جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تفسیر اجتهادی جامع تفسیری جامع ­نگر به لحاظ روش­ شناسی تفسیر است که در کشف مراد جدی خداوند از همه ­ی منابع تفسیری بهره می­ برد. از آنجا که در این تفسیر عقل از جایگاه مهم و اساسی برخوردار است، بررسی کارکردهای برهانی عقل ضروری می ­نماید. استفاده‌ از عقل در برهان ­های قرآنی و قرائن عقلى در تفسیر براى کشف مفاهیم و مقاصد آیات قرآن، کارکرد برهانی عقل است که به عقل از جنبه ­ی مدرِک بودن نظر شده است. این پژوهش با گردآوری اطلاعات به شیوه ­ی کتابخانه ­ای و فیش ­برداری و با رجوع به اسناد و مدارک معتبر با روش توصیفی - تحلیلی به بررسی مهم­ ترین کارکردهای برهانی عقل در تفسیر اجتهادی جامع می ­پردازد. استفاده از عقل در رفع تعارض ظاهری آیات، استفاده از قرائن عقلی (معرفت ­های بدیهی و برهان ­های قطعی) در تفسیر، اجرای قاعده ­ی جری و تطبیق و کشف استلزامات عقلی موجود در آیات قرآنی از مهم ­ترین کارکردهای عقل برهانی است.

تعبیر «اساطیر الاولین» در نه آیۀ قرآن آمده است. اختلاف دیدگاه‌های مفسران ذیل این آیات تا حدودی ریشه در اختلاف در فهم واژۀ «اساطیر» دارد. هدف این مطالعه بررسی اختلاف دیدگاه‌ها در فهم معنای این واژه و ریشه‌یابی آن از طریق مولفه‌های معنایی است. برای این کار معنای ارائه شده در منابع تفسیری، لغت‌نامه‌ها و منابع لغت قرآنی تفکیک و به ترتیب تاریخی مقایسه شده‌اند تا تاثیر متقابل آن‌ها شناسایی شود. این مطالعه برای معنای ریشه‌ای واژۀ «سطر»، «پیوسته و پیاپی قرار دادن یا بریدن، قطع کردن و هم اندازه کردن یا خط راست کشیدن» را که سازگار با چند واژۀ مرتبط با آن هست، پیش‌نهاد می‌نماید و به این یافته رسیده است که منابع کهن لغت در ارائۀ معنای این واژه متاثر از نگاه تفسیری به کاربرد آن در قرآن بوده‌اند و به جای ارائۀ معنا بر اساس کاربرد در زبان عربی یا زبانی که این واژه از آن به عربی منتقل شده است، مصادیق کاربرد قرآنی آن را، در محدودۀ دیدگاه خویش در تفسیر این آیات، به جای معنای واژه ارائه کرده‌اند. منابع لغت معاصر نیز متاثر از بحث‌ها و اختلاف نظرهای تفسیر ادبی معاصر قرآن پیرامون این واژه و مباحث مرتبط با آن، از ارائۀ صریح و روشن معنای آن خودداری کرده‌اند.

نگاه فقه القرآنی به آیات قرآن کریم و تفسیر آیات الاحکام، نوعی استخراج و استنباط احکام شرعی از آیاتی است که به یک یا چند موضوع فقهی اشاره دارند. فقها و مفسران شیعه و سنی از دیرباز به موضوع آیات الاحکام توجهی ویژه داشته، و آثار متعددی را در معرفی و تفسیر آنها نگارش کرده‌اند. تفسیر آیات الاحکام؛ همانند علم تفسیر، دارای روش و مبانی تفسیری است. در اغلب این نوع تفاسیر، روش تفسیری آیات الاحکام، «اجتهادی» است و مفسر، با تلاش علمی خود و نیز با تکیه بر معیار عقل و همچنین با شناخت و رعایت مؤلفه‌ها و قواعد تفسیری و فقهی به تفسیر آیات الاحکام می‌پردازد. از جمله تفاسیر فقهی کتاب زبدة البیان مقدس اردبیلی و کتاب تفسیر الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن صادقی تهرانی می‌باشد. با توجه به برجستگیهای هر یک از دو تفسیر و سبک و روش مؤلفان آنها، در این پژوهش سعی می‌شود که دیدگاه این دو تفسیر در آیات الاحکام مربوط به صلاة، صوم و حج مورد بررسی قرار گیرد سپس نقاط افتراق و اشتراک این دو تفسیر مشخص و با آراء فقهی و تفسیری برخی دیگر از عالمان و مفسران شیعه و اهل سنت ارزیابی و مقایسه می‌شود.

در نگرش تفسیری آیه الله خامنه ای، اعتقاد به توحید از مهمترین مبانی شکل گیری جامعه ولایی است، از جمله مراتب توحید، توحید در ربوبیت الهی است، ربوبیت الهی شوون مختلفی دارد که از جمله شوون و مراتب آن، توحید در تشریع، حاکمیت و اطاعت است که اِعمال آن با تشکیل جامعه ولایی با محوریت امام، امکان پذیر است. پژوهش حاضر، با استفاده از روش‌شناسی توصیفی - تحلیلی و سازماندهی علمی، با هدف تحلیل جامعه ولایی، به بررسی و تحلیل سؤال اصلی موضوع این پژوهش: «با تکیه بر آرای تفسیری آیه الله خامنه ای، مبانی و ویژگی های جامعه ولایی چگونه در قرآن مطرح شده است؟» می‌پردازد. مهمترین دستاورد موضوع این پژوهش این است، در مبنای توحیدی، تنها خداست که حق تصرف کامل در افعال انسان و تشریع را داراست و این حق را از طریق تشکیل جامعه ولایی با محوریت امام، عملی می سازد. یعنی خداوند، در راستای توحید در ربوبیتش با دادن اذن ایجاد حکومت دینی به پیامبران و امامان معصوم و فقهای واجد شرایط، به عنوان امامان جامعه، حق انحصاری خود در حاکمیت و ولایت را، اِعمال می کند. امامانی که با اذن الهی محور شکل گیری جامعه ولایی اند که دارای سه ویژگی مهم، حفظ وابستگی‌های داخلی و نفی وابستگی‌های خارجی و وجود امام، ست.