن خداست و به تبعیت خدا، دیگران هم می توانند هر مقداری که او بخواهد، فرا گیرند. روایات صحیح علم به احوال شیعیان ، با توجه به آیات مرتبط در این خصوص، اشاره دارد به این که پیامبر(ص) و ائمه (علیهم‏السلام)، براعمال امت ، آگاهى دارند و اعمال امت بر آنها عرضه می شود. روایات صحیح آگاهی از اسم اعظم ، با توجه به آیات مرتبط در این خصوص، بیانگر این است که حضرت علی (ع)و ائمه معصومین(ع) از اسم اعظم خداوند آگاه هستند. امام(ع) نزد شیعه، حافظ شریعت و مفسر واقعی قرآن کریم و احکام اسلام است. لذا می باید فردی آگاه نسبت به اصول و فروع دین باشد؛ اما اینکه امام(ع) از کلیه مسائل و علوم دیگر آگاه باشد، اعتقاد به آن واجب نیست. با توجه به این دسته از روایات، که امام هر چه را بخواهد، به اذن خدا می داند، ناظر به دانستنی های لازم در امامت است؛ یعنی همان چیزهایی که قوام دین به آنهاست و علم دین؛ نه چیز دیگر.

در اسلام امور معروف و منکر به وضوح مشخص شده است. شخصی که به دنبال حقیقت می‌گردد جایی به جز قرآن، آن را نمی‌یابد. سخن معصومین نیز راهنمای خوبی برای مفاهیم مبهم است. بنابراین اهل معرفت، با تمسّک به این دو ثقلِ به یادگار مانده از رسول اکرم، به بیراهه کشیده نمی‌شوند. ادبيات نيز در دوره‌های مختلف نقش سازنده‌ی خود را در حفظ و دفاع از اين ميراث گرانبار به خوبی ايفا کرده است. در اين پژوهش مدایح نبوی و مفهوم شناسی مدح و نیز محورهای چهارگانه‌ی موضوع شعر و شاعری (شعر و شاعری مردود و مقبول از منظر قرآن و احادیث و روایات تهمت کفّار علیه پیامبر و پاسخ خداوند به دشمنان حضرت) که در شش سوره به شیوه‌های مختلف به آن پرداخته شده، مورد بررسی قرار گرفته است. تعهّد در ادبیات از منظر فرقه‌های مختلف و از نظر شیعه مورد توجّه قرار گرفته است. همچنين دوره‌های تاریخی ادب عربی و انواع ادبیات و دسته‌بندی شعرا بر اساس پايبندی و تعهّد نيز از نظر دور نمانده است. فصل چهارم که فصل پایانی و اصلی اين نوشتار است، به سير تحولات مدایح نبویو رویکردهای آن: رویکرد روایی تاریخی، روایی- سياسی، اخلاقی-اجتماعی، کلامی-عرفانی وعاطفی، تخیّلی پرداخته است. همچنین این مدایح با آیات و روایات تطبيق داده شده است تا درستی يا نادرستی تمامی رویکردهای انعکاس يافته در مدائح نبوی، به خوبی قابل تشخیص گردد.

