جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در سال 1945م اسنادي كهن در منطقة نجع حمادي مصر كشف شد كه قدمتي معادل سنّ اناجيل عهد جديد يا حتي بيش‌تر از آن دارد. مقايسة اين اسناد با كتاب مقدس مسيحيان و باورهاي مسيحي امروز، ناسازگاري‌هايي بنيادين ميان محتواي آنها را آشكار مي‌سازد؛ ناسازگاري در مسائلي همچون هويت و الوهيت عيسي، صليب و نجات، حجيت و مرجعيت كليسا، و نفي شريعت. پرسش اين است كه آيا اين اسناد مي‌تواند بر تاريخ و الهيات مسيحي تأثير بگذارد؟ هدف اين مقاله، واكاوي ميزان اعتبار ديني و تاريخي كشفيات نجع حمادي براي تأثيرگذاري بر تاريخ و الهيات مسيحي است. اين پژوهش كه با روش توصيفي ـ تحليلي انجام شده، نشان مي‌دهد كشف اين اسناد مي‌تواند با ممكن ساختن دسترسي اطلاعاتي مستقيم و گسترده‌تر به گنوسيان و مسيحيانِ متأثر از آنها، موجب آشنايي بيشتر با اناجيل و باورهاي گوناگون در صدر مسيحيت شود؛ اما وجود موانعي همچون ترديد در اعتبار تاريخي اين اسناد، اعلام‌هاي رسمي كليسا و پذيرش اهل بدعت بودن گنوسيان، سبب مي‌شود كه نگرش متفاوت مكشوفات نجع حمادي نتواند تأثير مستقيم و فراگيري بر الهيات مسيحي داشته باشد؛ اگرچه تأثيرگذاري بلندمدت و غيرمستقيم آنها بر مسيحيت، دور از انتظار نيست.

درسگفتار فوق درباب الهیات نقلی مسیحی به بحث پرداخته است، به علاوه مباحثی نظیرعلم کلام، دین مسیحیت و اسلام، عدل، شر و... را نیز مطرح می کند.

«حق حیات» به عنوان اساسی‌ترین حقوق بشری، همواره مورد توجه مکاتب مختلف فکری و مذهبی، مخصوصا ادیان توحیدی قرار داشته است. در این مقاله به بررسی دو مسئله اساسی پیرامون «حق حیات»، از دیدگاه ادیان توحیدی خواهیم پرداخت : 1. مساله سقط جنین به عنوان یکی از مهمترین مباحثی که در این زمینه مطرح می‌شود. با نشان دادن اهتمام ادیان توحیدی در مورد حفظ جنین و جایز نشمردن سقط جنین، معلوم می‌شود حفظ حیات انسان ها از مسلمات شمرده می‌شود. 2. مساله اعدام. هر گاه سخن از حق حیات به میان می‌آید مساله اعدام در احکام شرعی ادیان توحیدی مساله ای چالش برانگیز خواهد بود. در آیین زرتشت عمل «سقط جنین» به هیچ بهانه‌ای قابل چشم‌پوشی دانسته نمی‌شود و گناه سقط جنین برابر با گناه قتل عمد تلقی می‌شود. در زرتشت کیفر «تازیانه» بیش از سایر مجازات‌ها از جمله اعدام مورد توجه قرار گرفته است؛ با این حال در مواردی بنابر مصلحت های خاصی کیفر مرگ نیز وضع شده است. در دین یهودیت در "ده فرمان" حفظ حیات انسانی مورد توجه قرار گرفته است. در این دین در مورد سقط جنین نظرات مختلفی وجود دارد. برخی این عمل را ممنوع می‌دانند؛ مگر آنگاه که زندگی مادر در خطر باشد. برخی بیماری‌های ژنتیکی را نیز مجوز سقط جنین می‌دانند و برخی حق سقط جنین را برای خود مادر به رسمیت شناختند. در یهودیت مجازات مرگ در مقابل قتل نفس قرار داده شده است. از جمله جرایم دیگری که مجازات اعدام دارد عبارتند از: عبادت خدایان دیگر، آدم دزدی، زنای محصنه، لواط و مانند آن. در دین مسیحیت نیز به حق حیات انسان ها و حفظ جنین توجه شده است. از دیدگاه کاتولیک‌ها جنین از همان لحظه انعقاد نطفه، انسانی کامل و دارای حق حیات است. لذا از سقط جنین منع کرده و مجازات آن را طرد از دین دانستند. البته در بین سایر فرق مسیحیت دیدگاه‌های دیگری وجود دارد که حیات جنین بعد از دمیده شدن روح را محترم می شمارد. در مورد حکم اعدام باید توجه داشت که در مسیحیت بیشتر بر قوانین اخلاقی تاکید می‌شود تا احکام کیفری و جزایی. کلیسا در دوره قرون وسطا تنها در مورد ارتداد مجازات مرگ تعیین کرد و البته در قرن سیزدهم مجازات بدعت را نیز مرگ اعلام کرد؛ البته این احکام امروزه اجرا نمی شود. در دین اسلام، به صراحت حفظ جان انسان ها محترم شمرده شده است. مشهور فقهای شیعه، سقط جنین را حرام می‌دانند؛ مگر آنکه برای جان مادر خطرناک بوده و روح در جنین دمیده نشده باشد. حکم اعدام در وهله نخست برای حفظ جان انسان ها به عنوان قصاص در برابر قتل عمد در نظرگرفته شده است. علاوه بر این حکم اعدام برای حفظ حدود الاهی و نیز امنیت جامعه دینی در نظر گرفته شده است.

