جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف قرآن از معرّفی اسوه ها و الگوهای تربیتی ، تربیت انسان هاست . در آموزه های دینی اسلام ، اسوه های تمام عیاریبه جامعه بشری عرضه شده است . هدف دین اسلام از معرّفی چنیناسوه یا الگوهایی ، راهنمایی و هدایت افراد جامعه است . بدیهی است که برای رسیدن به سلامت و تکامل و تعالی ، آدمی باید به اسوه پذیری روی آورد و به تأسّی از آنها در تمام شرایط و عرصه ها بپردازد . قبل از آنکه انسان بتواند به چنین هدفی دست یابد ، بایستی با سازوکار لازم جهت بهره گیری از اسوه ها و با موانع دستیابی به هدف آشنا باشد . بدین منظور پژوهش حاضر به بررسی معیارهای انتخاب اسوه و اسوه پذیری و تبیین موانع اسوه- پذیری در آموزه های دینی ( با تأکید بر قرآن کریم و نهج البلاغه ) پرداخته است .طبق یافته های بدست آمده از تحقیق :در بیان مفهوم اسوه در آموزه های دینی از سیاق آیات و بیاناتی که در آن اسوه بکار رفته ، برمی آید که وظیفه هر کس که ایمان آورده ، تأسّی به اسوه های قرآنی است که در صدر آنها پیامبر اکرم ( ص ) است . همچنین پیروان ایشان که راه توحیدی آنها را دنبال می کنند . در ضمن واژه های مترادف با اسوه عبارتند از : اقتدا ، امام ، تبع ، امت ، مثل ، شهود و آیه . معیارهای انتخاب اسوه در آموزه های دینی در چهار مقوله معیارهای اعتقادی و نفسانی ،اخلاقی و معنوی ، اجتماعی و سیاسی و زیستی و خانوادگی دسته بندی شده اند . معیارهای اعتقادی و نفسانی عبارتند از : اراده مصمم و قوی ، توکّل به حضرت حق ، مقام عبودیت و بندگی ، آمادگی برای جهان دیگر ، ایمان به پروردگار ، یقین به حضرت حق ، معصومیت ، اخلاص ، بصیرت و بینایی ، علم ، تعقّل و خردورزی ، بیانی گویا و خالی از هرگونه ابهام و نارسایی ، همیشه با حق بودن و عمل صالح . معیارهای اخلاقی و معنوی عبارتند از : تقوی ، توبه ، نصح و دلسوزی ، اخلاق لیّن ، نرمی و ملایمت ، تواضع ، صدق و راستگویی ، زهد ، سادگی و قناعت ، میانه روی ، صبر و شکیبایی ، مسئولیت پذیری ، وفاداری به پیمان ، شرح صدر داشتن ، عفاف و پاکدامنی ، سنجیدگی گفتار و اعمال ، همیشه با حق بودن ، دارای کرامت نفس و عدالت . معیارهای اجتماعی و سیاسی عبارتند از : امانت داری ، احترام به حقوق دیگران ، سابقه درخشان ، پیشگام امت ، احسان و عفو . معیارهای زیستی و خانوادگی عبارتند از : دارای آفرینش ممتاز و دودمان پاک بودن ، استفاده از طیبات و قوّت و قدرت جسمانی خوب داشتن . معیارهای اسوه پذیری در آموزه های دینی در دو مقوله معیارهای اعتقادی و نفسانی و اخلاقی و معنوی طبقه