جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فهمی جدعان از متفکران فلسطینی و دانشگاهیان اردنی است که به حوزه تمدن عربی و جهان معاصر عرب توجه خاصی دارد و در این زمینه آثار متعددی منتشر کرده است. در کتاب خارج السرب: بحث فی النسویه الاسلامیه الرافضه و اغراآت الحریه، به گزارش و تحلیل فمینیسم اسلامی در جهان معاصر می‌پردازد. وی در این کتاب طی شش فصل می‌کوشد تصویری فراگیر از جریانات گوناگونی که زیر چتر فمینیسم اسلامی می‌گنجند به دست دهد و تفاوت آن‌ها را بشمارد و دستاوردهای آن‌ها را ارزیابی کند. در این کتاب نخست از پیدایش فمینیسم اسلامی سخن می‌گوید و یکی از خاستگاه‌های آن را ایران معاصر و مجله «زنان» می‌داند. آنگاه به دیدگاه تفسیری فمینیست‌هایی چون امینه ودود، لیلا احمد و فاطمه المرنیسی می‌پردازد و آن‌ها را در گروهی جای می‌دهد که در عین التزام به اعتبار قرآن کریم می‌کوشند تفاسیر متفاوتی از آیات ناظر به احکام زنان به دست دهند. سپس جدعان گزارشی از دیدگاه چهار فمینیست به دست می‌دهد که گرچه در فرهنگ اسلامی بالیده‌اند اما با اسلام سر همسویی ندارند. در فصل پایانی نیز به تحلیل و نقادی برخی از این فمینیست‌ها دست می‌زند و در عین حال توجه به این پدیده، پذیرش برخی مدعیات، و مواجهه درست با آن را پیشنهاد می‌کند. در این مقاله، پس از مرور کتاب، کوشیده‌ام برخی ملاحظات روشی و محتوایی را درباره این کتاب بازگویم و آن را ارزیابی کنم.

در این مقاله کوشیده‌ایم راه‌حل دادلی شیپر را برای حل مسئلۀ ناهمسنجگی معنایی، یعنی پیوند از طریق زنجیرۀ استدلال، بررسی و ارزیابی کنیم. در ابتدا به معرفی ناهمسنجگی و انواع آن از نظر تامس کوون خواهیم پرداخت. در ادامه، به طور مشخص ناهمسنجگی معنایی توضیح داده خواهد شد. پیش از پرداختن به راه‌حل شیپر در مورد مسئلۀ ناهمسنجگی، به مرور آرا و نگاه وی در خصوص تاریخ و فلسفۀ علم خواهیم پرداخت. سپس با معرفی نظریۀ علّی ارجاع و نقدهای شیپر به آن، به توضیح ایدۀ زنجیرۀ استدلال و نقش آن در حل مسئلۀ ناهمسنجگی معنایی می‌پردازیم. خواهیم دید چگونه استدلال‌هایی که سرآغاز آن‌ها در دل نظریۀ موجود است پیوندی میان نظریۀ موجود و نظریۀ جایگزین ایجاد می‌کنند، به نحوی که امکان همسنجگی میان واژگان و اصطلاحات نظریۀ موجود و نظریۀ جایگزین فراهم می‌شود. در انتها، با ارائۀ دو مثال تاریخی نشان داده می‌شود راه‌حل زنجیرۀ استدلال با چه اشکالاتی روبه‌رو است. همچنین اشکالی نیز به استدلال شیپر در رد ذات‌انگاری مطرح خواهد شد.

جنون به مثابۀ یک مسئله پزشکی، اجتماعی، ادبی و فلسفی همواره مورد توجه صاحبان اندیشه قرار داشته است. ابن‌سینا، در مقام یک فیلسوف-پزشک، این موضوع را در دو ساحت پزشکی (فیزیکی) و فلسفی (متافیزیکی) مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. در چارچوب علم پزشکی، او بر اساس سازوکار مزاج انسان به تحلیل چرایی وقوع جنون می‌پردازد. اما اختلالات مزاجی نقطه آغاز تبیین فلسفی ابن‌سینا از اوهام مالیخولیایی است، و نوآوری ابن‌سینا را باید در این ساحت جستجو کرد. اختلال مزاجی منجر به اختلال در عملکرد روح بخاری می‌گردد، و این منجر به اختلال در رابطه نفس (قوه عاقله) و بدن می‌شود. از رهگذر این اختلال، گسستی میان صور ذهنی فرد مجنون و واقعیت ایجاد می‌شود؛ چراکه قوه مخیله، به عنوان مولد صور خیالی، و حس مشترک، به عنوان موطن صور محسوس و خیالی، بر اثر قطع یا تضعیف ارتباطشان با قوه عاقله، امکان تفکیک صورِ موهم از واقعی را از فرد مجنون سلب می‌کنند. درمان‌هایی را که ابن‌سینا در جهت بهبودی جنون پیشنهاد می‌دهد باید در همین بستر، یعنی تقویت ارتباط نفس ناطقه با بدن، توجیه و تحلیل کرد. مسئلۀ اصلی این پژوهش تبیین پدیدۀ جنون از نگاه ابن‌سینا با رهیافتی توصیفی- تحلیلی است، و سعی بر آن است تقریر دقیق و جامع از دیدگاه او بر اساس مبانی طبی و فلسفی ارائه شود.

