جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پایان‌نامه به بررسی مفهوم و تصور خدا در اندیشه سه متفکر برجسته، ملاصدرا، مولوی و سهراب سپهری می‌پردازد. این پژوهش با بررسی دیدگاه‌های کلامی، فلسفی و روانشناختی مرتبط با مفهوم خدا، به تحلیل و مقایسه نظرات این سه اندیشمند در باب شناخت خداوند، صفات الهی و تجلیات او در هستی می‌پردازد. هدف از این تحقیق، ارائه درکی جامع از چگونگی شکل‌گیری تصور خدا در اندیشه این متفکران و تأثیر آن بر جهان‌بینی و آثار آن‌ها است. این پژوهش نشان می‌دهد که چگونه هر یک از این اندیشمندان با رویکردی متفاوت، به تبیین و تفسیر مفهوم خداوند پرداخته‌اند. همچنین، به بررسی نقش باورهای دینی و اعمال مذهبی در شکل‌گیری هویت فردی، بهزیستی و رفتار انسان در ارتباط با خدا می‌پردازد. بررسی‌ها نقش تجربیات دینی، دعا و مراقبه را در سلامت روان و انعطاف‌پذیری عاطفی مورد تاکید قرار می‌دهند.

در این پژوهش به بررسی منشأ دین بر اساس نظریه فطرت وپاسخ به شبهات آن پرداخته خواهد شد. مسئله اصلی پژوهش این است که آیا خدا دین را از طریق وحی در اختیار انسان نهاده است، یا آیا گرایش انسان به دین صرفا محصول عوامل اجتماعی و فرهنگی است یا ریشه‌ای طبیعی در ساختار انسانی دارد. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و کتابخانه‌ای است و داده‌ها از منابع علمی معتبر، کتاب‌ها و مقالات پژوهشی گردآوری شده‌اند. یافته‌ها حاکی از این است که گرایش به دین بخشی از طبیعت انسان است هرچند در جوامع و فرهنگ‌های مختلف به شیوه‌های متفاوت ظهور یافته است. علامه طباطبایی و شهید مطهری بر نقش فطرت در باور‌های دینی تاکید داشته اند. این پژوهش چارچوبی علمی برای درک ریشه‌های دین ارائه خواهد داد که شناخت دین محدود به عوامل محیطی و اجتماعی نیست و بعد فطری انسان نیز نقش اساسی دارد. مخالفین این نظریه الحاد و بی دینی برخی افراد و نیز کثرت و تنوع ادیان و نقش تعیین کننده تربیت در جوامع مختلف را دلیل فطری نبودن دین عنوان کرده‌اند. که طرفداران نظریه فطرت در پاسخ آن‌ها به موانع رشد فطرت و علل افول آن اشاره کرده‌اند.

این پژوهش، تحلیلی انتقادی بر کتاب «یهودیان و قرآن» اثر مئیر میخائیل بَراَشر، مستشرق یهودی، ارائه می‌دهد. بَراَشر در این کتاب تلاش می‌کند تا جایگاه یهودیان و تأثیر یهودیت بر آموزه‌های اسلامی را از منظر قرآن بررسی کند. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی-تحلیلی با تکیه بر تحلیل محتوای متون، بررسی تفاسیر معتبر اسلامی و مقایسه رویکردهای مختلف است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که اثر بَراَشر با کاستی‌های روش‌شناختی جدی روبرو است؛ از جمله استناد ناکافی به منابع معتبر اسلامی، به‌ویژه منابع شیعی، تفسیر جانبدارانه و تقلیل‌گرایانه آیات قرآنی، و بی‌توجهی به سیاق تاریخی و ساختار معنایی متون. این کاستی‌ها منجر به ارائه تصویری ناقص و گاه تحریف‌شده از روابط یهودیت و اسلام شده است. محورهای اصلی این پژوهش عبارتند از: بررسی گزینشی و جانبدارانه آیات قرآن مرتبط با یهودیت و نادیده گرفتن تفاسیر معتبر اسلامی؛ نادیده گرفتن زمینه‌های تاریخی و فرهنگی نزول آیات؛ غفلت از منابع و تفاسیر شیعی، به‌ویژه روایات و آموزه‌های ائمه اطهار، در تحلیل آموزش‌های اسلامی؛ ارائه مقایسه‌های تطبیقی ناقص بین شریعت اسلام و یهود. این پایان‌نامه با ارائه نقدی دقیق و مستند بر کتاب بَراَشر، بر ضرورت توجه به منابع اصیل، تفاسیر متنوع، و زمینه‌های تاریخی و اجتماعی متون برای درک دقیق و بی‌طرفانه از روابط بین یهودیت و اسلام تأکید می‌کند. این پژوهش همچنین با روشن کردن نقاط ضعف دیدگاه‌های بَراَشر و ارائه رویکردهایی برای تفسیر بی‌طرفانه متون، مسیر را برای پژوهش‌های آتی در این حوزه هموار می‌سازد.