بندیشده اند . معیارهای اعتقادی و نفسانی عبارتند از : ایمان و باور راستین به خداوند ، ایمان و باور راستین به قیامت ، بسیار به یاد خداوند بودن ، اراده مصمم و قوی داشتن ، توکّل ، حق تلاوت قرآن را بجا آوردن ، اخلاص ، اعمال صالح ، برخوردار بودن از آگاهی و علم کافی و دل بینا و گوش شنوا . معیارهای اخلاقی و معنوی عبارتند از : مقیّد به وفای به عهد بودن ، تقوی و پرهیزگاری ، صبر و استقامت داشتن ، زهد ورزیدن ، عدم دوستی با دشمنان مغضوب ، صداقت ، میانه روی ، همیشه با حق بودن و تبعیت پذیری .همچنین موانع عدم پیروی و تأسّی از اسوه در آموزه های دینی در دو مقوله موانع درونی و موانع بیرونی قرار گرفته اند . موانع درونی عبارتند از : تعصّب و حمیّت جاهلیت ، پندارهای بی اساس و گمان های باطل و آرای فاسد و غیر مستدل ، امید نابجا ، تفسیر به رأی ، تکبّر ، هوای نفس ، آرزوهای دور و دراز ، حسادت ، نفس طغیانگر ، سفاهت ، شک و تردید ، بهانه جویی ، ظلم و ستم پیشگی ، فسق و آلودگی به گناه ، تقلید کورکورانه از پدران و نیاکان ، الگوپذیری غیر عاقلانه از باطل و شهوات و موانع بیرونی عبارتند از : کثرت طرفداران رأی و عقیده باطل ، سران کافر و ستمکار ، شیطان ، متاع زندگی دنیوی ، بت ها و منافق .

امنیت یکی از مقولات برجسته نظریه‌پردازی معاصر ذیل عنوان «قدرت و امنیت نرم» مطرح است. این رساله با پرسش اصلی «آموزه‌های امیرالمومنین (ع) چه چشم‌انداز توصیفی و تحلیلی از امنیت دارد؟» با روش تحلیل محتوا، به نظریه امنیت جامع‌‌نگر می‌پردازد تا نظریه‌های گوناگون درباره ابعاد، مولفه‌ها و شاخصه‌های امنیت را، متناظر با فرآیند پیشرفت، تفکیک و بازتحلیل نماید. مبتنی بر این تناظر، نظر به دو بعد فردی و اجتماعی فرآیند تغییر و پیشرفت می‌توان دریافت که آموزه‌های علوی در دو سطح امنیت فردی و اجتماعی با محوریت انسان‌شناختی آن به مسئله توجه نموده است. این رساله نشان داده است که امنیت مبتنی بر آموزه‌های علوی دارای سه سطح امنیت هستی-شناخت، امنیت فردی(امنیت روان‌شناخت ‌ـ‌ انسان‌شناخت) و امنیت جامعه‌شناخت می‌باشد. بر همین اساس مباحث این رساله در چهار فصل به سامان آمده است: فصل اول مفهوم‌شناسی؛ فصل دوم امنیت هستی‌شناخت؛ فصل سوم امنیت انسان‌شناخت ـ روان‌شناخت؛ فصل چهارم امنیت جامعه-شناختی