با شکل‌گیری واقعۀ سقیفه، جریان جانشینی حضرت محمد (ص) از امامت به خلافت تبدیل شد. خلفایی همچون ابوبکر و عمر تا حدودی بر اساس سیره پیامبر (ص) عمل می کردند اما باروی کار آمدن عثمان خلافت از مسیر خود خارج شد و بعد از یک دوره آرمانی پیوند خلافت با امامت در دوران حضرت علی(ع)، خلافت به معاویه رسید. سیاست معاویه که کینه دیرینه ای از اسلام و سنت نبوی داشت بر آن بود که به طور نا محسوسی فرهنگ اسلامی که حضرت رسول سعی در استقرار آن داشت را به نظامی سلطنتی و طبقاتی تبدیل کند، به نحوی که در زمان خلافت معاویه و سپس فرزند او یزید جامعۀ اسلامی بار دیگر شاهد استقرار یک فرهنگ جاهلی جدید با تمام مولفه های جاهلی عربی برپایۀ یک حکومت پادشاهی شد. این پایان نامه با استفاده از روش های متداول در علوم انسانی، یعنی فیش برداری و پالایش و تجزیه و تحلیل مطالب، با استناد بر منابع و مآخذ و تحقیقات مستند و جدید صورت گرفته است.این تحقیق برآن است که درباره جریان شناسی تاریخ یکصد سال نخست هجری خاصه از جهت شناخت جریان های انحرافی و دگر اندیشانه در سیر تکوینی دیانت اسلام به بحث و چالش بپردازد و همانند پژوهش های نوین دیگر در صدد کشف روابط علمی و علّی حوادث و جریانهای تاریخی باشد. بعد از پیامبر یکسری مسایلی به وجود آمد که با اصول مورد نظر پیامبر فرق می کرد. به باور طرفداران پیامبر (شیعیان) انحراف محسوب می شدند. امامان شیعه به عنوان پاسداران اسلام واقعی در برابر این تغییرات که توسط سیاستمداران یا فرقه ها بوجود آمدند ایستادگی کردند. امام حسن علی رغم صلح با معاویه با سیاست های تبلیغی و ارشادی خودکوشیدند تا نقشه های معاویه در تخریب امام علی(ع) و اسلام حقیقی را بی اثرکند.امام حسین با قیام و شهادت خود چهره غیر اخلاقی و غیر انسانی سلطنت امویان را به جهانیان نشان داد. امامان سجاد(ع)، باقر(ع) و صادق(ع) با ادعیه تاثیرگذار خود و تربیت شاگردان در جهت مقابله با این جریان انحرافی کوشیدند، نتیجه کوشش های ایشان و دیگر ائمه حفظ اسلام راستین در قالب تفکر شیعی بود.

چکیدهبخش عمده هر فرهنگ و تمدن محصول تفکر و دستمایه علمی پیروان آن است که شجره علمی و هویت معرفتی آنان را به نمایش می‌گذارد. با این وصف که هر چه این معرفت و تفکر سابقه کهن‌تری داشته باشد ریشه‌ها و لایه‌های آن بهتر قابل ترسیم است. از این رو بحث و بررسی آن در میان رهبران نخستین یا نسل اول از پیروان آنان، از اهمیت بسزایی برخوردار است. شکوفایی علوم اسلامی از همان قرن نخست در یک تلاش همگانی مبتنی بر آموزه‌ها و تعالیم دینی، همراه با درک صحیح از شرایط اجتماعی و نیازهای آن عصر، سبب بالندگی تمدن اسلامی در قرون نخستین شد. اما در خصوص این که اصحاب امامان شیعه(ع) به عنوان رهبران و عالمان دینی در این باب چه نقشی ایفا نموده‌اند، پرسشی است که به ویژه در قرن اخیر، برخی را به انکار و برخی را به اثبات اساسی‌ترین نقش و بنیادی‌ترین تأثیر در عرصه فرهنگ و تمدن اسلامی وادار کرده است. پژوهش حاضر برآن است که با رویکردی علمی تحلیلی نقش آنان را در فرهنگ و تمدن اسلامی بدون افراط و تفریط، در بازه‌ی زمانی قرن‌های دوم و سوم و با توجه به گستردگی بحث، در دامنه دانش تاریخ و جغرافیا مورد بررسی قرار دهد. این بررسی براساس گزاره‌های تاریخی موجود در کتب تاریخی،‌ تمدنی،‌ ادبی،‌ ‌تراجم،‌ رجال، جغرافیایی انجام می‌شود و در مقام داوری با آمیزه‌ای از توصیف نقلی و ‌تحلیل عقلی ‌دامنه تحقیق را جمع می‌کند. ناپیدا بودن کتب و بیشتر اخبار اصحاب امامان(ع) از دشواری‌های رسیدن به این بررسی است. ذهن‌شناسی فکری