شکر و کفران نعمت از مفاهیم بنیادین اخلاقی در اسلام هستند که هم در رشد معنوی فردی و هم در بافت اخلاقی کلی جامعه، اهمیت بسزایی دارند. قرآن و سنت، به طور مکرر بر اهمیت شناخت و قدردانی از نعمت‌های الهی تأکید کرده و در عین حال، نسبت به خطرات و پیامدهای ناسپاسی هشدار می‌دهند. در حالی که اصول اساسی شکر و کفران، به طور جهان‌شمول در سنت اسلامی مورد تأیید قرار گرفته‌اند، تفاسیر ظریف و کاربردهای خاص این مفاهیم ممکن است در بین مکاتب فکری مختلف، متفاوت باشد. در عصر معاصر، با واقعیت‌های پیچیده اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، درک عمیق‌تری از این آموزه‌های اخلاقی برای مسلمانانی که به دنبال پیمودن زندگی مدرن بر اساس اصول اسلامی هستند، بسیار مهم است. به طور خاص، این پژوهش به دنبال پرداختن به این خلأ در مطالعات موجود است: با وجود ادبیات گسترده در مورد اخلاق اسلامی، یک تحلیل تطبیقی جامع از چگونگی درک و بیان آموزه‌های اخلاقی شکر و کفران نعمت توسط مفسران معاصر شیعه و سنی وجود ندارد. درک این دیدگاه‌ها از این جهت مهم است: * احتمال اختلاف: آیا مفسران شیعه و سنی بر جلوه‌های عملی شکر و اشکال خاص کفران نعمت که باید از آنها اجتناب شود، تأکیدات متفاوتی دارند؟ * اهمیت معاصر: این مفسران چگونه این مفاهیم را برای پرداختن به چالش‌های معاصر مانند مادی‌گرایی، نابرابری اجتماعی و تخریب محیط زیست به کار می‌برند؟ * ارتقاء تفاهم: تحلیل تطبیقی می‌تواند زمینه‌های اخلاقی مشترک و نقاط اختلاف احتمالی را آشکار کند، درک دقیق‌تری از اخلاق اسلامی را تقویت کرده و گفتگوی بین‌مذهبی را ترویج کند. بنابراین، هدف این پژوهش، تحلیل تطبیقی آموزه‌های اخلاقی شکر و کفران نعمت، آنگونه که توسط مفسران معاصر شیعه و سنی ارائه شده است، شناسایی زمینه‌های همگرایی و واگرایی، و ارزیابی ارتباط این آموزه‌ها با جوامع مسلمان معاصر است. این مطالعه با بررسی این دیدگاه‌ها، به دنبال کمک به درک جامع‌تری از اخلاق اسلامی و پیامدهای عملی آن در جهان مدرن است.

