جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حکیم فلکی شروانی یکی از شاعران بزرگ قرن ششم در آذربایجان است. فلکی در ضمن اشعار خود به طرق مختلف از داستان ها و مفاهیم قرآن مجید استفاده کرده است. و این به اشعار او لطافت و معنویتی خاص بخشیده است. با بررسی اجمالی اشعار او می توان به نگرش وی نسبت به قرآن و توجه او به استفاده از مفاهیم قرآنی پی برد. خلاصه این که، در قرن ششم به سبب رواج علوم دینی و غلبه روحیه مذهبی اشارات و تلمیحات قرآنی و دینی در آثار شاعران و نویسندگان فراوان است و فلکی نیز جزو این شعرا بوده است. در این مقاله اشعاری که فلکی در آن ها به صورت های مختلف از آیات قرآن استفاده کرده است، نقل و سپس عین آیه با ذکر سوره و شماره آیه و توضیح برخی موارد آورده می شود.

قرآن کتابی است که کلام آن استوار، با صلابت و مشحون از محاسن و زیبایی های ادبی می باشد و اسلوب و معیارهای بلاغت در بافت سور و آیات آن به شیوایی به کار رفته است.در این مقاله نمونه های لفظی بدیع با نظم منطقی از قرآن استخراج و مطابق آثار و نظریات دانشمندان اسلامی بررسی شده است.هدف اصلی شناساندن نمونه های بدیعی قرآن به جویندگان و دانش پژوهان است تا به محاسن و مفاهیم عمیق کلام الهی بیشتر پی ببرند.مطالعه در این مقاله به روش اصیل (Original) انجام گرفته و نوع تحقیق کیفی – توصیفی است، جامعه آماری شامل کلیه آیات قرآن و حجم نمونه آیاتی می باشد که نمونه های لفظی بدیعی در آن ها برجسته است.روش تحقیق با قرائت تک تک آیات قرآن و مطالعه آثار کتابخانه ای مرتبط با موضوع انجام گرفته و نمونه هایی که آرایه های لفظی در آن ها یافت شده؛ استخراج، فیش برداری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و یافته های جدید ارائه شده است.باتوجه به یافته های تحقیق، این نتیجه حاصل شد که بیشتر صناعات لفظی در قرآن در مرتبه اول فاصله، جناس، تکرار و تصدیر و در مرتبه بعد اعنات (التزام)، عکس، موازنه، ترصیع، تشابه الاطراف لفظی، قلب و تصحیف می باشد. دیگر این که نظم متن، برخاسته از شیوه تلفیق کلمات و ترکیبات با یکدیگر و صلابت و استواری کلام، ناشی از کاربرد طبیعی این آرایه ها در آیات است؛ بدین علت قرآن شیوا، رسا و در اوج فصاحت و بلاغت است.

لطف بیان و ایجاز و ابهام کلام حافظ بیش از هر چیز به اثر پذیری از قرآن برمی گردد و تدبر و استغراق تام وی در کلام الهی به اعتقاد بسیاری از عشق و تسلیم مخلصانه خواجه شیراز به لطایف قرآنی نشات گرفته است. دامنه این تاثیر همه ابعاد زبانی و معنایی سخن حافظ را شامل می شود. در این گفتار سعی شده به برخی از جلوه های قرآن در شعر حافظ پرداخته شود که کمتر تاکنون از آن سخن گفته شده است. بدین منظور، نخست اسلوب بیانی حافظ و سپس اغراض گوناگون وی چون: اغراض تصویری (بلاغی - داستانی)، اغراض تجریدی (تلمیح، تضمین، موسیقایی)، اغراض معنایی (ترجمه، تفسیر، دگرگونی خاص)، اغراض ترکیبی (الهامی و تمثیلی ...)، اغراض چند گانه و مواردی از این دست بیان گردیده است. حاصل این تحقیق و تحلیل حکایت از آن دارد که حافظ نه همچون یک شاعر حرفه ای بلکه همچون یک شاعر منتقد و معتقد در لفظ و معنی قرآن غور کرده است.

زبان، شاهکار خلقت الهی، نهادی است اجتماعی که در کنار نقش اصلی خود - ایجاد ارتباط - دارای نقش هایی چون تکیه گاه اندیشه، نقش ما فی الضمیر و ... است که در علم زبان شناسی، اصول و شاخه های مختلفی را به خود اختصاص داده است. در کتاب آسمانی مسلمانان - قرآن - لفظ زبان یا معادل عربی آن «لسان»، بارها تکرار شده و درباره پیدایش زبان و خدادادی بودن آن، اعضای مرتبط با تکلم با تاکید بر زبان و لب ها، صراحت و روشنی کلام الهی، زبان حال و زبان قال و عربی بودن زبان قرآن، سخن به میان آمده که با نگاهی محققانه و دقیق اصول زبان شناسی نهفته در آن آشکار می شود.

