جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این مقاله کوشیده­ایم تا نشان دهیم سوبژکتویسم، از درون اخلاق سر برآورده؛ غایتش نجات آدمی از تقدیر خدایان و رساندنش به خودبنیادی است. سوبژکتویسم به مثابه جنگ علیه خدایان، توسط سقراط از طریق بیرون راندن دیونوسیوس و غلبه­ آپولون آغاز می­شود. افلاطون با معادله­ سقراطی فضیلت مساوی معرفت است و اعلان اینکه شناسایی تنها به باشنده تعلق می­گیرد، سوبژکتویسم را تکامل می­بخشد؛ اما ناگزیر از تکیه به خدایی واحد و متعالی می­شود. با تعالی خدا از وجود در نوافلاطونیان، سوبژکتویسم به اوج می­رسد؛ اما به دلیل بیگانگی با بدن، ناگزیر از تجسد خدای­اش می­گردد، تا بدن را تحت شناخت نجات دهد. وحدت خدا، سوژه و تن ممکن نبود مگر بر صلیب! پس خدا به آسمان بازگشت، بقای سوژه تحت ایمان به خدا تضمین شد و تن نفی گشت. با دکارت جای خدا و سوژه عوض می­شود؛ عنصر عقلانی تن تحت عنوان امتداد نجات می­یابد، اما سوژه­ی دکارتی میان اسارت در خود، یا ضرورت در طبیعت معلق می­گردد؛ کانت طبیعت را تحت قوانین فاهمه درآورده و با تقویم سوژه از درون اختیارش به سوژه نجات بخشیده و با طرح غایت­مندی در جهان، آزادی سوژه در طبیعت مکانیکی را ممکن می­کند. هر چند در کانت سوبژکتویسم به اوج خود می­رسد اما تن، به منزله­ امر سرکوب شده تحت عنوان نومن از همان آغاز مفقود می­شود و فلسفه­ نیچه به عنوان صدای این تن سرکوب شده با تحویل بردن نقد اول و دوم به نقد سوم، سوبژکتویسم مبتنی بر نفی تن را به پرسپکتویسم مبتنی بر تن تبدیل می­کند.

تعادل تراژیک در فلسفه هنر نیچه عبارت از جمع و تعادل بین امر دیونیزوسی و آپولونی است. امر دیونیزوسی نیرو و میل به یگانگی با امر خاستگاهی و آری­گویی به آن و امر آپولونی همین آری­گویی در قالب زندگی ا­ست. حرکت به سمت یکی شدن با اراده خاستگاهی به نحو دیونیزوسی در شعر حافظ و سنت عرفانی همان حالت سکر عارفانه است که با نماد می و ساقی معین می­شود. به نحو سنتی در عرفان حرکت به سمت یکی شدن با امر خاستگاهی و فنای در آن همواره ارزش مطلق است، اما امر تراژیک با این متفاوت است. امر تراژیک ضمن حفظ این میل، امر خاستگاهی را در تجلیات آن یعنی در طبیعت و زندگی و فردیت نیز جویا می­شود. تعادل تراژیک را باید آری­گویی به تمام ابعاد هستی دانست که این امر در شعر حافظ معادل «رضا» و حاصل «رندی» است. حافظ بر خلاف سنت عرفانی که یکسره سُکری یا صحوی یعنی در جهت فنای در خدا یا زهدِ ریایی یا آمیزه­ای بیروح از آنها قرار داشت راه حلی برای ماندن در عرصه­ تراژیک هستی ارائه داد تا نه در فنا، بلکه در رضا بر اساس «رندی»، از سرمستی حضور وجود بهره گیرد.

در این مقاله نخست به تعریف اومانیسم پرداخته و علت پراکندگى و تنوع در تعریف اومانیسم را روشن ساخته ایم. در ادامه و در توضیح تاریخچه اومانیسم جدید به سه دوره اومانیسم رنسانس، اومانیسم روشنگرى و اومانیسم مدرن اشاره و ویژگى هاى هریک را بیان کرده ایم. انواع اومانیسم یعنى اومانسیم دینى و اومانیسم سکولار از دیگر مباحثى است که به آن پرداخته ایم و در ادامه اصول اومانیسم همچون طبیعت گرایى، منبع ارزش بودن انسان ها، آزادى انسان، خردگرایى و مدارا را تبیین، و سرانجام بعضى از نقدهاى وارد بر اومانیسم را مطرح ساخته ایم.