ساحت «تمدن» سکویی است تا از رهگذر آن آرمان کمال و سعادت بشر به منصه‌ی ظهور برسد و فرهنگ، تبلور فکر بشری است که منجر به شکل‌گیری و پیشرفت تمدن می گردد. استقرار پایدار تمدنی اسلامی از منظر امام علی (ع) در گرو شناخت و تبیین مبانی و مولفه هایی نظیر کرامت انسان، عقلانیت و خردورزی، علم و دانش، سیاست و حکومت، اخلاق و معنویت و اصولی نظیر دین محوری، آزادی انسان، وجود ارزش ها، عدالت اجتماعی، تساوی انسان ها و همچنین داشتن یک هنر هدفدار می باشد. امام علی (ع) درحوزه ی اجتماعی با رفتار و گفتار خود فرهنگ و تمدن سازی کرده است. بحث ارزش ها و هنجارها را مطرح کرده است که قوام، استحکام و انسجام اجتماعی در هر جامعه ای بسته به آن است و به این ترتیب استعدادها شکوفا شده و ترقی و پیشرفت به وجود می آید. نهج البلاغه به عنوان کارسازترین شیوه و روش جهت آشکار نمودن سیره فرهنگی امام و به علت جامعیت و بلاغت خود، الگوی مهم تمدن سازی می باشد. توجه به مفاهیمی چون دنیا در خدمت آخرت، کرامت انسان، آزادی، تعقل، عزت، کار و تولید، عدالت را نمودار ساخته و انسان را به این نتیجه می رساند که تمدن‌سازی مطلوب اسلامی؛ توسعه ای مبتنی بر نگرش متناسب تمام جوانب زندگی انسان و رفع نیازهای او در تمام زمینه ها می باشد. نتیجه اینکه جوامع، برای بازیافت هویت اصیل خود و نیز زمینه سازی برای تمدنی اسلامی باید مدلی از فرهنگ و تمدن اسلامی با نگرش امام علی (ع) را مدنظر قرار داد. اصول تمدن ساز در نهج البلاغه بر اساس توحید، موازین اسلامی و انسانی شکل گرفته است و سعادت دنیوی و اخروی انسان و جامعه را به دنبال دارد. روش این پژوهش کتابخانه ای و فیش‌برداری و مدوّن در پنج فصل است.

روش این تحقیق توصیفی -تحلیلی، و از نوع کتابخانه‌ای است. هدف این پژوهش بررسی ویژگی-های انسان از دیدگاه اسلام و استخراج دلالتهای آموزش فنی و حرفه‌ای در از آموزه های دین اسلام است. این پژوهش در پی آن است تا با تأکید بر شناخت ویژگی های انسان از دیدگاه اسلام، به این مسأله بپردازد که با توجه به ویژگی ها و ابعاد مختلف انسان از جنبه ی مادی و معنوی، در تربیت حرفه ای باید بیشتر بر جنبه‌ی حرفه‌ای آموزش تأکید کرد، یا اینکه باید بیشتر بر جنبه تربیتی آن تأکید نمود. موضوع قابل بحث اینکه چگونه می‌توان با توجه به آموزه‌های اسلامی، دو دیدگاه فوق را هماهنگ کرد. در بررسی دیدگاه اسلام در مورد انسان، تأکید بر ابعاد جسمی، اجتماعی، فرهنگی، تربیتی و نیز کمال انسان بوده است. براساس نتایج مطالعه‌ی حاضر، مکتب اسلام برای انسان، اهمیت بسیاری قائل است. حقیقت جهان و انسان را در جنبه‌های مادی و طبیعی نمی‌بیند و معتقد است در تربیت انسان باید هم بعد مادی و هم بعد معنوی وی مورد توجه قرار گیرد. لذا در آموزش فنی و حرفه‌ای باید اهداف، اصول و برنامه‌ها طوری طراحی و اجرا شود که به بعد معنوی انسان نیز پرداخته شود.