و علمی اصحاب، مقایسه‌ی آثار و کتب اصحاب با دیگر آثارشان و نیز آثار دیگران و هم‌چنین انعکاس اخبار آنان در میان نسل‌های بعدی سه شیوه‌ی کاربردار برای رسیدن به محتوای آثار مفقود اصحاب است. پژوهش پیش‌رو در محورهای سیره‌ی نبوی، سیره‌ی اهل‌بیت(ع)، وقایع‌نگاری و جغرافیانگاری سامان یافته و به مسایلی مانند بنیان‌گذاری یا استمرار بخشی حرکت علمی اصحاب امامان(ع) در حوزه‌ی تاریخ و جغرافیا، جایگاه علمی آنان، انعکاس اخبار آنان در نسل‌های بعدی، بستر حرکت علمی اصحاب، گونه‌شناسی فکری، صنف‌شناسی‌ نگارشی، نوع‌شناسی تعامل آنان با دیگران و فرایند‌شناسی انتقال علوم به اصحاب و از آنان به آیندگان می-پردازد. واژگان کلیدی: اصحاب، امام، شیعه، فرهنگ، تمدن، تاریخ، جغرافیا

اولیاء خدا، اسباب تربیت خلق اند که در دو بعد تکوین و تشریع، حرکت نظام هستی به سوی مقصود را مربی گری و هدایت می کنند، چگونگی این تربیت یکی از پیچیده ترین ابحاث قرآنی و روایی است، اما این تربیت عظیم در دوبعد تکوینی و تشریعی اجمالا قابل تبیین است و هر یک از این دو بعد نیز متعلقات خود را داراست، همچنین این چرخه نورانی را که از آن تعبیر به نظام تربیتی اولیاء خدا کرده ایم، محصولاتی است که کامل ترین محصول آن با استناد به آیات و روایات مومن مستکمل الایمان است . نشانه ها و صفات و مراتب مومن که قرین مراتب ایمان است، در روایات ذکر شده و در قرآن کریم نیز به طور گسترده ای به اهل ایمان اشاره شده است . در این تحقیق با نگاهی به مراتب اولیاء خدا در آیات و روایات، ولایت تکوینی و تشریعی و در نهایت محصول تربیت اولیاء، به سوی شناختی بزرگ گام برداشته ایم و آن همانا نقش تربیتی اولیاء خدا در نظام هستی است . از آنجا که در این تحقیق برآنیم شوون وابعاد مختلف بحث ولایت الهیه، اقسام تربیت، مراتب اولیاء ومراتب تربیت شوندگان را از منظر آیات، روایات بررسی و تبیین کنیم با روش کتابخانه ای و ابزار گردآوری داده ها واز طریق فیش برداری موضوعات مطروحه را تبیین نموده ایم . منبع اصلی این تحقیق آیات قرآن کریم و سپس در بخش احادیث و روایات اهل بیت? کتب حدیثی چون بحارالانوار، اصول کافی، وسائل الشیعه، مشارق انوارالیقین، اللوامع النورانیّه، الصراط المستقیم الی مستحقی التقدیم و. . . در بخش کتب تفسیر تفاسیری چون : نورالثقلین، الدرالمنثور، صافی، البرهان، فرات کوفی، شریف لاهیجی،المیزان و...و در بخش لغوی از کتب العین، قاموس فیروزآبادی، مفردات راغب، لسان العرب، مجمع البیان طریحی، التحقیق مصطفوی، مجمع البحرین و... استفاده شده است . در این تحقیق بر آن بوده ایم تا با استناد به قرآن و روایات نقش تربیتی اولیاء الله در نظام هستی را تبیین و با اشاره به محصول این تربیت که مومن مستکمل الایمان است، ائمه اطهار? را به عنوان صدر نشینان نظام تربیت الهیه معرفی نماییم که در مجموع حاصل این تحقیق در چهار فصل تدوین گردید.فصل اول- کلیات تحقیق شامل مقدمه،بیان مسئله،اهداف،پیشینه، منابع و...فصل دوم- مراتب اولیاء الله در نظام هستی که در بخش اول به تبیین مقام امامت ودر بخش دوم به تبیین مقام رسالت پرداخته ایم ودر هر بخش ابتدا مستندات قرآنی و سپس مستندات روایی را مطرح کرده ایم .فصل سوم- اقسام تربیت در نظام تربیتی الهی که به دو بخش تربیت تشریعی و تربیت تکوینی تقسیم شده است .فصل چهارم- محصول نظام تربیتی اولیاء که در این بخش با طرح مومن مستکمل الایمان به عنوان این محصول نهایی به تبیین مراتب وعلائم ایمان واسلام به عنوان دو لازمه مهم دستیابی به مقام مومن و مراتب وعلائم مومن در آیات وروایت پرداخته ایم .

