جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع این نوشتار، بررسی نسبت توحید باوری با مشارکت سیاسی از منظر مقام معظّم رهبری و آیت اللّه مصباح یزدی می‌باشد. از آنجایی که این دو اندیشمند اسلامی، از برجسته‌ترین اندیشمندان در حوزه‌ی سیاست هستند، این تحقیق را بسیار با اهمیت نشان خواهد داد که نظر ایشان در باب مشروعیت حکومت و نقش مردم و احزاب سیاسی در باب حکومت اسلامی روشن شود. چرا که برخی قائل به اختلاف نظر این دو اندیشمند در این مسأله هستند. وقتی نقش مردم در باب حکومت روشن شد مردم و احزاب سیاسی، بهتر می‌توانند در این امر، نقش‌آفرینی کنند و این موجب می‌شود که جامعه اسلامی یک حرکت رو به جلو را طی کند که در نهایت سعادت دنیا و آخرت انسان‌ها را رقم بزند. در برخی از آثار از قبیل درآمدی بر فلسفه سیاسی مقام معظّم رهبری نوشته علی اکبر سیلانی، و منظومه‌ی فکری آیت الله خامنه‌ای نوشته عبدالحسین خسروپناه و جمعی از پژوهشگران، به برخی از سخنان مقام معظّم رهبری در باب این تحقیق اشاره شده است. و همچنین در برخی از آثار از قبیل نظریه سیاسی اسلام، و حقوق و سیاست در قرآن، هر کدام نوشته محمد تقی مصباح، به برخی از مطالبی که در این تحقیق آوردیم، اشاره شده است. ما در این پژوهش، برای مقایسه‌ی نظریه‌ی این دو اندیشمند اسلامی، به آثار نوشتاری و گفتاری ایشان مراجعه کردیم و روش تحلیلی – توصیفی را در این باب پیمودیم. ابزار ما در این تحقیق، منابع کتابخانه‌ای از جمله کتب، سایت، مقالات و نرم‌افزارهای مرتبط بوده است. ما در این پژوهش به این نتیجه رسیدیم که مقام معظّم رهبری و آیت اللّه مصباح یزدی معتقد به توحید و آن را پایه تمامی مسائل اجتماعی از جمله مسائل سیاسی جامعه اسلامی قلمداد کرده‌اند. هر دو اندیشمند مشروعیت جامعه اسلامی را از آنِ خداوند متعال دانسته و رأی و خواست مردم را موجب تحقّق جامعه اسلامی می-دانند. ایشان در باب تعیین نوع حکومت و ساختار آن، تعیین حاکم و کارگزاران، تعیین قانون‌گذار، مجری قانون و نظارت بر قانون برای مردم و احزاب سیاسی نقش قائل هستند. این نقش فقط به صورت تحقّق‌دهی بروز و ظهور خواهد کرد. از بیانات ایشان به این نتیجه رسیدیم که آنجایی که مردم را دخیل در مشروعیت نظام دانسته‌اند، منظور مشروعیت جامعه‌شناختی بوده است نه اینکه منظور مشروعیت فلسفی باشد.

جایگاه زن در طول تاریخ همواره در معرض تفسیرهای گوناگون قرارگرفته ،لذا ضرورت دارد جهت تفسیر صحیح جایگاه زن در ابعاد مختلف ،رجوع به اندیشه کسانی نماییم که نگاه عمیق به مبانی قرآنی و روایی دارند ؛عنوان مبانی قرآنی و روایی در این پژوهش ، به دنبال پاسخ برای این مسئله است که اندیشه‌های مقام معظم رهبری بر پایه کدام‌یک از مستندات قرآنی و روایی بیان‌شده است و ریشه در کدام‌یک از آموزه‌های وحیانی دارد ؛ایشان در فرمایشات خود گاه به‌صراحت آیه یا فرازهایی از آیات قرآن و نیز روایات و سیره‌ی اهل‌بیت (علیهم‌السلام) را ذکر می‌کنند و گاه سخنان معظم له فاقد هر گونه استناد به آیات و روایات و سیره معصومین (علیهم‌السلام) می‌باشد؛ شیوه این پژوهش کتابخانه ای ، مراجعه به کتاب ها و منابع معتبر به ویژه تفاسیر و مجامع روایی می باشد و روش این تحقیق به منظور رسیدن به اهداف، با روش توصیفی و تحلیلی است که از بیانات رهبری استنباط شده است ،این پژوهش سعی نموده است ،ضمن توصیف ضرورت پرداختن به بیانات معظم له، بر اساس اندیشه های ایشان ،جایگاه زن را در اسلام ،خانواده و اجتماع را تبیین نماید ،سپس از سخنرانی های رهبری در مورد زنان، برخی از مباحثی که ایشان بر مبنای آیات قرآن و روایات، اندیشه های خود را بیان فرموده اند، انتخاب شده است و در توضیح و تفصیل آن مباحث از نظرات مفسران شیعه و مجامع روایی به تناسب مباحث بهره برده شده است؛ در نهایت در این پژوهش ،با بررسی بخش هایی از بیانات معظم له در زمینه زن ،این نتایج حاصل شد که: در هیچ مکتبی به اندازه اسلام نگاه جامع و کامل به زن نشده است و اسلام در نگاه کلی به نحو شایسته از حقوق و جایگاه زنان در عرصه های مختلف اعم از حقوق معنوی و مادی آنان،جایگاه مادری و همسر بودن زن در خانواده وجایگاه زنان در اجتماع و حقوق آنها در نظام و حکومت اسلامی،دفاع نموده است و آیات قرآن و روایات گواهی بر این امر می باشند.