آغاز پیدایش بحث اعجاز به طور دقیق مشخص نیست، اما دیدگاه های دانشمندان قرن دوم و سوم هجری پیرامون مسائل ادبی قرآن کریم، منجر به افزایش گستره این بحث و تالیف کتاب های مستقلی درباره اعجاز در قرن های بعد گردید. از جمله این دانشمندان می توان به ابوعبیده معمر بن مثنی، یحیی بن زیاد فراء، جاحظ و ابن قتیبه اشاره کرد.ابوعبیده با تالیف کتاب «مجاز القرآن» و فراء با تالیف کتاب «معانی القرآن» در قرن دوم هجری گام های اولیه را در باب اعجاز قرآن کریم برداشته اند. هر چند این دو دانشمند در تالیفات خود به طور مستقیم به مساله اعجاز اشاره ای ننموده اند، اما با ذکر مسائل بلاغی قرآن کریم زمینه را برای طرح و گسترش اندیشه اعجاز ادبی قرآن کریم فراهم آورده اند. جاحظ برای نخستین بار در قرن سوم هجری به نظریه نظم قرآن اشاره نموده است. وی همچنین به رد نظریه صرفه که استادش نظام بیان نموده، پرداخته است. ابن قتیبه در قرن سوم هجری کتاب «تاویل مشکل القرآن» را در دفاع از قرآن کریم و اعجاز و بلاغت آن و در پاسخ به طاعنان به نظم و اسلوب قرآن کریم تالیف نمود. وی با گذر از مرحله اشارات و نظرات به مرحله تالیف مستقل پیرامون اعجاز قرآن کریم و بیان وجوه آن رسید.این مقاله به دنبال آن است که سهم هر یک از این دانشمندان را در زمینه دانش اعجاز ادبی قرآن کریم و سیر تطور آن روشن نماید.

شاعر معاصر عراق محمد مهدی جواهری بزرگترین شاعر کلاسیک عرب، در نجف در خانواده ای مذهبی و متدین متولد شد و رشد یافت و از همان ایام کودکی در جلسات قرائت و حفظ و تفسیر آیات قرآن حضور داشت که این امر در شکل گیری شخصیت ادبی وی تاثیر بسزایی داشته است، تا آنجا که خودش قرآن را نخستین منشا پیشرفت و شکل گیری شخصیت ادبی خویش معرفی می کند و قدرت کلام و قلم و بیان خود را مدیون زبان قرآن می داند. لذا شعر وی به انحاء مختلف هم در حوزه الفاظ و مفاهیم و داستانهای قرآنی و هم در زمینه ساختار و اسلوب و موسیقی فواصل آیات از قرآن اثر پذیرفته است.این مقاله به بررسی تاثیر موسیقی وآهنگ و وزن الفاظ و فواصل آیات سوره های قرآنی در بعضی از اشعار وی به خصوص در ساختار قصاید و نظام قافیه ها هم در حوزه لفظ و هم وزن و هم آهنگ آنها می پردازد.

در نهاد همه انسانها، به حکم فطرت الهی، حقوقی به ودیعت نهاده شده است که غیرقابل انکار و تغییر بوده و در هر عصر و دوره، افراد بشر از هر نژاد و هر جنس، صرف نظر از رنگ پوست، میزان ثروت و موقعیت اجتماعی را شامل می گردد. از نظر اسلام، فطرت انسانها، مخلوق «خداوند تعالی» است و همه احکام و قوانین مندرج در شریعت اسلام، مطابق با فطرت آدمی است و از همین جهت در قرآن کریم از دین اسلام به عنوان «دین فطری» یاد شده است. از این رو در این مقاله به اثبات این امر در شریعت اسلام به وی‍ژه با تاکید به نصوص قرآن کریم - به عنوان اولین و مهمترین منبع احکام اسلامی - پرداخته شده است. با عنایت به آیات متعدد قرآن در خصوص اهمیت حقوق فطری، با توجه به نگاه ویژه قرآن به کرامت انسانی و اصل مساوات روشن می شود که احکام و قوانین صادره در قرآن، مطابق با فطرت آدمی است و لذا قرآن کریم، بهترین منبع برای شناخت و حفظ حقوق آدمی به ویژه حقوق فطری اوست.