امام خمینی"قدس‌سره‌الشریف " یکی از شخصیتهای برجسته و متمایز عصر حاضر در بین تمامی رهبران جهان و اندیشمندان نهضتهای آزادیبخش و انقلابی است که دنیا در طی چند دهه گذشته پیش از انقلاب اسلامی بخود دیده است . او بود که مجد و عظمت و عزت دیرینه را به اسلام و کرامت و کیان غصب شده را به مسلمانان، آنهم پس از طی قرنها مظلومیت و استضعاف بازگرداند. از اینرو آن حضرت (ره) چه در دوران حیات پربرکت و سرشار از عشق و فداکاری و شهادت‌طلبی و ایثار و استقامت و جهاد در راه خدا و دوستی خاندان عصمت و طهارت (ع) و احیای ارزشهای دینی و مبارزه علیه مستکبران و ستمگران و چه بعد از رحلت ملکوتی خویش به نحوی از انحاء در ادبیات دنیای اسلام بخصوص ادبیات معاصر عرب بجا گذاشته‌اند بطوریکه شاعران معاصر عرب در حدود پنجاه‌هزار بیت شعر در وصف انقلاب و مدح و رثای امام(ره) با تاثر و تالم عمیق از ارتحال جانگداز و ملکوتی آن حضرت (ره) سروده و در آن به بیان ما فی‌الضمیر و عواطف پاک قلبی با بهره‌گیری از قریحه‌ها و مضمون آفرینیهای بکر و تازه آنهم در قالب مراثی پرداخته‌اند، که بی‌شک حاکی از تاثیرپذیری شاعران از اندیشه‌های متعالی و آرمانهای والای حضرت امام(ره) می‌باشد که با آفریدن نهضت رهایی بخش خود، پیام‌آور شکوفایی و احیای فرائض و سنن الهی اسلامی در تمام ابعاد جامعه‌اسلامی همچون تحرک بخشیدن به نهضتهای فکری و دینی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی شد بهمین خاطر در حرکتهایی که امروزه در کشورهای اسلامی علیه ظلم و نژادپرستی و تبعیض و اشغال و تهاجم فرهنگی غرب و شرق صورت می‌گیرد باعث گردیده تا امام راحل، طلایه‌دار حقانیت و مظلومیت اسلام و مسلمانان بشمار آیند. این تحقیق، تلاشی است در جهت تبیین و باز شناخت حجم تاثیر قیام و پیامد رحلت ملکوتی امام(ره) بر جوامع عربی و ارزیابی موفقیت شاعران معاصر عرب در میان بعد خصوصیات و صفات برجسته آن حضرت (ره) و آشنایی با دید و نگرش آنان در این زمینه و نیز تحلیل و مطالعه در بعد رابطه قیام امام‌حسین(ع) و امام‌خمینی(ره) و فرهنگ پویای عاشورا و ادب مقاومت و انقلاب است که کوشش زیاد بعمل آمده تا با سیر و تفحص در لابلای سوگ سروده‌های شاعران معاصر عرب موارد قابل طرح بگونه روشن ارائه گردد.

بحث پیرامون امامت از امهات سلسله مباحث کلامی و اعتقادی است. برترین مقام جهان هستی مقام امامت است، بالاترین وظیفه هر مسلمان هم شناخت این مقام و معرفت به آن است. برترین انسان عالم خلقت، امام معصوم علیه‌السلام است و به همین دلیل است که کسی جز امام معصوم علیه‌السلام نمی‌تواند مقام امامت را آن‌طور که باید معرفی کند. یکی از بهترین تعاریف از مقام و جایگاه، صفات و خصوصیات امامان معصوم علیهم‌السلام در زیارت جامعه کبیره تجلی‌یافته که از زبان شریف امام هادی علیه‌السلام صادرشده است. این پایان‌نامه بر آن است تا تبیین کلامی امامت در زیارت جامعه کبیره را بررسی نماید؛تا راهی باشد برای ارتباط قلبی با امامان معصوم و مقدمه‌ای باشد در شناخت و معرفت آن بزرگواران علیهم‌السلام. در این نوشتار اثبات ضرورت و دلایل شرعی و عقلی وجوب امامت موردبررسی قرارگرفته است. شیعه، امامت را از اصول دین و عقاید اسلامی می‌داند، ولی دیگر مذاهب کلامی، آن را از فروع دین می‌شمارند. ریشه تفاوت این دو دیدگاه به این مطلب برمی‌گردد که ازنظر شیعه، نصب و تعیین امام از شئون خداوند و به نحو انتصابی است؛ ولی در نظر مذاهب دیگر، نصب و تعیین امام از شئون و وظایف مکلفان و به نحو انتخابی است. محورهای اصلی مبحث امامت که اکثر متکلمان به آن پرداخته‌اند و در زیارت جامعه کبیره مورد کاوش و بررسی قرارگرفته، شامل مواردی مانندِ چیستی امام، راه تعیین و تشخیص امام، صفات،ویژگی‌ها و وجوه ممیزه امام نسبت به دیگران است.

