جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در يک مقدمه و چند فصل، کتاب اول در سه قسم، قسم اول در 24 فصل، قسم دوم دو فصل و کتاب دوم در بيست فصل و کتاب سوم بيست و دو فصل در توحيد و کلام اسلامي، در روز دوشنبه 6 ربيع الاول 605 در گرگانج (جرجانيه) خوارزم در کوچه (؟) نگارش يافته است. آغاز كتاب: قال مولانا الامام الداعي الي الله محمد بن يحيي بن الحسين الرازي ... و هو المسمي في لسان اليونانيين باثولوجيا و هو مرتب علي مقدمة و کتب ... انجام كتاب: ان يختم عاقبتي بالخير و الرحمة و الروح و الريحة و الريحان انه الملک الديان الرحيم المنان. [کتابخانه ملک 1/13]

مؤلف به دستور سلطان محمد الجايتو و به اشارت رشيد الدين فضل الله وزير به تأليف ابن رساله پرداخته است. اين رساله شامل دو اصل است: اصل اول در بيان علم انساني و اقسام آن اصل دوم در بيان حقيقت عقل و اقسام آن. نيز شامل يك تنبيه و خاتمه. (اشكوري، صادق) آغاز كتاب: سبحانك اللهم و بحمدك لا اله إلا أنت رب ... اي درون پرور و درون آراي ... . [شورا 41/108؛ فهرستواره منزوي 9/446]

چنان كه در روضات مذكور است خليل بن غازي برادر مؤلف داراي دو حاشيه بر عدة الاصول مي باشد واين حاشيه را مؤلف ومحشي براي رفع غموض واشكال مطالب كتاب واستكشاف مقاصد برادر خويش درحاشيه خود در هنگامي كه به تدريس آن اشتغال داشته نگاشته اند و چنان كه عدة الاصول تأليف حضرت شيخ طوسي رحمة الله عليه مشتمل بر دو قسمت يكي اصول دين وديگري اصول فقه است حواشي خليل و اين حاشيه نيز مشتمل بر هر دو قسمت مذکور مي باشد واين قسمت موجود درحدود 6400 بيت است. عدة الاصول از شيخ طوسي م 460 ق است. و حاشيه از ملا خليل قزويني م 1080 ق و اين اوليه حاشيه اوست. حاشيه ي حاشيه از شاگرد و برادر او محمد باقر بن غازي قزويني است و پس ازمرگ ملا خليل نگاشته است. درمقدمه مي گويد: چون ديدم کتب علم کلام به جز حاشيه عدة الاصول همه مشکل اند و تازه برآن هم اعتراض هست من اين حاشيه را نگاشتم. آغاز كتاب: بسمله. حمدله. وسلام علي عباده الهادين ... اما بعد فيقول ... محمدباقر الغازي القزويني ... لما رايت توفردواعي المحصلين الي تحصيل علم الكلام ... ولم يخل الكتب المصنفة في هذا العلم من الغلق و ... ماخلا الحاشية علي عدة الاصول لاخي و استادي [التراث العربي 2/283؛ فهرست سپهسالار 1/566 و 4/187؛ مرعشي 3/314 و 27/285؛ موسسه آية الله بروجردي 1/185؛ ميراث شهاب س9ش/2 11]

حاشيه توضيحي است با عناوين (قوله - قوله) بر شرح مقنعه خود مولف كه در اينجا جداگانه تدوين شده است (سيد احمد اشكوري) [مرعشي 27/147]

ميرزا ابراهيم شيرازي ردي بر حاج کريم خان کرماني درموردعقائد شيخيه نگاشت، مؤلف اين رساله را بر ميرزا ابراهيم وبه دفاع ازآراء پدرش تأليف کرد، مجموع اقوال ميرزا را بر چند نوع تقسيم کرده وهر نوع را با چند فصل رد کرده است آن را درسال 1281 در قريه لنجر ازقراي کرمان به پايان برده است شخصي بنام ميرزا ابراهيم (شايد شيرازي) ردي بر حاج كريم خان كرماني نوشته و عقائد شيخيه را در آن پاسخ گفته، و كتاب حاضر را مؤلف در تثبيت اعتقادات پدرش و پاسخ از گفته هاي ميرزا نگاشته است. مجموع گفته هاي ميرزا را به چند نوع تقسيم نموده و از هر نوع يكجا طي فصولي چند، پاسخ مي گويد و اين كار بسال 1281 در قريه لنجر از قراي كرمان پايان يافته است (سيد احمد اشكوري) [التراث العربي 3/90]

رساله ي مختصري در بيان آياتي كه در آن كلمه ي شريفه ي (لا إله إلا هو) آمده است و مؤلف در آن با مقدمه اي به زبان تركي آذري درباره ي فضائل و آداب قرائت اين آيات در قالب دعا، آورده است. بايد افزود نام مؤلف بر فراز برگ نخست رساله، به صورت «واني افندي» ثبت شده است؛ علي رغم تفحص نسبتاً گسترده اي كه از سوي راقم درباره ي «واني افندي» در كتب تراجم و فهارس صورت گرفت، مستمسكي قوي براي آگاهي بيش تر بدست نيامد! البته با توجه به رساله هاي مشابه از «واني محمد افندي» همچون تفسير آيه (ألا تعبدوا إلا إياه) و نيز تفسير آيه (الا تعبدوا إلا إياه) و نيز تفسير آيه (إن الله ليس بظلام للعبيد) و مانند آن دو، حدس و ظن متآخم به يقين راقم سطور اين است كه اين رساله نيز بايستي از «واني محمد افندي» بوده باشد، هر چند ترديدي نيست كه بايد در اين نسبت تحقيق بيش تري صورت گيرد. بايد دانست كه در دارالكتب ظاهريه-دمشق اثري با عنوان الوظيفة ... با آغاز مشابه آغاز بخش عربي اين رساله، گزارش گرديده است كه به نظر ن مي رسد با اثر مورد بحث كه به عربي و تركي است، ارتباطي داشته باشد. (متقي، حسين) [شورا 2/343/40]

حاشيه ايست بر كتاب الحق المبين في كيفية التفقه في الدين فيض كاشاني با عناوين «ثم قال»، «اقول»، فيض در آن كتاب، رويه فقهاء و مجتهدين را رد كرده و از أخباريان دفاع نموده سپس مؤلف حاضر، ايرادات فيض را پاسخ گفته است. فيض كاشاني، دايي مادر مؤلف است. اين رساله پس از درگذشت فيض نگاشته شده است. وي صاحب چند تأليف است و حاشيه وافي را در سال 1106 هـ و حاشيه شرح ديوان حضرت علي بن ابيطالب عليه السلام را به سال 1109 هـ نگاشته است (سيد محمود مرعشي) [مرعشي 34/331؛ طبقات اعلام الشيعة، قرن 12هـ، ص 584؛ ]

حاشيه اي است نسبتا مفصل بر « الثلاثون مسالة » رصاص. (سيد جعفر و صادق حسيني اشكوري) [عكسي مركز احياء 4/429]