حدیث از دیرباز در کنار قرآن کریم ملجاء مسلمانان اعم از فقها و متکلمین بوده است و با استفاده از آن گره گشای مشکلات فقهی، عقیدتی، اخلاقی، اجتماعی و سیاسی مسلمانان بوده اند. از جمله اشخاصی که اکثریت فریقین بر حجیت سنت(فعل، تقریر وقول) وی اتفاق نظر دارند رسول مکرم اسلام (ص) است. لکن با توجه به حسب منقولات مختلفی که از تدوین حدیث صورت گرفته است ظاهرا بیانگر منع تدوین حدیث ایشان در سده اول صدر اسلام می باشد. همین موضوع سبب شده است که مستشرقانی چون گلدزیهر حجیت حدیث رسول خدا را پس از تدوین فقه در دوره ای متاخرتر یعنی قرن دوم هجری دانسته اند بدین معنا که در صدر اسلام حدیث حجیت نداشته و جهت اعتبار بخشی به احکام و قواعد فقهی مجبور به حجیت بخشی و قداست دادن به احادیث رسول خدا بوده اند. این موضوع که اهمیت آن بر هیچ محققی پوشیده نیست ضرورت بررسی تاریخ انگاره حجیت سنت رسول الله در دو قرن اول هجری قمری، بیش از پیش روشن خواهد کرد که چگونه و در چه شرایطی سنت رسول الله مانند قرآن مقدس تلقی شد. جایگاه حدیث رسول الله و حجیت بخشی به احادیث صحابه در چه گفتمانی شکل گرفته است علاوه بر این پس از ایشان صحابه اهل بیت(علیهم السلام) چه تحلیلی از سنت معصومان در عهد ائمه داشته اند و رفتار وتلقی آنان نسبت به سخنان و احادیث یا سنت ائمه قابل بررسی است و نیز اینکه آیا احادیث آنان نیز همسنگ با سخن رسول خدا از منظر آنان اعتبار داشته است؟ و اگراینطور بوده؛ از چه زمانی این امر محقق شده است؟در این صورت جایگاه علم و uصمت اهل بیت چگونه و در چه شرایطی تبیین شد؟

آموزه مهدویت به علت جایگاه مهم و تأثیرگزاری که در تحولات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی دارد؛ همواره مورد طمع بدخواهان و طمع‌ورزان قرار گرفته و با برداشت‌های نادرست و ایجاد فرقه‌های انحرافی، شبهات مختلفی را متوجه آن می‌نمایند. گرچه شبهاتی که در باره مهدویت مطرح شده ریشه در اعماق تاریخ اسلامی دارد و در عصر ائمه(علیهم السلام) نیز مطرح بوده است؛ اما به علت گسترش مطالعات مستشرقان در باره آموزه‌های مهدوی از یک طرف و ایجاد فرقه‌هایی چون وهابیت، بابیت، بهائیت و ... از طرف دیگر و نقش پررنگ آموزه مهدویت و انتظار در تحولات اجتماعی و حرکت‌های سیاسی و فرهنگی مانند انقلاب اسلامی که بر پایه مهدویت و انتظار شکل گرفته؛ از طرف سوم، بر حجم و تنوع شبهات در دو قرن اخیر افزوده است. از این جهت گونه‌شناسی و تحلیل پاسخ‌ به شبهات مهدویت در دو قرن اخیر در دستور کار این تحقیق قرار داده شده است. طبعا برای شناخت گونه‌ها و روش‌های پاسخ به شبهات مهدویت، ابتدا لازم است شبهاتی که متوجه آموزه مهدویت می‌شود را از منظرهای مختلف گونه‌شناسی کرد. این گونه‌ها را می‌توان به جهات مختلف مورد شناسایی قرار داد. گاه ممکن است شبهات را به‌لحاظ منشأ تکون آن مورد شناسایی قرار داد و بدین لحاظ دسته‌بندی کرد. از این منظر شبهات به برون دینی و برون مذهبی و درون مذهبی قابل دسته‌بندی است. و گاه نیز می‌توان شبهات را به لحاظ رویکردهای مختلف کلامی، فلسفی، تاریخی، عرفانی و تجربی و ... دسته بندی نمود. شناخت شبهات، دسته‌بندی و در نهایت پاسخ به آنها می‌تواند سهم به‌سزایی در پیراستن این آموزه تابناک از پیرایه‌ها و انحرافات و آسیب‌ها دارد. برای این منظور علاوه بر ضرورت شناخت گونه‌های مختلف شبهاتی که متوجه مهدویت می‌شود؛ شناخت رویکردها، شیوه‌ها و روش‌های پاسخ به شبهات و تحلیل و بررسی آنها در این خصوص از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. زیرا پاسخ ناقص و غیر مکفی می‌تواند آثار مخرب اعتقادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی برجای گذارد. بنابراین گونه‌شناسی پاسخ‌گویی به شبهات مهدویت و تحلیل شیوه‌ها و روش‌های پاسخ‌گویی به گونه‌های مختلف شبهاتی که در عرصه مهدویت مطرح می‌شوند؛ مسأله اصلی این تحقیق است. برای تحقق این هدف پاسخ‌های داده شده بر اساس نوع شبهه و خاستگاه و انگیزه‌های شبهه کننده و رویکردها و روش‌های شبهه افکنی که از منظرهای مختلف عقلی، نقلی، تاریخی، عرفانی، تجربی و ... صورت گرفته؛ دسته‌بندی و تحلیل و بررسی خواهند شد.