در ارتباطات میان‌فرهنگی که به‌عنوان فرایند مبادلۀ اندیشه‌ها، معانی و کالاهای فرهنگی میان مردمانی از فرهنگ‌های مختلف، تعریف شده‌ است، توسل به الگویی که بتواند زندگی اجتماعی انسان‌ها را برای رسیدن به مفاهیم مشترک و زندگی مسالمت‌آمیز همراه با احترام متقابل هموار سازد، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. بر این‌اساس، در پژوهش حاضر تلاش گردید با رویکرد توصیفی - تحلیلی به بررسی و تحلیل آیاتی از قرآن‌کریم پرداخته ‌شود که ناظر به ارتباط با مسیحیان بوده و روند تعامل با آن‌ها را بیان می‌کند. یافته‌ها و نتایج تحقیق بیان‌کننده آن ‌است که می‌توان الگویی هفت‌ مرحله‌ای شامل تأیید برخی از مبانی اعتقادی مسیحیان، دعوت به وحدت، بشارت به مسیحیان حقیقی، هشدار و تهدید، دعوت به تفکر، بیان ویژگی‌های مسیحیان کافر و وعده عذاب و در نهایت دستور به مباهله و جنگ با آن‌ها را از قرآن‌کریم استخراج نمود. بنیان و محور اصلی در این الگو یگانگی خداوند است. از این‌رو، براساس قرآن‌کریم هر زمان که مسیحیان به این اصل نزدیک شوند با بشارت و احترام و هرجا که از آن دور شوند هشدار، تهدید، نفرین و مباهله را مبنای ارتباط مسلمانان با آن‌ها قرار‌داده ‌است.

در این جستار، شباهت‌های حضرت عیسی(ع) با حضرت ‌علی(ع) در سه حوزۀ قرآن و سنت(حدیث)، کلام و عرفان با تأکید بر منابع اصیل و رویکردی مقایسه‌ای مورد بررسی قرار گرفته است، نقطه اوج این شباهت‌ها را می‌توان در دو حوزه عرفان و تشیّع ملاحظه کرد. از لحاظ خاستگاه، قرآن و سنت نخستین منابعی هستند که القا کنندۀ چنین مفهومی به حساب می‌آیند. در قرآن، به عنوان مثال در تفسیر سوره‌های زخرف و نساء، با آیاتی مواجه می‌شویم که به تشابه این دو بزرگوار اشاره شده است. بازتاب تشابه بین حضرت ‌عیسی(ع) و ‌حضرت علی(ع) را در احادیث پیرامون موضوعاتی از قبیلِ زهد، رجعت، فتوت و خوارق‌عادات می‌توان یافت. پس از قرآن و سنت، شیعه نصیریه، به ویژه در اعتقادشان به تثلیث، گزارشگر این همانندی‌ها است. در ادامه، با ظهور مکتب ابن‌عربی و مطرح ساختن نظریه ختم ولایت برای حضرت عیسی(ع) و حضرت علی(ع)، و اشتراک هر دو در مفهوم نبوت عامه، می‌توان چنین برداشت نمود که علت این همانندی‌ها، مفهوم ولایت است؛ تفکری که انعکاس آن را در طریقت بکتاشی می‌توان دید.

در دنیای کنونی، مطالعات تطبیقی بین ادیان، یکی از راه‌هایی است که موجب ایجاد صلح و همزیستی و تقریب بین پیروان ادیان می‌شود. یافتن مفاهیم مشترک می‌تواند اساس گفتگوی شرایع‌ الهی و زمینه‌ای جهت رفع سوء‌تفاهم‌ها و دستیابی به نقاط مشترک باشد. در این راستا، نوشتار حاضر برآن است که به روش توصیفی تحلیلی، به بررسی مفهوم مثبت‌اندیشی، در متون دینی اسلام و مسیحیت ‌پرداخته و مبانی مشترک و مورد اختلاف این دو حوزه را در موضوع فوق کشف نماید تا بدین‌وسیله، به تعاریف مبنایی تعالیم ادیان در راستای تفاهم پیروان آن‌ها کمک کرده‌ باشد. برای نیل بدین هدف، ابتدا واژه‌شناسی مفهوم مثبت‌اندیشی در اسلام و مسیحیت انجام‌ شده و سپس راهکارهای ایجاد و تقویت آن، در هریک از ادیان فوق، بررسی گردیده‌ است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که مفهوم مثبت‌اندیشی در ادیان‌ توحیدیِ اسلام و مسیحیت از راه کلید واژه امید قابل پیگیری است که متعلق اصلی این امید، در بینش توحیدی اسلام، خداوند سبحان و در اناجیل سه‌گانه (متی، مرقس و لوقا) و نیز تعالیم پولس، وعده فرا رسیدن ملکوت است. در تفکرات یوحنا نیز، مسیح سرچشمه امید به‌شمار می‌آید. البته گرچه پیرامون کیفیت دستیابی به این امید و راهکارهای تقویت آن، در ادیان فوق، اختلافاتی وجود دارد اما به‌طور کلی، امید، در دو حوزه فوق، مرتبط با هدفمندی حیات بشر بوده و در راستای زندگانی اخروی آدمی واقع شده‌ است. از آثار و کارکردهای آن نیز، تقویت روح محبت و احسان به سایرین است.