موضوع این تحقیق مبانی کلامی اعتقاد به مهدویت در اندیشه امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری (زید عزه) است که سعی شده در چینش مباحث سیر منطقی رعایت شود. بدین صورت که در مقدمه مباحثی چون تبیین موضوع، سؤالات، ضرورت انجام تحقیق و اهداف تحقیق و.... ذکر شده است. در فصل اول کلیات تحقیق مثل تعریف مفاهیم و همچنین مختصری از حیات علمی و فرهنگی و سیاسی و اجتماعی امام خمینی (ره) و امام خامنه ای (دامت برکاته) اشاره شده است. فصل دوم به شرح و توضیح موضوع مهم ماهیت شناسی امامت، ضرورت امام، شئون امام و شرایط امام که از ناحیه خدا منصوب شده، و همه شئون پیامبر اسلام (ص) غیر از نبوت و وحی را دارا می باشد می پردازد. فصل سوم اثبات امامت از طریق قاعده لطف با استناد به کتب و بیانات این دو بزرگوار ذکر می شود. در فصل چهارم غیبت در منظومه اعتقادی امامیه امکان دارد و به وسیله غیبت، مردم در معرض امتحان قرار دارند و امام زمان (عج) همانند امامان قبلی نائب دارند که در این زمان به عنوان ولایت فقیه حضرت امام خامنه ای (دام ظله) می باشند مطرح می شود.

در این پایان نامه، تفسیر و روش امام خامنه ای (مد ظله) به طور عام از طریق محاسبات تفسیری ایشان و به طور خاص از طریق تفسیر سوره توبه برجسته شده است. ویژگی‌های فراوانی نیز وجود دارد که تفسیر سوره توبه را در دایره جهت‌گیری اجتماعی قرار داده است که مهم‌ترین آنها عبارتند از: 1- تأیید تحقیقات اجتماعی قرآنی. 2- تحلیل بیماریهای اجتماعی و راهکارهای قرآنی آنها. 3- اندیشه تشکیل حکومت اسلامی. 4- ابطال شبهات مطرح شده در مورد قرآن. 5- شرح احادیث الهی. 6- تقریب مذاهب اسلامی سپس پایان نامه با مجموعه ای از نتایج به پایان رسید که مهمترین آنها عبارتند از: رویکرد و سیر تفسیری امام خامنه ای تغییری نکرده است، زیرا ایشان واقعیت اجتماعی را با تأویل مجدانه در برخی تفاسیر و تبیین برخی دیگر با آیات قرآن مقدس، علاوه بر این که یکی از امتیازات جریان اجتماعی، پرهیز از ورود به تحقیقاتی است که به دنبال آن نیست، فایده زیادی دارد.