همدلی در لغت به معنای وفاق، یکدلی، همراهی، یگانگی و هماهنگی است. این واژه در زبان فارسی مترادف‌هایی مانند اتحاد، اتفاق، سازگاری، وفاق، هم‌فکری و یکرنگی دارد. معنی اصطلاحی همدلی در اصطلاح، همدلی به توانایی درک احساسات و تجربه‌های دیگران و قرار دادن خود در جایگاه آن‌ها گفته می‌شود. این مفهوم در روان‌شناسی با واژه Empathy شناخته می‌شود و به معنای تشخیص یا تجربه غیرمستقیم وضعیت هیجانی یا حالت عاطفی فرد دیگر است. همدلی در این تحقیق به معنای (Empathy) است نه به معنای (Sympathy). همدلی (Empathy) یعنی توانایی درک و تجربه‌ی احساسات فرد دیگر، به گونه‌ای که انگار خودتان آن را تجربه می‌کنید. در این حالت، شما احساسات فرد مقابل را حس می‌کنید و از نگاه او به موضوع نگاه می‌کنید. دلسوزی (Sympathy) به معنای احساس نگرانی و تأسف برای شخص دیگر است، بدون اینکه احساسات او را به طور کامل تجربه کنید. در قرآن و احادیث پیامبر اسلام (ص) و اهل بیت (ع)، همدلی با دیگران به عنوان راهی برای تقویت ارتباطات انسانی و افزایش محبت و برادری معرفی شده است. می توان مفهوم همدلی را در این متون از سه بعد شناختی، رفتاری و عاطفی مورد بررسی قرار داد. از نظر ملاصدرا، همدلی مفهومی است که به رابطه میان انسان‌ها و ظرفیت‌های درونی برای درک و فهم احساسات و افکار دیگران توجه دارد. این مفهوم در فلسفه‌ی او با حکمت متعالیه گره خورده است، چراکه فرد از طریق معرفت نفس و شناخت حقیقت هستی می‌تواند به درکی عمیق‌تر از دیگران برسد. از دیدگاه ملاصدرا، همدلی می‌تواند دو بُعد داشته باشد. همدلی به عنوان وضعیت روحی: در این حالت، همدلی یک حالت درونی و ادراکی است که ناشی از شناخت نفس و پیوند وجودی فرد با دیگران و هستی است. فرد از طریق شهود و درک حقیقت، به شناختی می‌رسد که نه فقط احساسات دیگران را فهم می‌کند، بلکه این فهم بخشی از مسیر تکامل روحی و معنوی او می‌شود. ملاصدرا با رویکردی فلسفی، همدلی را نه تنها یک فضیلت اخلاقی بلکه امری بنیادین در فهم حقیقت هستی می‌داند. اشاره‌ی او به فرایند دستیابی به غذا نمونه‌ای عالی از نگاه او به همدلی در عمل است .اینکه یک امر به‌ظاهر ساده همچون تغذیه، نتیجه‌ی یک زنجیره‌ی هماهنگی و تلاش مشترک است. از سوی دیگر، تأکید او بر همدلی شناختی در مقابل خصومت و جدال است. او همدلی را نه فقط در سطح عاطفی، بلکه به عنوان راهکاری برای درک متقابل و پرهیز از تفرقه معرفی می‌کند، که این نگاه به ویژه در بستر اجتماعی و دینی می‌تواند نقشی بسیار تأثیرگذار داشته باشد (ملاصدرا، 1366، ج3، 285). می‌توان همدلی را در اندیشه‌ی ملاصدرا به عنوان یکی از ابزارهای تعالی روحی، اجتماعی، و فلسفی در نظر گرفت (همان، ج4، 383). می‌توان روایات مرتبط با همدلی را به پنج دسته کلی تقسیم کرد: 1. روایات تبیین مفهومی همدلی: این دسته از روایات به تعریف و اهمیت همدلی در اسلام می‌پردازند. برای