در رساله حاضر تحتِ عنوان:«شیوه‌های مبارزه ائمه اطهار(ع) (تا آغاز غیبت صغری) با غالیان»، تلاش شده است ـ با تقسیم غالیان به دو طیف غالیان جاهل، ساده دل، کج فهم و فریب خورده و غالیان شیاد، فریب کار و دروغ گو ـ شیوه‌های برخورد امامان(ع) در مبارزه با این گروه منحرف، مورد واکاوی و دقت نظر قرار گیرد. این پژوهش که در شش فصل به نگارش درآمده، علاوه بر شرح و توضیح مسائل کلی مربوط به رساله، همچون: طرح تحقیق، نقد و بررسی منابع، تحدید واژگان و مفهوم شناسی، شناسه غالیان و بیان علل و ریشه‌های غلو در عصر ائمه(ع)، به تاریخچه غلو و غالیان در عصر ائمه(ع) توجه شده و غالیان این دوره و عقاید آنها مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل‌های بعدی این رساله، شیوه‌های مبارزه امامان(ع) با غالیان به دو شیوه مسالمت آمیز و سخت گیرانه تقسیم شده است و بیان شده که نوع استفاده از این شیوه ها، با هر یک از این گروه‌ها متفاوت بوده است. امامان(ع) در برخورد با غالیانِ جاهل، ساده دل، کج فهم و فریب خورده، عمدتاً از شیوه‌های ارشادی و مسالمت آمیز و ملایم بهره گرفته‌اند و در برخورد با غالیان شیاد، فریب کار و دروغ گو بعضا از شیوه‌های مسالمت آمیز بهره گرفته‌اند و اگر غالیان را اصلاح پذیر نمی دانستند، به شیوه‌های قهری و خشونت آمیزی چون لعن، تکذیب، نهی از هم نشینی، رسوا سازی، تکفیر، طرد و برائت از آنها رو آورده‌اند. و احیانا تحت شرایطی خاص، دستور قتل ایشان را صادر کرده‌اند. نوع غالیان، شرایط زمانی، در دست داشتن حکومت و مسائلی دیگر، سبب برخورد‌های گوناگون با غالیان شده است. به همین جهت در فصل پنجم این رساله به «تطور شیوه‌های برخورد ائمه(ع) با غالیان» پرداخته شده است. اخبار اقدامات ائمه(ع) در برخورد با غلات در منابع مختلف انعکاس یافته است به همین جهت، در پژوهش حاضر سعی شده با تکیه بر دیدگاهی تاریخی و کلامی، و با تکیه بر منابع دست اول، شیوه برخورد ائمه(ع) با غالیان مورد بررسی قرار گیرد.

یکی از بحث های دیرینه در عقاید اسلامی، بحث و گفتگو در مورد ضرورت یا عدم ضرورت عصمت در امام است. در مذهب شیعه بر ضرورت وجود عصمت در امام اتفاق نظر می باشد؛ چرا که مقام امامت، پایه و اساس اسلام را تشکیل می دهد؛ و از جمله دلایلی که برای اثبات اعتقاد خود می آورند؛ آیات، و روایاتی است که از پیامبر (ص) و ائمه معصومین (ع) رسیده؛ از جمله آن آیات، آیه 33 سوره احزاب می باشد، در این نوشتار روایات عصمت، که در کتب معتبر حدیثی شیعه، هم چون «الکافی، معانی الأخبار، الخصال، کفایه الأثر» وجود دارند، مورد بررسی سندی متنی قرار گرفته، و مشخص شده که، مهم ترین مستند عصمت امامان (ع)، وجود نصوص قرآنی و روایاتی است که در میان امامیه بر آنها اتفاق نظر وجود دارد. و از آنجا که هدف اصلی، بررسی روایاتی است که لفظ «عصمت» در آنها به کار رفته، در حالت کلی می توان گفت که؛وضعیت راویان، بر مبنای آراء رجالیون شیعه، بررسی و معلوم شد که در بیشتر سلسله سند روایات عصمت، افراد موثق قرار گرفته اند، و البته اندکی از آنان نیز بر طبق گفته های رجالیان موثق نیستند، ولی درصدی از این راویان مجهول، افرادی هستند که در سلسله سند روایات «کامل الزیارات» قرار گرفته اند، و از آنجا که ابن قولویه، در مقدمه این کتاب، همه