«روش اجتهادی در استنباط گزاره های کلام سیاسی از قرآن» بر این مفروض استوار است که کلام سیاسی به تبع دانش مادر ، به رغم بهره گیری از تکثر روشی در دو بخش «تبیین» و «دفاع» در بخش «تولید و استنباط از آیات قرآنی» از فقدان دستگاه روشگانی مستقل رنج می برد و همین امر سبب توسعه نایافتگی علم کلام و دانش های مضاف آن شده است. ایده آیت الله خامنه ای در توسعه «روش اجتهاد فقهی» برای فعال سازی و بروزرسانی و پویایی علم کلام، متناسب با سؤالات و دغدغه ها و شبهات امروز، این فرضیه را به وجود آورد که راه توسعه معرفتی کلام سیاسی بازسازی روش استنباط از قرآن است و بهترین الگوی تجربه شده در این روش دانش متدولوژیک «اصول فقه» موجود در کنار علم فقه است. برای تحقق این ایده از روش اکتشافی که از سنخ روش استنطاق از متن می‌باشد استفاده شده که با طی مراحل استجماع متون، استظهار از متن، استنباط از ظهورات و استنطاق از متن، مفاهیم مرتبط با استنباط اصولی باز تعریف شده و با نقد و بررسی روش های مرسوم در کلام سیاسی، علم اصول به مثابه روش خوانش و اقدام به ارائه الگویی با عنوان «روش اجتهادی» کرده است و با بازسازی و ساماندهیِ مجدّد ساختار علم اصول مراحل استنباط گزاره های کلام سیاسی از منبع قرآن به شکل یک فرایند و ترتیب منطقی بررسی می شود و نتایج آن می تواند برای کسانی که قصد استنباط گزاره های کلام سیاسی دارند، مورد استفاده قرار گیرید تا جهت رسیدن به نظر و دیدگاه نهایی اسلام در سامانه تفقه جامع در مسائل اعتقادی سیاسی چه مراحلی را با چه کیفیتی شروع و چگونه بعد از ازریابی و نتیجه گیری به پایان رساند. طبیعی است موفقیت و نوآوری آن در ورود روشمند و قاعده مند و ارائه الگوی روش شناختی است و نوعی بازبینی ادله معمول علم اصول در کلام سیاسی و تطبیق آن‌ها با ادله به کار رفته در قرآن کریم می‌باشد.

امنیت اقتصادی از مهم‌ترین مؤلفه‎های توسعه‎یافتگی و از دغدغه‎های اساسی جوامع است. این تحقیق با هدف مفهوم‎شناسی قرآنی «امنیت اقتصادی» و بررسی آسیب‎ها و راهکارهای تأمین «امنیت اقتصادی»، در آموزه‎های قرآنی و روائی و بیانات رهبر معظم انقلاب صورت گرفته است. با توجه به فرضیات و سؤالات مورد نظر، این پژوهش از روش تحقیـق توصیفی-تحلیلی و مقایسه‎ای سود جسته است. ابتدا با نگرشی قرآنی، بازتعریفی نظری از «امنیت اقتصادی» ارائه شده است. به‎این‎ترتیب که با بررسی کاربردهای قرآنی «امنیت» و «اقتصاد»، برپایه مبانی قرآنی و لحاظ نمودن اصول و اهداف اقتصاد اسلامی، تعریفی قرآنی از «امنیت اقتصادی» بیان شده است. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که مفهوم قرآنی امنیت اقتصادی همسو با برخی تعاریف موجود و دیدگاه رهبر معظم انقلاب، دارای ابعاد و سطوح متنوع و گسترده‎ای در حوزه‎های فردی و اجتماعی و ملی و بین‎المللی است؛ که بر اطمینان‏‎بخش بودن ظرفیت برخورداری نسبی بر مبنای تدبیر حکیمانه معیشتِ متعادل و هدفمند و مقاوم تأکید دارد. سپس بر اساس این تعریف، نظام آسیب‎های تهدیدکننده امنیت اقتصادی با محوریت نگرش توحیدی قرآن و لحاظ نمودن کیفیت تعلق نواهی الهی، در سطوح متعدد فردی و سیستمی و گونه‎های متنوع آن، در آیات و روایات و نیز بیانات رهبر معظم انقلاب تبیین شد. راهکارهای امنیت اقتصادی نیز بر پایه نگرش قرآنی و روائی، در سه مرحله‎ی راهکارهای پیشگیرانه شناختی و تدابیر اصولی و راهبردهای کلی و درنهایت مقابله موردی با هرکدام از آسیب‎های امنیت اقتصادی، طرح و بررسی گردید.