یکی از مسائل و موضوعاتی که اجمالاً مورد تأیید و توافق فِرَق مسلمان می‌باشد،این است که پیامبر اکرم(ص) در تشریع احکام الهی به ویژه در عرصه‌های اجتماعی نقش داشته است، ولی چگونگی ایفای نقش، مبانی، کیفیت و گستره آن مورد بحث می‌باشد.رساله حاضر در پی آن است که به این مهم بپردازد ومشروعیت اختیارات پیامبر اکرم(ص) در تشریع احکام را تبیین و مورد برسی قرار دهد. در این بررسی با سه دیدگاه مواجه می‌باشیم.اول: مخالفان تشریع توسط پیامبر اکرم(ص)؛ دوم: موافقان مشروط ومحدود به قلمروهای اجتماعی وسیاسی، وسوم: نگاهی که محدودیتی برای تشریع توسط ایشان قائل نیستند.با عنایت به دیدگاه‌‌های فوق؛ چهارنظریه شکل گرفته استکه عبارت است از؛ الف) وحی‌انگاری سنّت نبوی(ص)؛ این دیدگاه در بین علمای شیعه وسنّی طرفداران زیادی دارد و پیامبر(ص) را فقط ناقل وحی می‌داند ونقشی برای پیامبر اکرم(ص)در تشریع قائل نیست. ب) اجتهاد النبی(ص) فیما لا نص فیه؛ پرچمدار این نظریه علمای اهل سنّت هستند و برای پیامبر(ص) حق اجتهاد قائل هستند و بر این باور می باشند که ایشان در مواردخلاء نص،اجتهاد کرده‌اند. ج) تفویض امر الدینالی النبی(ص)؛ طرفدار اصلی این دیدگاه،علمای شیعه می‌باشند و می‌گویند امر دین به پیامبر اکرم(ص) واگذار شده تا به هر نحوی مصلحت می‌باشد عمل نمایند. د) ولایت تشریعی و اذن الهی. این نظرگاه؛ واگذاری کامل را نمی پذیرد و قائل به سرپرستی مشروط پیامبر(ص) بر شریعت می‌باشد.پس از تبیین ونقد و بررسی نظریه‌ها و آرای فریقین، نظریه چهارم پس از اصلاح وتکمیل به عنوان نظریه مختار انتخاب گردیده است.براساس این نظریه،پیامبراکرم(ص) در چهارچوب اصول ومعیارهای قرآنی و وحیانی می‌تواند احکام الهی را تشریع نماید و گستره اختیارات، به گستردگی مأموریت و رسالت ایشان می‌باشد.

این پژوهش در پی این است که ویژگی ها و آموزه های آیین حضرت ابراهیم را مورد بررسی قرار دهد.قرآن کریم برای آیین حضرت ابراهیم ویژگی هایی چون توحیدی بودن، اعتدال گرایی، عقلانیت، برگزیدگی و آسانی و آموزه هایی چون آموزه های اعتقادی، شعائری و اخلاقی را بیان می کند.دین حضرت ابراهیم، دینی توحیدی، به دور از افراط و تفریط و مطابق با فطرت انسان ها است. چنان که احتجاج های آن حضرت بر محور توحید است. خداوند متعال پیوسته پیامبراکرم را به پیروی از این آیین امر می کند، چراکه این آیین از طرف خداوند برگزیده شده است و رویگردانی از آن ناشی از سفاهت است.حضرت ابراهیم قوم خود را با ساده ترین بیان به توحید و معاد توجه داده است. آموزه هایی مانند نماز، زکات، روزه، اعتکاف در این دین مطرح بوده است؛ امّا کیفیت آنها چندان واضح نیست. نماز در این آیین از چنان جایگاهی برخورداراست که، هدف از سکونت فرزندان ابراهیم و تجدید بنای کعبه، برپایی آن عنوان شده است و اهمیّتش تا حدی است که حضرت ابراهیم در مناجات های خود، از خداوند درخواست می کند او و نسلش را از نماز گزاران قرار دهد. یکی دیگر از برجسته ترین آموزه های این آیین، حجّ است، چنانکه آن حضرت مأمور می شود طی یک فراخوان عمومی، مردم را به مناسک حج دعوت کند. سپس از خداوند درخواست می کند کیفیت مناسک را به ایشان نشان دهد.حضرت ابراهیم در دعوت خود همواره به مباحث اخلاقی تأکید کرده است.آموزه های اخلاقی این آیین، شکرگزاری، ذکرخدا،نیکی کردن، دعا،تزکیه نفس، عبرتآموزی، سلام کردن و مهمان نوازی است.