راویان این کتاب را ثقه، معرفی کرده است، می توان برای این افراد، درجه ای از وثاقت قائل شد. در بین این روایات، اکثر روایات از نوع احادیث معنعن هستند، که شامل احادیث موثق، صحیح و حسن می باشند. اما افرادی با توجه به مبانی فکری و عقیدتی خویش، عصمت را در غیر پیامبر اکرم «ص» نمی پذیرند، و از دلایلی که بر عدم عصمت ائمه معصومین (ع ) می آورند، روایاتی است که از معصومین رسیده است که از جمله آن روایات است: استغفار و توبه معصومین؛ درباره احادیثی که دال بر عدم عصمت معصومین (ع) می باشد باید گفت؛ اولا: این گونه احادیث، از نظر سندی ضعیف هستند ثانیا: این گونه احادیث بیشتر جنبه تعلیمی و تربیتی و ترک اولی دارد، و هم چنین با توجه به احادیثی که افرادی، امامان (ع) را تنها به عنوان «ائمه ابرار» معرفی کرده اند، باید گفت که؛ استدلال این افراد تنها ناظر به روایاتی است که ائمه (ع) در این گونه روایات تنها به ابرار بودن خود اشاره کرده اند و این دلیل بر عدم عصمت آنان نمی باشد؛ چون در احادیث فراوان دیگر امامان (ع) خود را معصوم معرفی کرده اند.

مسأله اصلی این رساله اینست که باور شیعیان به علم الاهی و گسترده امامان با چه فرایند تاریخی شکل گرفته است و آیا می توان بر اساس شواهد و قرائن تاریخی اصالت آن را نشان داد. روش ما در این رساله اینست که زمینه های تاریخی شکل گیری این باور را از دوران پیامبر دنبال کنیم و روند رشد این باور را پیش از شکل گیری جریانات و مکاتب فکری شیعی در نیمه دوم قرن دوم ترسیم کنیم. برای این کار تلاش شده مطالعه پدیدار شناسانه در تاریخ وسیره و حدیثو رجال صورت پذیرد و با کمک گیری از روش تحلیل گفتمان و رمز گشایی از برخی گزارش های تقیه ای یا تعصب آمیز در حد امکانگره های این تصویر تاریخی گشوده شود. در مجموع یافته های این پژوهش نشان میدهد کهدر کنار موانع زیادی که برای معرفی مقامات امامان به جامعه مسلمین وجامعه شیعه وجود داشته است به تدریج باور شیعیان به مقام علم الاهی امامان تا میانه قرن دوم خصوصا در میان نخبگان شکل گرفته است. در این پژوهش به کمک شواهد متعددی فرایند این شکل گیری در قالب یک مدل تاریخی تصویر شده است.در این فرایند روشن شده است که باور به علم الاهی پیامبر نیز با مقاومت های زیادی روبرو شد ولی به تدریج و در دوران حیات ایشان در اندیشه مسلمین تثبیت شد. پس از پیامبر نیز علی علیه السلام نقش عمده ای در حفظ و توسعه میراث علمی پیامبر ایفا کرد و در دوران خلافتش به دلیل تجلیات علمی و علنی فراوان که داشتعلی رغم مخالفت های فراوان و سرسختانه مخالفان وی، به عنوان میراث دار اصلی علم پیامبر که بهره های فراوان از اخبارات غیبی نیز دارد شناخته شد و همین نکته نقطه عطف قبول انتقال علم الهی از پیامبر به یک غیر نبی شد. نحوه توسعه و تعمیق تلقی وباور به علم الاهی امامان به کمک شواهد فراوان ترسیم شده است و با کمک گیری از متون تذکره و سیره سنی و گزارش‌های ملل و نحل نشان داده شده است که باور به علم گسترده امام در نیمه اول قرن دوم در میان شیعیان تثبیت شده بود و این چنین نیست که غالیان در قرون بعدی این اخبار را ساخته باشند. در این تحقیق نشان داده شده است که ابوالخطاب نیز نمادی از تندروی شیعی در قبال تندوری انکاری زیدیه نسبت به مقامات اهل بیت بوده است.