جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نگارنده ابتدا به آیاتی از قرآن که در نگاه اول قرآن بسندگی را نشان می‌دهد پاسخ گفته و نیاز قرآن به تفسیر را در دو صورت ذاتی و عَرَضی در ضمن بیان چند گروه آیات توضیح می‌دهد. همچنین معانی اصطلاحی تأویل و تفاوت آن با تفسیر را تبیین می‌کند و نمونه هایی از تأویل صحابه و تابعین را می‌آورد. در پایان مقاله، نگارنده ممانعت خلفا از تأویل قرآن را با نقل مستنداتی از منابع تاریخ و حدیث، تحلیل می‌کند.

در نوشتار معرفت فطری توحیدی خداوند متعال از دیدگاه تبیین " عدم عینیّت اسماء و صفات با ذات" بر مبنای تذکر به واقعیّت " غیریّت "و نیز اشاره به جایگاه اسماء و صفات دراین نوع از معرفت بالآیه ، به معرفتی توحیدی با ویژگی " ولهی " اشاره گردید . در آنجا اشاره شد که نتیجه این معرفت توحیدی با این ویژگی خاص" ولهی " از طریق آیات و اسماء و صفات علی رغم لحاظ واقعیّت مخلوقات و از جمله صفات و اسماء بعنوان " اغیار" ، تسبیح و تنزیه صرف و نفی تشبیه می باشد . در این نوشتار به این ویژگی خاص معرفت توحیدی یعنی " ولهی " بودن آن از طریق تحلیل لغوی لفظ جلاله " الله " و نیز از دیدگاه هماهنگی این تحلیل لغوی با مستندات روائی در تعریف " توحید " اشاره می گردد . ضمن این تبیین به مغایرت " توحید اطلاقی " یا " توحید ذاتی " با "توحید حقیقی" از طریق تمایز آن با این ویژگی " ولهی " تذکر داده می شود . در نهایت آشکار می گردد که نظریه " تنزیه بهمراه تشبیه " در معرفت توحیدی از دیدگاه شاخه عرفان علوم بشری اولاً یک تناقض آشکار است که این تناقض آشکار شهادتی بر ابطال " توحید اطلاقی " محسوب می گردد . دوّم آنکه این نظریه تنها " تشبیه صرف " است که با " نفی تشبیه " و " تنزیه صرف " در " توحید حقیقی " شرع کاملاً مغایرت دارد .

یکی از راهبردها و ابزارهای مبارزاتی و تبلیغی امام صادق؟ع؟ با توجه به وجود جریان‌ها و نحله‌های دینی، سیاسی و فرهنگی زمانه مناظره است که با سازوکارهای زبانی و غیرزبانی مختلف در جهت ارتباط با فرد مقابل برآمده و به دفاع از اندیشه اسلامی در پرتو گفتگو در تعامل پرداخته‌اند. نظریه‌ گفتار یا منطق گفتگویی میخائیل باختین از رویکردهای جدید در خوانش و نقد متون است. باختین نظریه خود را بر مؤلفه‌هایی استوار کرده که در شکل‌گیری سخن و گفته مؤثرند. وی گفتار را دارای زمینه غیرزبان‌شناختی و بافت می‌داند و در حیطه فرا‌زبان‌شناسی به مطالعه گفتار می‌پردازد. این مقاله پس از معرفی مختصر نظریۀ گفتار باختین به عنوان یک مدل برای فهم بهتر روایات به بررسی مؤلفه‌های گفتار در مناظرات امام صادق؟ع؟ با ابن‌ابی‌العوجاء پرداخته و با روش توصیفی- تحلیلی نقش هر یک از این مؤلفه‌ها را در فهمِ جامع‌ترِ متن مناظرات بیان می‌کند.

