جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شیوۀ واکنش رهبران جهان به اولین بحران پاندمی در قرن 21 میلادی از جمله مسائلی است که توجه متفکران را در مبارزه با این بحران به خود جلب کرده است. در این میان بررسی نحوۀ عملکرد رهبری ایران حائز اهمیت است. ولی‌فقیه، نماینده تفکر دینی، سیاسی شیعی در قرن حاضر است. بررسی آرای ایشان در این بحران جهانی باب جدیدی در مطالعات الهیات سیاسی به شمار می­آید. علاوه بر این، رفتارهای افراطی که از سوی برخی از شیعیان در زمان شیوع کرونا در ایران در رسانه­ها منتشر شد پاسخگویی به این سؤال را که تفکر حقیقی شیعه در مقابله با چنین بحران‌هایی چیست، به امری ضروری مبدل می­کند. در این مقاله رویکرد آیت‌الله خامنه‌ای در بحران کرونا از منظر کلامی بررسی شده است. آیت‌الله خامنه­ای ماهیت پاندمی کرونا را بلا و آزمونی برای ملت­ها و دولت­ها می­داند و برای عبور از آن دو راهکار اساسی ارائه می­دهد. هدف از بلا از نگاه ایشان کسب معرفت فردی و جمعی است و رابطۀ علم و دین از نگاه ایشان رابطه میان دو امر عقلانی است که در تضاد با یکدیگر نیستند و این امر به مثابه معرفی نوعی عقلانیت دینی است. در این رویکرد، پایبندی به قواعد ثابت شده بهداشتی عین دین‌داری است.

این پژوهش با روش اجتهادی تلاش دارد آموزه انتظار را از منظر فقهی مورد بررسی قرار دهد و حکم تکلیفی انتظار را بر پایه نصوص دینی بیان کند و با تحلیل دیدگاه و بیایات امام خامنه‌ای حکم شرعی انتظار را از منظر ایشان ذکر نماید. می­توان این تحقیق را تحلیل فقهی و روایی دیدگاه امام خامنه­ای در مسئله انتظار به­شمار آورد. دستاورد این پژوهش اثبات وجوب انتظار ظهور با ادله عقلی و نقلی است. حکم فقهی انتظار در سه مرحله موضوع­شناسی، حکم‌شناسی و حل تعارض بیان می­شود. از نظر موضوع­شناسی انتظار دو صورت دارد: حالت نفسانی و عمل. حالت نفسانی انتظار دوگونه است: انتظار قلبی و انتظار انفعالی. عمل نیز سه‌گونه است: انجام تکالیف شرعی عام، انجام تکالیف شرعی با رویکرد انتظار و اعمال خاص زمینه‌سازانه. براساس موضوع­شناسی یادشده، احکام تکلیفی انتظار عبارت است از: 1. انتظار قلبی یکی از واجبات شرعی بر هر مسلمانی است؛ 2. انتظار انفعالی، انتظار منفی و حرام است؛ 3. انجام تکالیف شرعی عام درحقیقت انتظار نیست و اقتضای مسلمانی است؛ 4و5. انجام تکالیف شرعی با رویکرد انتظار و اعمال خاص زمینه‌سازانه، وابسته به ظرفیت افراد، نهادها و دولت است و برخی از مراتب آن واجب می­باشد.

حرکت انبیاء یک حرکت تکاملی است و در صدد رشد و ترقی انسان به شکوفایی استعدادها و ظرفیت‌های وجودی انسان است. حرکت تکاملی انبیای الهی بر پایه مفهوم مرکزی و بنیادین «توحید» است. توحید و معرفت خدا همه مایه تکامل و تعالی روح انسان و رشد و تعالی وجودی اوست که هدف عالی و نهایی انبیاء است و هم طرح توحید به معنای ایجاد یک محیط الهی و سالم و پیشنهاد ساختار جامعه و نظم الهی، عادلانه، بدون ظلم، بدون استثمارِ اجتماع است. با استفاده از قرآن کریم و اطلاعات تاریخی و تحلیل عقلی، این حرکت در سه مرحله مهم طی شده است: مرحله اول: تحول و رستاخیز درونی؛ مرحله دوم: رستاخیز وانقلاب اجتماعی؛ مرحله سوم: ساختن و بنیانگذاری یک اجتماع نو. هر کدام از این مراحل از گام‌های مختلفی تشکیل شده است.

طرح کلی دین اسلام یکی از دغدغه‌های آیت‌الله خامنه‌ای است و در آثار مختلف به تبیین این مهم پرداخته‌اند. ایشان بر پایه کتاب و سنت، سعی کرده است تا مهم‌ترین معارف اسلام را در ساختاری هندسی و هماهنگ طبقه‌بندی کند تا از این طریق بتواند اسلام را به عنوان طرح و مسلکی اجتماعی دارای اصولی منسجم و یک آهنگ و ناظر به زندگی جمعی انسان‌ها تبیین کند و از این طریق زمینه برای کشف نظریه اسلام برای جامعه و حکومت اسلامی و هویت‌بخشی به مسلمین فراهم شود. ایشان با استناد به قرآن کریم و سیره معصومین؟عهم؟، توحید را محور طرح کلی دین می‌داند که در اطراف آن شبکه‌ای از مفاهیم و معارف زندگی‌ساز در سه عرصه جهان‌بینی، انسان‌شناسی و خط مشی اجتماعی شکل می‌گیرد.