فلسفۀ اخلاق هنجاری به ارزیابی اخلاقی انتخاب‌ها می‌پردازد تا انتخاب‌هایی که «باید» انجام دهیم قابل تشخیص شوند. مطابق دیدگاه دلیل‌بنیاد در نظریات هنجاری، امور واقع دربارۀ دلایلْ بنیادگذار و تبیین‌کنندۀ امور واقع دربارۀ آنچه «باید» انجام دهیم است. در این مقاله نشان داده می‌شود که از این منظر، وضعیت تکلیف اخلاقی یک انتخاب -که به زعم ما اشتقاقی از وضعیت تکلیف هنجاری آن انتخاب است- بر اساس آنچه مُدل پایۀ اصلاح‌شده می‌خوانیم تعیین‌پذیر است. مُدل پایه از خروجی وزن کردن مقادیر وزنی دلایل هنجاری پایه در یک موقعیت بهره می‌گیرد تا وضعیت‌های تکلیفی واجب، ممنوع و جایز را از هم متمایز سازد. در دفاع از فرضیات فوق، اشکال‌هایی وارد می‌شود که به آنها می‌پردازیم. این اشکالات شامل کُل‌گرایی پروتنتو، یگانه‌گرایی دربارۀ منابع هنجاری، کثرت‌گرایی هنجاری، کُل‌گرایی در خصوص ترکیب‌پذیری و اشکال اختیارات می‌شود. پس از ارزیابی این اشکالات به هر یک پاسخ داده خواهد شد. در صورتی که استدلال‌های ما صحیح باشد، می‌توان به این نتیجه رسید که فرضیات مطرح‌شده قابل دفاع‌اند.

در نوشتار حاضر ما با دو فیلسوف پدیده‌شناس مواجه هستیم که در دو سنت فکری متفاوت یعنی هرمنوتیک و پدیده‌شناسی به مفهوم «دیگری» به مثابه امکان‌های بنیادین فرد اشاره داشته‌اند. دیگری، به عنوان مفهومی هستی‌شناختی و مشترک در اندیشه گادامر و لویناس، نقطه عطف شرط امکان فهم و اخلاق است. این نوشتار با تمرکز بر مفهوم دیگری، ضمن پرداختن به نکات افتراق و اشتراک میان دیدگاه گادامر و لویناس، نشان خواهد داد دلمشغولی لویناس، به عنوان فیلسوف دیگری، رجوع به بنیادهای اخلاق است و شرط امکان بنیادهای اخلاق مواجهه با دیگری است. در هرمنوتیک فلسفی گادامر، دیگری نقطه عطف تعین امکان‌های فهم در روابط دیالکتیکی و گفتگومحورانه است. بدون دیگری در اندیشه لویناس اخلاق و امر اخلاقی، و در اندیشه گادامر فرایند فهم در قالب امتزاج افق‌ها رخ نخواهد داد. بنابراین، این مقاله نشان می‌دهد که دیگری مفهومی مشترک بین این دو فیلسوف است که هر دو در تحلیل‌های فلسفی خودشان از اخلاق یا فرایند فهم گریز و گزیری از آن ندارند.

در این مقاله به بررسی دیدگاه ویلیام لین کریگ در باب نسبت دین و اخلاق می‌پردازیم. از نظر کریگ، معرفت به ارزش‌ها و تکالیف اخلاقی ابتنائی بر خداباوری ندارد، زیرا خداوند وظایف اخلاقی را در قلب تمام آدمیان نگاشته است. با این حال، در ساحت هستی‌شناختی، بهترین تبیین برای واقع‌گرایی اخلاقی خداباوری است. واقع‌گرایان خداناباور، اگر بخواهند از مغالطۀ طبیعت‌گرایانه اجتناب بورزند، باید واقعیات اخلاقی را از سنخ هویات انتزاعی افلاطونی، مانند اعداد و گزاره‌ها، بدانند. در مقابل، خداباوری نیازی به تمسک به هویات افلاطونی ندارد؛ زیرا خداوند، به مثابه موجود انضمامی، خیر اعلی و منشأ هر گونه خیر اخلاقی است. در نقد دیدگاه کریگ بیان می‌شود که (1) ویژگی واقعی معادل با امر ماهوی نیست، و بنا بر یک خوانش از مور، محمولات اخلاقی جزء معقولات ثانیه فلسفی‌اند و به عین وجود موضوعات موجود هستند؛ (2) می‌توان، با تمرکز بر وجود «شر اخلاقی»، استدلال کریگ را معکوس نمود و استدلالی به نفع وجود شیطان نیز اقامه کرد؛ (3) لازمۀ استدلال کریگ نفی هر گونه تکلیف اخلاقی از خداناباوران است؛ (4) اطاعت از امر خدا، به خاطر امر خدا، نامعقول است و کریگ پاسخ مقنعی به اشکال دور نمی‌دهد.