مفهوم حدیث غدیر که در امامیه به عنوان یکی از مهمترین ادله خلافت امیرالمومنین7 شناخته می شود، سالیان متمادی مورد انکار اهل سنت واقع شده است. ایشان بعد از پذیرش صدور حدیث، معنای «مولا» در متن حدیث را «ناصر» یا «محب» می انگارند. بی شک از مهمترین قرائن برای برداشت صحیح از کلام هر فرد، فهم مخاطبین و معاصرین گوینده از کلام است. چرا که هم از جهت زمان و هم از جهت جمع شواهد و قرائن، ایشان کامل ترین افراد برای تشخیص مراد گوینده هستند. این نوشتار با توصیف و تحلیل شواهدی از برخوردهای اصحاب و معاصرین پیامبر در منابع اهل سنت، می کوشد تا برداشت اصحاب از این واژه را کشف کند. ضمنا نه فقط در خود واقعه غدیر بلکه بعد از آن نیز قضایایی رخ داده که نمایانگر فهم اصحاب از حدیث غدیر است. پس از بررسی منابع بر محور شاهدیابی کشف می شود که واژه مولا برای مخاطبین پیامبر اکرم 9 صریحا معنای «اولویت در تصرف» را رسانده است.

یکی از شرایطی که معمولا اهل سنت برای خلیفه ذکر می‏کنند، قریشی بودن خلیفه است. آنان این شرط را به پیامبر منسوب می‏دارند. به لحاظ تاریخی هم تا پایان خلافت عباسیان چنین شرطی محقق شده است. پرسش نوشتار حاضر آن است که آیا اوّلا: ابوبکر و عمر در سقیفه چنین خبری را به رسول الله نسبت دادند؟ ثانیا: آیا انصار با اعتماد به این سخن پیامبر با امارت قریشیان موافقت کردند؟ برای یافتن پاسخ به بررسی گزارشهای مختلفی که از نشست سقیفه ارائه شده پرداختیم، و با دسته بندی این گزارشها و نقد و بررسی آنها نشان دادیم که ادعای تمسک به این خبر در نشست سقیفه و تاثیر آن در اعراض از سعد بن عباده و اقبال به ابوبکر، ادعایی پذیرفتنی نیست.

خداوند متعال برای هدایت بشر هادیانی از پیامبران و اهل بیت: ارسال کرده است و همواره آنان را به علومی که مورد نیاز بشر برای هدایت و سعادت بوده مسلط کرده است و به این وسیله اهل بیت: را بر دیگر مردم برتری داده است تا بشر همواره برای کسب علم تنها به سوی اهل بیت: رهنمون شده و تنها از این چشمه لایزال سیراب شوند. علم غیب پیامبران و اهل بیت: از جمله مباحث مورد مناقشه‎ای بوده که همواره مورد انکار وهابیت و مخالفان اهل بیت: قرار می‎گرفته است. اما آنچه برای شیعیان مسلم است اینکه اهل بیت: دارای علم غیب می‎باشند و این مطلب را می‎توان از کتاب «اصول کافی» شیخ کلینی(ره) به اثبات رساند. نوشتار حاضر به هدف تبیین اعتقاد شیعه در این مسئله، به شیوه کتاب خانه‎ای با رویکرد توصیفی- تحلیلی نظر شیعه را از منظر کتاب شریف کافی که یکی از بهترین و معتبرترین کتب روایی شیعه محسوب می‎شود مورد بررسی، تبیین و اثبات قرار خواهد گرفت.