مثال، پیامبر اکرم (ص) فرمودند:» مَنْ أَصْبَحَ لا یَهْتَمُّ بِأُمورِ الْمُسْلِمِینَ فَلَیْسَ بِمُسْلِمٍ«؛ یعنی کسی که صبح کند و به امور مسلمانان اهتمام نداشته باشد، مسلمان نیست. 2. روایات مربوط به زمینه‌های ایجاد همدلی: این دسته به عواملی اشاره دارند که موجب تقویت همدلی میان افراد می‌شوند. قرآن کریم نیز بر وحدت و همدلی میان مسلمانان تأکید دارد »وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا« یعنی همگی به ریسمان خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید. 3. روایات مربوط به همدلی به عنوان رفتار: این دسته از روایات به مصادیق عملی همدلی اشاره دارند. مانند کمک به نیازمندان، یاری مظلومان، و حسن معاشرت. در حدیثی از امام علی (ع) آمده است: »الناس صنفان: إمّا أخٌ لکَ فی الدّینِ أو نظیرٌ لکَ فی الخَلقِ«؛ یعنی مردم دو دسته‌اند: یا برادر دینی تو هستند یا در آفرینش همانند تو. 4. روایات مربوط به آثار و نتایج همدلی: این دسته به تأثیرات مثبت همدلی در جامعه و فرد اشاره دارند. برای مثال، در روایتی از امام صادق (ع) آمده است: »مَنْ لَمْ یَشْکُرِ النَّاسَ لَمْ یَشْکُرِ اللَّهَ«؛ یعنی کسی که از مردم سپاسگزاری نکند، از خدا نیز سپاسگزاری نکرده است. 5. روایات مربوط به پرهیز از رفتارهای ضد همدلی: این دسته شامل احادیثی است که به نکوهش رفتارهایی مانند تفرقه‌افکنی، خصومت، و بی‌توجهی به نیازهای دیگران می‌پردازند. پیامبر اکرم (ص) فرمودند:َ »لاتَحَاسَدُوا وَلَا تَبَاغَضُوا وَکُونُوا عِبَادَ اللَّهِ إِخْوَانًا«؛ یعنی حسادت نورزید، دشمنی نکنید، و بندگان خدا باشید و با یکدیگر برادرانه رفتار کنید. این دسته‌بندی اولیه می‌تواند به درک بهتر مفهوم همدلی در اسلام کمک کند. در این تحقیق تلاش می شود ضمن ایضاح مفهومی همدلی و گستره آن در متون دینی، با نگاهی فلسفی و عقلانی به توضیح و تبیین اقسام و پیامدهای همدلی از دیدگاه ملاصدرا بپردازیم.

پس از فاجعه هولوکاست الهیات یهودی با یکی از عمیق ترین بحران های معنایی و اعتقادی خود مواجه شد نابودی شش میلیون یهودی در جریان این رویداد پرسش های بنیادینی را درباره حضور عدالت و قدرت خداوند در جهان برانگیخت و بسیاری از مفاهیم سنتی در الهیات یهودی مانند پیمان انتخاب قوم بنی اسراییل و عدالت الهی را به چالش کشید.الهیات پساهولوکاست تلاشی است برای پاسخ به این چالشها از طریق بازخوانی متون مقدس نقد سنتهای کلامی پیشین و بازتعریف رابطه خدا و انسان در پرتو تجربه ی رنج عظیم در این رویکرد متفکرانی چون ریچارد روبنشتاین الی ویزل وآوی ساگی دیدگاه های متنوعی ارائه داده اند از انکار دخالت مستقیم خدا در امور هان تا تاکید بر هم دردی الهی و مسولیت اخلاقی انسان بررسی رویکردهای مختلف الهیات پساهولوکاست نشان می دهد که یهودیت معاصر در حال بازساری بمیان های خود بر مبنای تجربه تاریخی و گفت وگویی نو با مفاهیم سنتی است.