کاوه بهبهانی : شاید به طور کلی و استعجالی بتوان مفسران نیچه را در چهار گروه جای داد: اولاً شارحان آلمانی نیچه، یعنی کسانی مانند کارل یاسپرس و مارتین هایدگر. دوم شارحان “پسامدرن” نیچه مانند میشل فوکو (که البته خود را پسامدرن نمی دانست) و ژیل دلوز. سوم شارحانی که به جریان موسوم به چپِ نو تعلق دارند و از مرده‌ریگ نیچه بهره ‌می‌گیرند. و چهارم شارحان انگلیسی زبانِ اندیشۀ نیچه. (کسانی مانند آرتور دَنتو، ریچارد شاخت، رابرت سولومون، کَتلین هیگینز، مادمِری کلارک و بسیاری دیگر که تبارِ‌شان می‌رسد به والتر کاوفمان، مترجم نام‌بردارِ آثار نیچه به زبان انگلیسی). دورۀ پیشِ رو درآمدی است بر اندیشۀ نیچه از چشم انداز شارحان انگلیسی زبان‌اش و از میان فیلسوفان انگلیسی زبان بیشتر بر آثار و نوشته‌های دو تن تکیه دارد: رابرت سولومونِ فقید و همسر به قول خودِ او دوست داشتنی‌اش کتی هیگینز که هر دو مورخ فلسفۀ غرب و متخصص اگزیستانسیالیست‌ها و به طورِ خاص نیچه هستند. شوربختانه آثار نیچه پژوهانه آن‌ها هنوز به فارسی برگردانده نشده است. این دوره سال گذشته و در پنج جلسه برگزار شد.

جلسه اول درس‌گفتار نیچه و مسأله ی اخلاق متن پیشنهادی برای مطالعه: قسمت پیشگفتار کتاب ” تبارشناسی اخلاق ” نیچه جلسه دوم درس‌گفتار نیچه و مسأله ی اخلاق متن پیشنهادی برای مطالعه: نیچه و مسئلهٔ اخلاق – جلسه دوم جلسه سوم درس‌گفتار نیچه و مسأله ی اخلاق متن پیشنهادی برای مطالعه: نیچه و مسئلهٔ اخلاق – جلسه سوم جلسه چهارم درس‌گفتار نیچه و مسأله ی اخلاق در این جلسه سعی می کنیم به سؤالات زیر پاسخ دهیم: نیچه چگونه به تاکید ارسطو به سیاسی بودن انسان می‌نگرد؟ فلسفه سیاسی نیچه تا چه حد به نگاه او از تاریخ اخلاق سروری و بندگی متاثر است؟ آیا نیچه تجویز نظام سیاسی، مبتنی‌ بر حکومت فرهیختگان دارد یا تاکید او بر ابر انسان، کاملا خوانش غیر سیاسی از او را قوت می بخشد؟ نیچه از کدامین شرایط بیشتر به خشم می آید، جهانی‌ تحت سلطه شرکت‌های قدرت مند یا جهانی‌ پر شده از اشخاصی‌ گم گشته در گله‌های تمدن امروزی؟ زمان: شنبه ۱۷ مه ٢٠١۴ متن پیشنهادی برای مطالعه: Politics, Friendship and Solitude in Nietzsche (Confronting Derrida’s reading of Nietzsche in ‘Politics of Friendship’) by Paul J.M. van Tongeren جلسه پنجم درس‌گفتار نیچه و مسأله ی اخلاق نیچه و سینما: ساختار شکنی یا نوسازی در بستری جدید در این جلسه سعی می کنیم به سؤالات زیر پاسخ دهیم: چگونه روش نقد نیچه‌ای می تواند تاثیری بر روش‌های نقد فیلمی و آنالیز فیلم به طور مشخص داشته باشد؟ چگونه ایده‌های نیچه‌ای می تواند فرهنگ تماشا فعال، بینندگان فیلم را متأثر سازد؟ چگونه شخصیت‌های اپولنینی و داینوسی در عالم سینما با تصویر گذشته شده و آن‌ را غنی کرده اند؟ فیلم‌های ترسناک معمولا به صورت منفی‌ نگاشته می شوند, آیا و چگونه نگاه نیچه‌ای با این زاویه برخورد می‌کند؟ زمان: شنبه ۲۴مه ٢٠١۴ متن پیشنهادی برای مطالعه: When Nietzsche wept (2007) with English subtitles Godard and Nietzsche: A case for Filmosophy by Andrew Roland Jones جلسه ششم درس‌گفتار نیچه و مسأله ی اخلاق متن پیشنهادی برای مطالعه: نیچه و مسئلهٔ اخلاق – جلسه ششم جلسه هفتم درس‌گفتار نیچه و مسأله ی اخلاق نیچه و مرگ خدا متن پیشنهادی برای مطالعه: Session 7. Book 3 of The Gay Science . . جلسه هشتم درس‌گفتار نیچه و مسأله ی اخلاق زرتشت نیچه کیست؟ متن پیشنهادی برای مطالعه: چنین گفت زرتشت – درباره انسان والاتر . . جلسه نهم درس‌گفتار نیچه و مسأله ی اخلاق پاسکال و نیچه: تلاشی متفاوت برای رسیدن به تعالی در این جلسه سعی می کنیم به سؤالات زیر پاسخ دهیم: آیا نگاه هر دو فیلسوف به طبیعت انسان خوشبینانه همراه با احتیاط است و تا چه حد، در این زمینه با هم نظر و متفاوتند؟ چگونه، نگاه پاسکال به نقش مسیحیت در رشد انسان، می تواند روشنگرانه خوانده شود و نیچه با این نحوه تفکّر چگونه مخالف است؟ چگونه خوانش ضّد خرد گرایانه از نیچه و پاسکال می تواند مشکل ساز و با آن از لحاظ فکری برخورد شود؟ زمان: شنبه ۲۸ ژوئن ٢٠١۴ متن پیشنهادی برای مطالعه: Nietzsche, Pascal and the Aphorism The human condition and the limits of Reason جلسه دهم درس‌گفتار نیچه و مسأله ی اخلاق همراه با یوسف مصدقی روایت نیچه از تاریخ فلسفه در این جلسه سعی می کنیم به سؤالات زیر پاسخ دهیم: روایت نیچه از تاریخ فلسفه در کجای پروژه فلسفی او قرار می گیرد؟ اهمیت این روایت در هرمنوتیک مدرن چیست- متن پیشنهادی برای مطالعه: لطفا برای این جلسه، صفحه ده متن زیر و فصل اول کتاب فراسوی نیک و بد (درباره پیشداوری‌های فیلسوفان) را مطالعه بفرمائید Twilight of the Idols -Friedrich Neitzsche فراسوی نیک و بد – نیچه Beyond Good and Evil -Friedrich Neitzsche . . جلسه یازدهم درس‌گفتار نیچه و مسأله ی اخلاق همراه با امیر گنجوی و هومن رضوی (نیچه در زمین بوکس (نقدهای لوکاچ و ویت از نیچه در این جلسه سعی می کنیم به سؤالات زیر پاسخ دهیم: از نگاه لوکاچ و وِیت، چه کمبودها و نواقصی را در نظریات نیچه می توان تشخیص داد؟ نظریات لوکاچ و ویت بر چه اصولی بنا شده اند و دارای چه ارتباطی با شرایط سیاسی-اجتماعی زمانه خود هستند؟ و تا چه حد نظریات لوکاچ و وِیت با واقعیت تفکرات نیچه مرتبط است؟ متن پیشنهادی برای مطالعه: The Destruction of Reason. Georg Lukács 1952 Nietzsche’s Baudelaire. or the Sublime Proleptic Spin of his Politico-Economic Thought . . جلسه دوازدهم درس‌گفتار نیچه و مسأله ی اخلاق همراه با مهدی صاحبکار نیچه: مناقشه‌ای درباره‌ی حقیقت و اخلاق دو پرسش اساسی که می‌کوشیم نه پاسخ که دست‌کم تشریح بهتری برای خود پرسش‌ها بیابیم به این شرحند: حقیقت در سنت متافیزیکی غرب چه معنایی داشت که نیچه دیگر خود را متعهد به آن نمی‌دید؟ اخلاق یا قدرت، کدام یک به زندگی نزدیک‌ترند؟ متن پیشنهادی برای مطالعه: بند ۴۴ کتاب هستی و زمان هایدگر- در متن المانی صفحات۲۳۰-۲۱۲ و ترجمه انگلیسی مک کواری و رابینسون صفحات ۲۷۳-۲۵۶ و ترجمه فارسی رشیدیان صفحات ۲۹۷-۲۲۷ و جمادی صفحات ۵۱۷-۴۸۵ .هوسرل I بند ۲۷ کتاب ایده ها هوسرلیانا صفحات ۵۸-۵۶ و ترجمه انگلیسی صفحات ۵۱-۵۳- III/I در متن آلمانی جلد پاره نوشته های شماره ی (۳) و (۸) پارمنیدس مخصوصاً خط ۳۴ پاره نوشته ی هشتم- منطبق با شماره گذاری دیلز پاره نوشته های شماره ی (۸۹) و (۱۱۳) از پاره نوشته های هراکلیتوس- منطبق با شماره گذاری دیلز-کرانتس