بر خلاف تصور عده ای که گمان می کنند امام سجاد بعد از جریان کربلا، زهد و بی رغبتی نسبت به دنیا را در پیش گرفته، مشغول عبادت و مناجات با خداوند شدند و نسبت به مسائل مختلف جامعه اسلامی بی اعتنایی کرده و سکوت اختیار نمودند، باید گفت: امام یک حرکت فکری، سیاسی و فرهنگی را علیه مفاسد اجتماعی عصر خود، شکل دادند که می تواند برای امروز ما نیز به عنوان یک الگو مورد توجه باشد. در بین متفکرین، آیت الله خامنه ای در این حوزه نگرش ویژه‌ای دارد. در این پایان نامه با روش توصیفی تحلیلی، دیدگاه های ایشان بررسی گردیده است. بر اساس نتایج این تحقیق، زمینه هایی از جمله حکومت و مدیریت غیرتوحیدی، اختناق و استبداد دستگاه حاکم، مادی گرایی حاکمان، خواص و توده‌های مردم و نیز مهجوریت تعلیمات دین در بین مردم، سبب شکل‌گیری مفاسد اجتماعی، در دوران امام سجاد گردید. شماری از این مفاسد عبارتند از: انحرافات فکری و اندیشه ای، انحطاط اخلاقی جامعه، عالمان درباری، تعصب و نژادپرستی، فقر و فقدان عدالت. امام سجاد نیز بر اساس رسالت الهی خود در جهت مقابله با این مفاسد اجتماعی و ازبین بردن زمینه‌های فساد، اقداماتی را به شرح ذیل انجام دادند: زمینه سازی برای عینیت بخشیدن به حکومت توحیدی، تبیین حقایق و معارف الهی، تبیین جایگاه امام و اثبات حقانیت اهل بیت، تربیت نیرو و ایجاد تشکیلات منسجم، عتاب نسبت به دستگاه حاکم، مبارزه با عالمان درباری، زنده نگاه داشتن یاد عاشورا، ترویج زهد و عبادت، مبارزه با تعصب و نژادپرستی، مبارزه با فقر.

امروزه یکی از مهم‌ترین مسائل، آگاهی و شناخت رهبران از بحران‌های سیاسی و کشف راه حل های آنهاست. جامعه اسلامی و همچنین جامعه انقلابی ایران امروزه با پدیده «اسلام هراسی»، «انقلاب هراسی» و «ایران هراسی» روبرو است که مقام معظم رهبری این بحران را به طور دقیق شناسایی و راهکارهایی را برای مقابله با آن ارائه کرده‌اند. در این پایان نامه تلاش شده است تا در ابتدا پس از تعریف واژگان کلیدی مانند هراس و اسلام هراسی به بررسی مهم‌ترین شگردهای اسلام هراسی از نظر مقام معظم رهبری پرداخته و دستاوردهای این پژوهش نشان می‌دهد که مهم‌ترین شگردهای اسلام هراسی از نظر ایشان در حیطه اقتصادی مساله تحریم، در حیطه سیاسی مساله داعش، در حیطه اجتماعی مساله تردید آفرینی و در حیطه معنوی-معرفتی مساله تحریف بوده است، همچنین تامل در نظرات مقام معظم رهبری نشان می‌دهد؛ ایشان مهم‌ترین راه‌ حل بحران اقتصادی را حمایت از تولید، بحران سیاسی را افزایش اتحاد، بحران اجتماعی را آگاه سازی و بحران معنوی- معرفتی تبیین درست حقیقت می‌دانند و وظیفه اصلی مسلمانان در حال حاضر را پیگیری این راه حل‌ها می‌دانند.