در حیات انسانی، فرهنگ از اساس‌ترین نهادهایی است که هویت و موجودیت یک جامعه را شکل داده و نقش عمده‌ای در سعادت وتکامل جوامع دارد. رفتارهای فرهنگی یک جامعه مبتنی برباورها و تفکرات حاکم بر آن جامعه می باشند. لذا اگرجامعه‌ای بتواند اصول ومبانی خود را به گونه‌ای صحیح تبیین کرده و بر اساس آن الگوهای مناسب رفتاری و عملی ارائه نماید، زمینه‌ تکامل آن جامعه را فراهم نموده است. دیدگاه‌های متفاوتی در مورد فرهنگ و شاخص‌های آن در یک جامعه ایده‌آل داده شده است. ترسیم آرمان شهرها در طول تاریخ توسط اندیشمندان در راستای دستیابی به الگویی برای این جامعه بوده است. پژوهش حاضر درصدد تبیین این شاخصهها براساس آیات و روایات است تا با الگوسازی و ارائه آن زمینه تعالی و بالندگی جامعه اسلامی را فراهم سازد.شکوفایی وپویایی فرهنگ از یکسو، مواجهه فرهنگها در عرصه جهانی و حذف خرده فرهنگ‌ها از سوی دیگر، تحولات فرهنگی را امری اجتناب ناپذیر نموده است .لذا هر اندازه که فرهنگ یک جامعه به اصول ثابت، معقول و انسانی متکی باشد، از شایستگی و پایداری بیشتری برخوردار است. بر این اساس پایدارترین فرهنگ‌ها برآمده از بطن دین و باورهای دینی است. آموزه‌های دین اسلام و توانمندی های فرهنگ اسلامی به موجب حضور جوهره اصلی دین، خصوصیت جهانشمولی و همسو بودن با فطرت انسانی از قوت بالایی برخوردار بوده و به عنوان کامل‌ترین دین پاسخگوی همه نیازها وابعاد وجودی انسان است.از این رو شاخصههای فرهنگی در جامعه اسلامی بر اساس منابع فرهنگی چون قرآن وروایات تعیین شده و به عنوان دستورالعمل های دین هویت فردی واجتماعی جامعه مسلمین را شکل می‌دهد. علم‌گرایی، آرمان‌خواهی، حفظ استقلال، امر به معروف ونهی از منکر، نظم وانضباط اجتماعی، تعاون، خانواده محوری وحجاب وعفت اجتماعی از مهمترین شاخصه‌های فرهنگ در جامعه اسلامی است که اگر چه شاخصه های مشترک با سایر فرهنگها دارد اما در مبنا ونوع نگرش واهداف با آنها متفاوت است.

تأثير دينداري در ارتقاء روابط اجتماعي از ديدگاه قرآن موضوع مورد بررسي اين پايان‌نامه است. روابط اجتماعي از جمله مسايل مهمي است كه از ديرباز ذهن انديشمندان اجتماعي را به خود مشغول داشته است. از طرف ديگر، در قرآن نيزاشاره فراواني به اين روابط شده است. اسلام به عنوان ديني كه پاسخگوي نيازهاي ضروري روحي و جسمي انسان‌ها در تمام عصرها و مكان‌هاست نه تنها روابط سازنده اجتماعي را مورد تأييد قرار داده و امضاء كرده است بلكه با پايه‌گذاري برخي از اصول در روابط اجتماعي اهميت آن را به جامعه ايماني گوشزد كرده است. بنابراين، در اين پايان‌نامه تأثير دينداري در بهبود روابط اجتماعي مورد تحليل قرار گرفته و از ديدگاه جامعه‌شناسان و نظريه‌پردازان علوم اجتماعي و همچنين متفكران و انديشمندان الهي و اسلامي بهره‌گيري شده است كه گاه با ناباوري روبرو شده ولي غالباً با نگرش مثبت بر آن نگريسته و از آن دفاع جدّي به عمل آورده‌اند. در اين ميان نقش علماي اسلامي از بروز ظهور بيشتري برخوردار مي‌باشد كه آنان معتقدند دين مبين اسلام و آموزه‌هاي ديني فارغ از زمان و مكان، داراي كاركرد انسجام‌آور و انضباط‌آفرين و آرامش‌بخش مي‌باشد كه در نهايت آياتي از قرآن كريم كه مستقيم يا غيرمستقيم به بحث روابط اجتماعي پرداختند جامعه‌ آماري تحقيق را تشكيل دادند از ميان آنها 19 آيه شريفه انتخاب و به طور توصيفي و تحليلي مورد بازبيني و مطالعه كامل قرار گرفت.