جوامع بشری هماره با چالش شهوت‌پرستی مواجه بوده و هستند. روایات مهدوی از نمود و بروز افراط در شهوت جنسی در آخرالزمان حکایت دارد و آن را از اشراط الساعة برشمرده و این دوران را به «بدترین دوران زندگی بشر» معرفی کرده است. پرده‌دری حجاب‌ها، گرایش شدید و سرعت به لذات حیوانی، حلال کردن حرام الهی در اطفاء غریزه جنسی و... از جمله نشانه‌های چنین رفتاری در عصر غیبت است که وجه اشتراک همه آنها جرأت به شکستن حدود الهی است. از دیگر سو قرآن کریم و روایات، با تبیین قرقگاه الهی و چگونگی اهتمام به آن، راهکار مواجهه با چنین پدیده‌ای را در سه ساحت نگرشی و گرایشی و رفتاری ارائه نموده است. نوشتار پیش رو با روش توصیفی _ تحلیلی، ضمن آسیب‌شناسی چالش پیش‌گفته، آثارِ کاربست قاعده حریم حمی در مواجهه با افراط‌گرایی جنسی در آخرالزمان را تبیین می‌نماید. اجرای چنین قاعده‌ای که مبتنی بر آیات قرآن و روایات معصومان؟عهم؟ است، نقش اساسی در مواجهه موفق با چالش شهوت‌پرستی و نیز پاسبانی از جامعه منتظر دارد.

مقاومت به مثابه قدرت است. هرچه کشوری قدرت بیشتری داشته باشد، در برابر تهاجم دشمن، مقاومتِ بهتر و پویاتر و بازدارنده‏تری انجام می‏دهد. از این منظر جبهه مقاومت، جبهه قدرت است و رهبری این جبهه بر عهده ولی فقیه زمان امام خامنه‏ای است؛ از این رو مسئله مقاله حاضر تبیین گفتمان مقاومت با محوریت دیدگاه مقام معظم رهبری امام خامنه‏ای می‏باشد. برای این منظور با استفاده از «چارچوب نظری پرسش‏های بنیادین» که به زبان منطق دانان مسلمان «امهات مطالب یا اسّ المطالب» نامیده شده، با روش اکتشافی- استقرایی تلاش شده تا گفتمان مقاومت از منظر معظم له ارائه شود. محدوده تحقیق ناظر به عرصه بین الملل است که با نگاه به بیانیه گام دوم انتخاب شده است. مقاومت در اندیشه امام خامنه‏ای مفهومی سازه‏ای است و نه بسیط؛ راهی است که نقطه آغاز و پایان و مسیری مشخص و راهزنانی کمربسته و کمین کرده دارد اما راهرو نباید در برابر شیطنت و عداوت آنها از رفتن، متوقف، منحرف یا منصرف شود. پس از مفهوم‏شناسی از ضرورت پیمایش این مسیر از چهار پنجره آموزه‏های قرآنی، آموزه‏های اهل بیت علیهم السلام و آموزه‏های عقلی و عقلایی سخن رفته است، و آنگاه گزیده‏ای از راهکارهای امام خامنه‏ای برای محقق ساختن مقاومت و جلوه‏گر ساختن آن از عالم ذهن به عالم عین تبیین شده است. استفاده از چارچوب ایرانی ـ اسلامی از نوآوری‏های برجسته مقاله حاضر است.

سوال اصلی پژوهش حاضر این است که همگرایی و وحدت در اندیشه و عمل آیت الله خامنه ای چرا و چگونه مورد بررسی قرار گرفته است؟(سؤال) هدف پژوهش، شناسایی ابعاد، علل، عوامل و پیامدهای واگرایی و همگرایی در جهان اسلام و ارائه راهکار برای افزایش وحدت در جهان اسلام است.(هدف) روش این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است که با تحلیل محتوای بیانات و آثار مقام معظم رهبری و با استفاده از ادبیات مفهومی نظریه همگرایی در روابط بین الملل صورت گرفته است.(روش) از نظر آیت الله خامنه ای، با آگاهی انسان مسلمان بر ضرورت وحدت و جهت گیری های صحیح سیاسی، اعتقادی و جمعی دولت های مسلمان و اصلاح ساختارهای واگرا و مبارزه با عاملیت تفرقه گر(خارجی و داخلی) و توجه به نقاط اشتراک فکری، فرهنگی و عقیدتی، همگرایی به وجود می آید و به ایجاد قدرت، صلح، ثبات، آرامش، امنیت و پیشرفت در جهان اسلام منجر می شود.(فرضیه) همگرایی در جهان اسلام می تواند با گسترش ابعاد مختلف همکاری های اجتماعی، فرهنگی و علمی کشورهای مسلمان و با توجه به عنصر واقع نگری، عقلانیت و در چارچوب مرزهای ملی و سیاست گذاری متناسب با آن، شکل گیرد.(یافته)