شناخت و تحلیل تاریخی از برهان‌های خداشناسی فوائد گوناگونی دارد از جمله اینکه فهم دقیق این براهین، در گرو شناسائی درست از زوایای مختلف آنها در بستر تاریخی است. یکی از پروژه‌های مهم در راستای مطالعات تاریخی موضوعی در کلام امامیه، اثری است زیر عنوان «تاریخ برهان‌های اثبات وجود خدا در کلام امامیّه» که به همت محقق گرانمایه جناب آقای دکتر حمید عطائی نظری به انجام رسیده و دستاوردی نیکو و ارجمند را به جامعۀ علوم عقلی تقدیم داشته است. این کتاب، نخستین و مبسوط‌‌ترین نوشتاری است که به گزارش و تبیین استدلال‌های مطرح در آثار کلامی امامیّه و معتزله و اشاعره برای اثبات وجود خداوند می‌پردازد و تاریخ و سیر تحوّلات این براهین را در تاریخ کلام اسلامی بیان می‌کند. اهمیت این اثر، به‌طور خاص، مربوط به تحقیق در دوران کلام اسلامی در عصر تأسیس و قرون متقدّم است که مباحث متکلّمان این دوره، به دلیل آنکه فهم مفاهیم و درون‌مایه قواعد و اصطلاحات آنان بسی دشوار و دیریاب است، در دیگر آثار و تحقیقات چندان بازتاب نیافته است. تاکنون اثری با این گستردگی و دقت در باب تاریخ و تحوّلات برهان‌های اثبات وجود خداوند در کلام امامیّه نگاشته نشده است و از این‌رو، می‌توان این کتاب را منبع و مرجعی اصلی برای فهم مباحث و مطالب مربوط به موضوع اثبات وجود خدا در دانش کلام به‌شمار آورد.

اعتبار عقل و ادراكات عقلي در نظر شيخ مفيد، محرز است و جاي هيچگونه مناقشه‌يي ندارد. بحث در مورد حجيت يا عدم‌حجيت عقل استقلالي از ديدگاه اوست. عبارت وي مبني بر اينكه «عقل در دانش و نتايجش محتاج سمع است»، محل نزاع آراء شده است. شارحان از اينگونه عبارات شيخ‌مفيد برداشتهاي مختلفي داشته‌اند و ميتوان آنها را ذيل دو ديدگاه دسته‌بندي نمود كه ديدگاه دوم خود مشتمل بر دو رويكرد است. نكته قابل ذكر اينست كه هر دو ديدگاه با بخشي از عبارات شيخ‌مفيد ناسازگار است. نگارنده پس از بررسي و نقد ديدگاههاي موجود، قائل به جدايي مقام نظر و عمل است. بدين معنا كه بنظر ميرسد هرچند شيخ‌مفيد در مشي علمي خود معتقد به حجيت استقلالي عقل است، ولي در مقام نظر، اقوالش متفاوت است و نميتوان نظري بدون مناقشه را در آثار او در باب حجيت يا عدم‌حجيت عقل خودبنياد مشاهده كرد. عقل و مسائل پيراموني آن از جمله تعريف، كاركردها و حجيت عقل و همچنين رابطة عقل و وحي، از ديگر مباحث مطرح شده در اين نوشتار است.

ترجمه ماشینی: افراد باهوش عاطفی از احساس خود و دیگران آگاه هستند. افراد باهوش اخلاقی می دانند که چگونه از این آگاهی به شیوه صحیح استفاده کنند. از نظر اخلاقی باهوش بودن فقط به معنای دانستن آنچه درست است نیست. همچنین به معنای داشتن شجاعت برای انجام آنچه درست است. هوش اخلاقی ممکن است کاربردی ترین شکل هوشی باشد که وجود دارد – و با ارزش ترین. در این صفحات، بروس واینستین، اخلاق شناس، جسورانه اعلام می کند که هوش اخلاقی شما تعیین می کند که چقدر در شغل خود موفق هستید، چقدر روابط شما با دوستان و خانواده قوی است، و حتی احساس شما نسبت به خودتان چیست. هوش اخلاقی اولین کتابی است که نشان می دهد چگونه ضریب هوشی اخلاقی خود را در هر زمینه ای از زندگی خود افزایش دهید. دکتر واینستین از طریق مثال‌های بی‌شماری از زندگی واقعی، اصول هوش اخلاقی را برای برخی از سخت‌ترین مشکلاتی که با آن روبرو هستیم به کار می‌گیرد و عناصر ضروری یک زندگی خوب را آشکار می‌کند.