موضوع پایان‌نامه «مستندات عقلی و نقلی سخنان مقام معظم رهبری حول وحدت امت اسلامی» است. درمورد وحدت امت اسلامی کتابها و مقاله‌های فراوانی ارائه شده است با این حال آثار و مکتوبات علمی در این باره اندک است. امروز دشمنان اسلام همواره بین مذاهب اسلامی و مسلمانان جهان، تفرقه‌افکنی می‌کنند از این‌رو جوامع اسلامی باید همواره به دنبال وحدت و اتحاد میان امت اسلامی باشند و تلاش کنند تا توطئه‌های دشمن را خنثی نمایند. بدیهی است یکی از راه‌های خنثی‌سازی توطئه دشمنان، روشن‌گری بر اساس تدوین رساله‌های علمی و قابل اعتماد است. همچنین به دلیل اینکه رهبر جمهوری اسلامی ایران حضرت آیت الله خامنه‌ای یکی از شخصیت‌های بارز جهان اسلام است و همواره در جهت عزت و وحدت مسلمین تلاش کرده است، محور اصلی مباحث این رساله، با بیانات معظم له پیوند خورده است. اهمیت رساله حاضر از آنجا روشن می‌شود که اکنون یکی از دغدغه‌های جهان اسلام، مسئله وحدت بین مسلمانان است. در حال حاضر اسلام عزیز به دلیل آسیب‌هایی که از جهت تعالیمِ تحریف شده و دورماندن از آموزش‌های اصیل اسلامی می‌بیند رنج می‌برد، و هر کدام از ما وظیفه داریم نسبت به کاهشِ آسیب یادشده تلاش نماییم. در صدر اسلام برای یکپارچگی امت اسلامی به دستور پیامبر بزرگوار اسلام بین مسلمانان، عقد اخوت خوانده شد و این کار، گواه آن است که همه مسلمانان باید برادری و اتحاد بین خودشان را حفظ کنند، چنان‌که بعد از آن حضرت(ص)، جانشینان او و أئمه معصومین(علیهم السلام) نیز بخاطر حفظ وحدت میان مسلمین، از هیچ تلاشی دریغ نکرده‌اند. این شیوه دقیقاً همان کاری است که همه مسلمانان باید در جهت تحقق آن تلاش کنند تا مسیر وحدت را هموار نمایند. در خصوص تازگی رساله حاضر نیز باید اذعان داشت که چنین کاری به صورت یک کتاب مستقل و با این گستردگی، تا کنون انجام نشده است، هرچند نگارنده وظیفه خود می‌داند از تلاش‌هایی که تا کنون در راستای موضوع رساله انجام گرفته تقدیر و تشکر نموده و همت آنان را ارج نهد. اکنون پرچم وحدت در دست با کفایت رهبر جمهوری اسلامی ایران است و در بیانات ایشان، مسئله وحدت به گونه‌ای معرفی شده است که کاملاً با قرآن و سنت پیامبر(ص) پیوند داشته و بر مبنای عقل و منطق استوار است.

از آن‌جا که ولی فقیه زمان، حضرت آیت الله خامنه‌ای به عنوان یک متفکر جامع نگر و به تمام معنا اسلام خواه شناخته شده‌ است، ضرورت دارد به منظور دفاع از اسلام و پاسخ‌گویی به نیازهای جامعه اسلامی، رویکردهای ایشان در موضوعات فرهنگی و اجتماعی، مورد بررسی قرار ‌گیرد. از طرفی فرهنگ و موضوعات فرهنگی بستر هر کار و فعالیتی در جامعه است و به عبارتی فرهنگ به مثابه هوایی است که تنفس می‌شود. موضوعات اجتماعی نیز با تک تک افراد جامعه گره خورده و همه افراد متأثر از مسایل اجتماعی هستند؛ لذا اهمیت دارد که این موضوعات در اندیشه رهبری جامعه، مورد واکاوی قرار گیرد تا کیفیت اثرپذیری بیانات و اندیشه‌های ایشان از آیات قرآن مشخص شود. بر همین اساس برای پاسخ به این پرسش که آیات قرآن کریم چه نقشی در اندیشه‌ها و رویکردهای فرهنگی و اجتماعی ایشان داشته است این رویکردها با روش توصیفی تحلیلی، بررسی شده است. با تفحص و جستجو در میان اندیشه‌های مقام معظم رهبری در موضوعات فرهنگی و اجتماعی و با توجه به آیه‌های پر کاربردی که ایشان در سخنان خود استفاده کرده‌اند و ضمن تطبیق دادن آن‌ها، با نظریات مفسران و نویسندگان بنام، این نتیجه به دست آمد که بیانات، نظرات و دیدگاه‌های ایشان در مقام رهبری جامعه اسلامی، منطبق با کلام وحی است و از آیات قرآنی به فراخور موضوعات مختلف، در سخنانشان بهره‌ برده‌اند. در مواردی نیز که به صراحت از آیات قرآن در کلامشان استفاده نکرده‌اند، فحوای کلام گویای آن است که متأثر از این کتاب آسمانی است. ایشان باور دارند که اگر طبق نص صریح قرآن کارها را پیش ببریم بهترین عملکرد را خواهیم داشت؛ چرا که هماهنگ با خواست الهی است و سراسر سود و منفعت است. کلید واژگان: قرآن، اندیشه فرهنگی، اندیشه اجتماعی، مقام معظم رهبری، جامعه اسلامی