فرهنگ انتظار در عین کارآمدی و جایگاه ویژه‌ای که در جامعه بشری به‌ویژه مسلمانان دارد، مانند هر پدیده فرهنگی دیگری با آسیب‌هایی مواجه و نیازمند آسیب‌شناسی است. از سوی دیگر دستیابی به نظریه انتظار از دیدگاه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نیازمند تبیین همه‌جانبه به ویژه آسیب‌شناسی آن از نگاه ایشان است. در این میان سابقه تاریخی انتظار و مهدویت در میان مسلمانان و اهتمام و نگاه ویژه مقام معظم رهبری به دانش تاریخ، آسیب‌شناسی تاریخی انتظار از نگاه ایشان را اهمیت مضاعف می‌بخشد. نگاهی به سخنان حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره مهدویت و انتظار نشان می‌دهد ایشان با حساسیت ویژه‌ای به آسیب‌شناسی تاریخی انتظار توجه داشته و بر دوری از این آسیب‌ها تاکید کرده‌اند. مباحث خرافی و غیر علمی، ادعاهای دروغین در این‌باره مانند ادعای مهدویت و یا رویت و دیدار با امام مهدی عجّل الله تعالی فرجه و الشّریف و نیابت از طرف آن حضرت از نکاتی است که می‌توان به عنوان آسیب‌های تاریخی به آنها اشاره کرد که هم در تاریخ اسلام نمونه‌های فراوان دارد و هم حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بر توجه به آنها و جلوگیری از پیدایی یا افتادن در آن تاکید دارند. در این نوشتار بر آنیم تا آسیب‌های تاریخی انتظار را کاویده و با بررسی سخنان معظم له در باب انتظار این موضوع را از دیدگاه ایشان تبیین نموده و به این پرسش پاسخ دهیم که دیدگاه ایشان در این‌باره چگونه است؟

هدف پژوهش حاضر بررسی نقش قانون الهی در حیات سیاسی انسان‌ها در کلام سیاسی آیت‌الله خامنه‌ای است.روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که قانون الهی در سه ساحت تکوینی، تشریعی و قراردادی مبنای شکل‌گیری و تداوم نظام اجتماعی و نظم سیاسی است. در حالی که قوانین تکوینی و فطری تحت اراده و ربوبیت الهی بوده و از طریق عقل و وحی قابل فهم و استنباط است. قوانین قراردادی هم در سایه شریعت قابل حصول می‌باشد. قانون الهی از منظر کلام سیاسی با رعایت مصالح و مفاسد واقعی بشر، در یک قوس نزولی از مبدأ آفرینش و خالق انسان‌ها، معطوف به واقعیت‌های اجتماعی و مناسبات سیاسی، جعل و انشاء می‎‌شود. ویژگی برجسته چنین قوانینی در «فلسفه قانون» است که معطوف به نظم‌بخشی، عدل‌گستری، توجه به مصالح و مفاسد اجتماعی و جهت‌دهی به ارزش‌های معنوی می‌باشد که در راستای اهداف آفرینش انسان و تنظیم تعاملات و پیوندهای انسانی، تأمین حقوق، آزادی‌ها و سعادت انسان در سایه حاکمیت الهی است.

هدف پژوهش حاضر بررسی و تبیین چیستی و چگونگی بایسته‎های طریق‎ عدالت‌خواهی در اندیشه مقام معظم رهبری است. در این راستا، مرز میان مفاهیم، زمینه‎‎‎ها، شاخصه‎ها، عوامل، لوازم، موانع، آفات، تکالیف و مصادیق این آرمان تبیین شده است. برای تبیین نظرات مقام معظم رهبری از روش ترکیب مزجی استفاده ‌شد، تا با تلخیص بیش از 180 سخنرانی مرتبط با عدالت، پژوهش از جامعیت، اتقان و انسجام کافی برخوردار باشد. این پژوهش با تکیه ‌بر چارچوب نظری اسپریگنز، داده‎های تحصیلی خود را در چهار عنوان «بحران عدالت، علل بحران، آرمان مطلوب و مسیر دستیابی به عدالت»، تنظیم کرده است. در نهایت، پیگیری پژوهش‌های نظری، گفتمان‌سازی، نقد منصفانه، ایجاد شفافیت، اجرای سیاست‌های مالیاتی، درک انتخاب شایستگان، کمک به دستگاه‎ها و عمل به قانون، از دستاوردهای پژوهش حاضر در بررسی اندیشه‎های رهبری می‌باشد.