مقاله حاضر با روش توصیفی _ تحلیلی به تطبیق دیدگاه تفسیری دو مفسر فریقین، ابوالفتوح رازی و بیضاوی، ذیل آیه ابتلاء (البقره/124) می‌پردازد. تمایز دیدگاه تفسیری دو مفسر نامبرده به اختلاف مبنایی مذهبی و اعتقادی ایشان در موضوع امامت خصوصا در لزوم نصب و تعیین امام (به نص الهی یا انتخاب شورا)، و نیز مصداق و ویژگی خاص عصمت و علم امام بر می‌گردد. از بررسی این دو دیدگاه به دست می‌آید که هر دو مفسر قائل به اختصاص مقام امامت برای حضرت ابراهیم؟ع؟ علاوه بر مقام نبوت هستند و بنا به پاسخ خداوند مبنی برعدم تخصیص عهد الهی به ذریه ظالم آن حضرت، اعتقاد به تداوم این مقام در ذریه غیر ظالم آل ابراهیم؟ع؟ دارند؛ اما وجه تمایز آنکه بیضاوی همچون اکثر اهل سنت و خصوصا دیدگاه اشاعره معتقد به نصب امام بعد از پیامبر اکرم؟صل؟ به نص الهی و تعیین مصداق مشخص نیست، بلکه قائل به انتخاب شورا و بیعت مردم است و توصیه‌های پیامبر اکرم؟صل؟ را در این مورد تعیینی نمی‌داند. بیضاوی عهد را در آیه ابتلاء به معنای عهد عام الهی می‌داند که شامل هر منصب الهی در دین است و صرفا دلالت بر ظالم نبودن یعنی فاسق نبودنِ جانشین پیامبر به عنوان امام امت دارد؛ در حالی که ابوالفتوح رازی با استناد به دیگر آیات قرآن و نیز بنا به ظاهر و سیاق آیه ابتلاء و توجه به روایات معصومین، عهد را به معنای عهد خاص یعنی امامت خاص معصومان می‌داند که به آل ابراهیم؟ع؟ می‌رسد و بعد از پیامبر اکرم؟صل؟ صرفاً عترت معصوم پیامبر شایسته این مقام هستند.

قرآن کریم و اهل بیت پیامبر اکرم9 دو جلوه از یک حقیقت هستند که هر یک، تبلور رحمت، محبت و هدایت خداوندگار عالمند. ادیان الهی و در صدر آنان اسلام، که آئینی جهانی و مکتبی زنده و پویاست همواره اصلاح نظامهای اجتماعی و اقتصادی را به شیوه‎ای خاص مد نظر داشته است. پیامبر اکرم9 و ائمه: قرآن کریم را در این راه معیار و اساس کار خود قرار می‎دهند؛ آنان همواره برای تایید سخنان و بیان معارف خویش به آیات الهی تمسک جسته اند. در این پژوهش ما با روش توصیفی و تحلیلی مجموعه‎ای از استشهادات قرآنی که در بیان بی بدیل و ارزشمند امام حسین7 آمده است را بررسی و تحلیل می‎کنیم. امام7 با بیان این آیات از قرآن کریم موقعیت و جایگاه خود را در برابر بنی امیه به تصویر می‎کشد که در حقیقت امام7 به بیان جایگاه حق و باطل می‎پردازد و یکی از اهداف اصلی قیام خود را دعوت به قرآن و سنت پیامبر اکرم9 قلمداد می‎کند و در این راستا نقش بی نظیر و مهم امامت و رهبری را روشن ساخته است.

تاریخ و کیفیت جمع آوری و تدوین قرآن و اینکه نخستین بار توسط چه کسی و با دستور چه شخصی صورت پذیرفته، موضوع این مقاله است که از دیدگاه علامه شیخ محمدرضا جعفری بر اساس کتاب «قرآن از تنزیل تا تدوین» بررسی می‌شود. بر اساس مهم‌ترین یافته‌های این نوشتار، همۀ آیات قرآن در دوران حیات رسول خدا و به دستور ایشان نگاشته شده است، امّا امکان ندارد شخص رسول خدا قرآن را به شکل کتابی که آغاز و پایانِ آن مشخص باشد، جمع و تنظیم کرده باشد، بلکه این أمر باید به دست جانشین الهی آن حضرت صورت پذیرد. البته ریشۀ قرآن در دوران عثمان، صحیفه‌های جمع شده در دوران أبوبکر بوده است، امّا ماجرای جمع آوری قرآن در دوران خلافت أبوبکر به جهت دسترسی و استفاده عموم مسلمانان از قرآن یا به سبب نگرانی از تحریف یا از بین رفتن قرآن نبوده است.

نگارنده بر اساس آیۀ «تبیاناً لکلّ شیء» قلمرو دانش قرآن را توضیح می‌دهد. ابتدا نکاتی از آیه و احادیثی در تبیین آن را بیان می‌دارد، آنگاه بیان تفسیر نمونه و تفسیر المیزان ذیل آیه با نقد و بررسی آنها آمده است.