یکی از اصلی‌ترین مباحث مطرح شده در قرآن، بحث معاد و قیامت است. از روش‌های قرآن برای بیان معارف مربوط به قیامت، ذکر اسامی متعدد برای این روز است تا ترسیم دقیقی در مجموع آیات، از آن روز عظیم و حوادث فوق‌العاده و تکان دهنده آن کرده باشد. البته «نام» در اینجا به معنی اسم خاص (یا به تعبیر ادبیات عربی «علم شخص)» نیست، بلکه معنی وسیع‌تری دارد که نام‌های توصیفی را نیز شامل می‌شود، یعنی عناوینی که متکی بر اوصاف آن روز و ویژگی‌های آن است. کثرت اسامی قیامت برای تکرار کلمات و مترادف و متشابه‌گویی نبوده است؛ بلکه هر یک از این اسماء و خصوصیات، دارای حکمتی است که خود وسیله آگاهی خردمندان و گشایش رازی از اسرار آفرینش و کشف معنایی از معنای خلقت و درک مرحله‌ای از مراحل معاد است. در این پژوهش ما از منظر دانش معناشناسی، به اسامی قیامت در قرآن کریم اشاره می-کنیم که معانی هر یک از آنها، حادثه و حالتی از آن روز را برایمان توصیف می‌کند. حوادثی که نوعی هشدار برای عملکرد صحیح در زندگی ما به حساب می‌آیند. حالاتی که اگر انسان به تفکر در آنها بپردازد، هرگز از فرمان پروردگار خویش سرپیچی نمی‌کند تا مبادا در روز قیامت به آن دچار شود و اینکه هریک از این اسامی دارای حکمتی است که در قرآن برای بندگان ذکر شده است.

این «رساله»، از میان انبوه شبهات در باره آموزه‌های دینی، «پاسخ به شبهات آیات حدود را از منظر علامه طباطبایی و وهبه الزحیلی» را انتخاب نموده و با روش توصیفی- تحلیلی و با روش گردآوری اطلاعات کتاب‌خانه‌ای، مسأله را مورد تحلیل و بررسی قرار داده و توانسته است که از رهگذر این دو اندیشمند مسلمان، ضمن پاسخ دادن به شبهات مطرح در باره آیات حدود، افق جدیدی را در راستای ایجاد و شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی بگشاید، که حاصل و دستاوردهای رساله عبارتند از: علامه طباطبایی و وهبه الزحیلی تاریخمندی احکام شرعی را برنتابیدند و می‌گویند: خصوصیات دین مقدس اسلام این است که همیشه نیازمندی‌های ثابت انسان را کانون توجه قرار داده و از نیازهای غیرثابت انسان نیز، غافل نمانده است، اما نیازمندی‌های متغیر انسان را تابع نیازمندی‌های ثابت او می‌داند و تاکید دارد که برای نیازمندی‌های ثابت قانون ثابت و برای نیازمندی‌های متغیر قانون‌های متغیر تشریع نموده،که قوانین ثابت روح و مقصد قانون متغیر است و قانون متغیر باید در شعاع قانون ثابت تفسیر گردد. علامه‌طباطبایی و وهبه الزحیلی، با تأمل و دقت به شبهات روش تحلیل مفهومی در پاسخ فرموده‌اند: اولاً، از آفت‌های پژوهش در آمیختن مسائل و عدم تمییز میان نوع مسأله، سنخ مسأله است، که طراحان شبهه به این مسأله توجه نداشته و همه را یکسان دیده و به دلیل همین خلط، گرفتار مشکل شده‌اند. ثانیاً، میان «ماشارحه» و «ماحقیقیه» که دو ابزار مهم برای پاسخ و تحلیل مفاهیم‌اند توجه نداشته‌اند، در صورتی که فقها در تعریف مفاهیم میان آن‌دو تفاوت قایل‌اند. ثالثاً، تعیین مقدار مجازات حدی و قصاص توسط شارع حکیم، بدون ملاک و مبانی نیست؛ زیرا از شارع حکیم مقبول نیست که بدون ملاک و معیار احکامی را تشریع نمایند.در نتیجه، مجازات کیفری بر اساس مبانی، که همان جلب مصلحت و دفع مفسده است، تشریع گردیده و مصلحت، دارای مراتب است که به تبع آن، جرائم نیز، به طبقات و مراتب مختلف طبقه‌بندی و درجه‌بندی می‌گردد. به اعتقاد علامه طباطبایی و وهبه الزحیلی اجرای علنی مجازات طبق مصالح اجتماعی بوده که سبب امنیت و سعادت جامعه است؛ هرچند امروزه اجرای حدود از سوی دگراندیشان دینی به شدت مورد تردید قرار گرفته و دشمنان اسلام شبهات متعدد و گوناگون را در پیرامون آیات حدود مطرح نموده‌اند. علامه طباطبایی و وهبه الزحیلی در راستای ایجاد توازن و هماهنگی میان نیازهای ثابت و متغیر بشر معتقدند که قوانین اسلامی، طبق مصالح عمومی انسان و جامعه وضع شده و احکام کیفری، جهت محافظت و مراقبت از مقاصد ضروری شریعت، پایه‌ریزی گردیده است.