تربیت یکی از پایه های مهم و اساسی سعادت و به معنای سازندگی و پرورش شخصیت انسانهاست ویکی از حقوق اولیه فرزندان که بر عهده پدر و مادر است ،تربیت دینی می باشد. قرآن کریمدربردارنده روایت ها، زندگی نامه ها، پند ها و نصایح زیادی از پیامبران و افراد خاص می باشد یکی از این افراد لقمان حکیم است خداوند روش وشیوه تربیت اورادرسوره لقمان، به عنوان الگو و منشور تربیتی برای انسان بازگو نموده است.هدف از جمع آوری مطالب در این پژوهش شناخت و آشنایی با آموزه های تربیتی موجود در اینسوره میباشد. روش کار به شکلتحلیل محتواوبا استناد بر منابع معتبر نظیر: کتب، مجلات و روایات صورت گرفته است.چهار فصل ازاین پژوهش، پند های لقمان به پسرش می باشد، که حاوی نکات تربیتی مهمی نظیر: خداپرستی و نداشتن شرک، احسان نسبت به والدین ، دوری از اطاعت کورکورانه ، یادآوری حسابرسی در آخرت، برپایی نماز، انجام امر به معروف و نهی از منکر، صبر و استقامت در برابر مصائب و داشتن اراده قوی، بی اعتنایی نکردن به مردم، و دوری از غرور و تکبر، داشتن اعتدال و میانه روی و پرهیز از افراط و تفریط (در راه رفتن و در صدا و صوت) می باشدودرفصل پنجم سه دوره تربیت از نظر پیامبرگفته شده ودرفصل ششم نتیجه گیری وپیشنهادات آمده است. نتیجه: پس تربیت موفق بر اصول و پایه های خاصی مبتنی است، که با بهره گیری از سوره لقمان و با الگو قرار دادن پند ها و اندرزهای آن حکیم بزرگوار دست یافتنی است.

چکیدهتوقیع یا توقیعات که به‌طور خاص به بیانات و نامه‌های صادرشده از جانب حضرت ولی‌عصر ـ روحی لِتراب مقدمه الفداء ـ اطلاق می‌شوند، از جمله انوار حیات‌بخش آن‌حضرت است که می‌توان چون اشعه‌ای از تابش آن خورشید در پس ابر از آنها بهره گرفت؛ چراکه این توقیعات شریف که مشتمل بر علوم و معارف الهی و مفاهیم عالیه هستند از جمله مواریث بسیار پراهمیّت شیعه محسوب می‌شوند که امروز نیز می‌توانند راهگشا باشند و از جمله راه‌های ارتباط و بهره‌وری ما از آن‌حضرت بوده که می‌توان از طریق آنها به بخشی از ارشادها و هدایت‌های حضرتش دست یافت. از این رو پژوهش حاضر در صدد برآمده تا بهره‌ای هرچند اندک از این تابش پرفروغ داشته باشد. لذا در راستای تحقق این امر و با هدف بهره‌مندی از رهنمودهای آن امام، موضوع توقیعات آن‌حضرت ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ و مباحث اعتقادی در آنها را مورد نگرش و بررسی قرار داده است. بر این مبنا این پژوهش پس از طرح کلّیات در فصل اوّل، به طرح مباحث پژوهش در دو فصل کلّی پیداخته و در آنهاذیل هر فصل طرح مسائلی در باب موضوع آن فصل را مدنظر قرار داده است. لذا پژوهش حاضر مشتمل بر سه فصل است: فصل اول با عنوان کلّیات پژوهش که در آن به طرح و بیان مسائلی چون اهمیّت، ضرورت، هدف، پیشینه و منابع پژوهش پرداخته شده است. فصل دوم این پژوهش تحت عنوان درآمدی بر توقیعات امام عصر ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ به طرح مباحثی اساسی و کلیدی در باب توقیعات اختصاص یافته است. این فصل در ده بخش تنظیم شده، که در آن‌ها به بررسی توقیع در لغت و اصطلاح، زمینه پیدایش و شکل‌گیری توقیعات و به تبع آن مبحث شبکه ارتباطی وکالت پرداخته شده و سپس چگونگی پیوند امام با شیعیانشان در عصر غیبت صغری و غیبت کبری، بحث‌های پیشینه توقیعات، ملاک‌های صحت و صدور، موضوعات و مضامین و انواع توقیعات، مورد طرح و بررسی قرار گرفته‌اند، پس از آن به بحث توقیعات در غیبت کبری? و سرانجام به بحث تألیف و گردآوری توقیعات پرداخته شده است. فصل سوّم این پژوهش تحت عنوان مباحث اعتقادی در توقیعات امام عصر ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ به بررسی اصول اعتقادی دین مبین اسلام به عنوان مبنا و شالوده اساسی تفکّر اسلامی، در پرتو توقیعات شریف آن‌حضرت، اختصاص داده شده است. این فصل نیز در پنج بخش کلّی تنظیم گشته است. در این بخش‌ها به بررسی مباحث اعتقادی توحید و سپس نبوّت و سپس معاد در پرتو توقیعات، به عنوان اصول دین پرداخته شده است، اصولی که هرگونه خلل و نقصان در هریک از آنها موجب نقصان در اصل دین خواهد شد. و بعد از آنها به طرح و بررسی مبحث امامت که در تفکّر شیعه استمرار و تداوم راه نبوّت است و در دنباله به بحث مهدویّت به عنوان تداوم راه امامت، در پرتو توقیعات آن‌حضرت ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ پرداخته شده است. و ذیل هر یک از این مباحث کلّی موضوعات و عناوین فرعی مربوط به آن‌ها مورد طرح قرار گرفته‌اند. آنچه در انتها از این پژوهش و بررسی در اصل توقیعات و مباحث اعتقادی آنها حاصل شد اینکه امر امامت آن‌حضرت در طی دوران غیبت صغری در صدور این توقیعات شریف تجلّی یافت و ایشان رسالت امامت و هدایت خویش را از این طریق که نشانه عمق اتّصال آن‌حضرت با شیعیانشان بود به انجام می‌رساندند. پس با یقین و باور داشت این مطلب که آن امام دیروز، همان امام و ولی امروز زمان ما و امام حیّ و حاضر و ناظر بر ما هستند و باورداشت این مطلب که همه آنچه درباره امام و امامت آن‌حضرت در عصر حضور و در عصر غیبت صغری موضوعیّت دارد امروزه نیز در عصر غیبت کبری موضوعیّت دارد و این اعصار خللی در انجام رسالت امامت و هدایت ایشان وارد نمی‌کند، پی می‌بریم که از ارشاد و هدایت و گستره وسیع فعالیّت آن امام عزیز امروز نیز بهره‌مند می‌شویم. و سخن آخر اینکه پس از بررسی و دقّت نظر در توقیعات شریف آن‌حضرت ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ این نکته حاصل شد که دریای بی‌کران و موّاجی از علوم و معارف الهی در توقیعات آن امام همام وجود دارد که از سینه آن خزانه‌دار علوم الهی جوشیده است و جا دارد که پژوهشگران پرتلاش و ظریف‌نگری بیش از آنچه در این پژوهش بدان پرداخته شده است در این راه بذل همّت بنمایند.