جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جنون به مثابۀ یک مسئله پزشکی، اجتماعی، ادبی و فلسفی همواره مورد توجه صاحبان اندیشه قرار داشته است. ابن‌سینا، در مقام یک فیلسوف-پزشک، این موضوع را در دو ساحت پزشکی (فیزیکی) و فلسفی (متافیزیکی) مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. در چارچوب علم پزشکی، او بر اساس سازوکار مزاج انسان به تحلیل چرایی وقوع جنون می‌پردازد. اما اختلالات مزاجی نقطه آغاز تبیین فلسفی ابن‌سینا از اوهام مالیخولیایی است، و نوآوری ابن‌سینا را باید در این ساحت جستجو کرد. اختلال مزاجی منجر به اختلال در عملکرد روح بخاری می‌گردد، و این منجر به اختلال در رابطه نفس (قوه عاقله) و بدن می‌شود. از رهگذر این اختلال، گسستی میان صور ذهنی فرد مجنون و واقعیت ایجاد می‌شود؛ چراکه قوه مخیله، به عنوان مولد صور خیالی، و حس مشترک، به عنوان موطن صور محسوس و خیالی، بر اثر قطع یا تضعیف ارتباطشان با قوه عاقله، امکان تفکیک صورِ موهم از واقعی را از فرد مجنون سلب می‌کنند. درمان‌هایی را که ابن‌سینا در جهت بهبودی جنون پیشنهاد می‌دهد باید در همین بستر، یعنی تقویت ارتباط نفس ناطقه با بدن، توجیه و تحلیل کرد. مسئلۀ اصلی این پژوهش تبیین پدیدۀ جنون از نگاه ابن‌سینا با رهیافتی توصیفی- تحلیلی است، و سعی بر آن است تقریر دقیق و جامع از دیدگاه او بر اساس مبانی طبی و فلسفی ارائه شود.

در این مقاله کوشیده‌ایم راه‌حل دادلی شیپر را برای حل مسئلۀ ناهمسنجگی معنایی، یعنی پیوند از طریق زنجیرۀ استدلال، بررسی و ارزیابی کنیم. در ابتدا به معرفی ناهمسنجگی و انواع آن از نظر تامس کوون خواهیم پرداخت. در ادامه، به طور مشخص ناهمسنجگی معنایی توضیح داده خواهد شد. پیش از پرداختن به راه‌حل شیپر در مورد مسئلۀ ناهمسنجگی، به مرور آرا و نگاه وی در خصوص تاریخ و فلسفۀ علم خواهیم پرداخت. سپس با معرفی نظریۀ علّی ارجاع و نقدهای شیپر به آن، به توضیح ایدۀ زنجیرۀ استدلال و نقش آن در حل مسئلۀ ناهمسنجگی معنایی می‌پردازیم. خواهیم دید چگونه استدلال‌هایی که سرآغاز آن‌ها در دل نظریۀ موجود است پیوندی میان نظریۀ موجود و نظریۀ جایگزین ایجاد می‌کنند، به نحوی که امکان همسنجگی میان واژگان و اصطلاحات نظریۀ موجود و نظریۀ جایگزین فراهم می‌شود. در انتها، با ارائۀ دو مثال تاریخی نشان داده می‌شود راه‌حل زنجیرۀ استدلال با چه اشکالاتی روبه‌رو است. همچنین اشکالی نیز به استدلال شیپر در رد ذات‌انگاری مطرح خواهد شد.

ارسطو با پیش کشیدن بحث مغالطات تلاش داشت منبع معرفتِ عقل استدلالی را از خطاهای احتمالی به دور دارد. به گونه‌ای مشابه، گرکو با پیش کشیدن مسئلۀ زباله در واقع قصد دارد چارچوب اعتمادپذیرِ منبع معرفتِ گواهی را تعیین کند. او برای این منظور تلاش می‌کند مسئلۀ زباله را همچون «مسئلۀ عمومیت» به حساب آورد. در این صورت، پارامترهای مربوط -که دغدغه‌های/تکالیف عملیِ شکل‌دهندۀ جامعۀ معرفتیْ آنها را مشخص می‌سازند- اعتمادپذیری را با تنگ کردن کانال‌های انتقال تضمین می‌کنند. ما با رویکردی تحلیلی و انتقادی و نگاهی جامع‌نگر به معرفت‌شناسی گواهیِ گرکو به طور کلی کاستی‌هایی را در دیدگاه او شناسایی می‌کنیم. به این ترتیب، نشان می‌دهیم که می‌توان صورت‌بندی دقیق‌تری از مسئله پیش نهاد. اگر دو اشکال راهیابی بخت به معرفت و تا اندازه‌ای فرد-محور بودن راه‌حل را رفع‌شدنی بدانیم، از دو اشکال دیگر نمی‌توان چشم پوشید: نخست این که گرکو تبیینی از این که چگونه به میان آمدن دغدغه‌های عملی نتایج درستی را به بار می‌آورد ارائه نمی‌دهد؛ دوم این که این گونه نیست که تکالیف عملی و پارامترهای مربوط همیشه معلوم باشند.

(از مجموعۀ 3 جلدی)کتاب حاضر، به زبان عربی پیرامون فضائل امیرالمومنین علی(ع) اثر سیدولی بن نعمة‌الله حسینی حائری از علمای قرن دهم هجری قمری است. مباحث این اثر در سه مجلد و نود و نه باب تنظیم شده است. محقق در ابتدای جلد اول در خصوص زندگینامه مؤلف و نحوه تحقیق و تصحیح این اثر توضیحاتی ارائه داده است. مباحثی که در ابواب این کتاب آورده شده عبارت است از: بیان ثواب قرائت یا کتابت یا استماع فضائل ائمه معصومین(ع)؛ خلقت نور علی(ع)؛ بیان ولادت امیرالمومنین(ع)؛ بیان اسماء و القاب ایشان؛ بیان محبت خدا و رسول خدا (ص) به ایشان؛ شرح زندگی و جنگ‌های ایشان؛ و مناقب و فضائل بی شمار حضرت.

تحقیق حاضر براساس نظریۀ اعتباریات علامه طباطبایی و با روش تحلیل منطقی به روش‌شناسی تعریف مفاهیم اعتباری پرداخته و پانزده قاعدۀ روش‌شناختی در باب تعریف مفاهیم اعتباری را عرضه کرده است. روش تعریف این مفاهیم به روش تحلیل مفهومی است و قواعد عرضه‌شده برخی به مبانی تعریف، برخی به اقسام آن و برخی نیز به روش‌هایی برای کشف مؤلفه‌های مفهومی مفاهیم اعتباری اختصاص دارد. با توجه به این روش‌ها می‌توان مؤلفه‌های این مفاهیم را کشف کرد و در تعریف به روش تحلیل مفهومی از این مؤلفه‌ها بهره برد. البته باید توجه داشت مهم‌ترین مؤلفه یک مفهوم اعتباری غرض آن است، که باید در هر تعریفی به کار گرفته شود. به‌کارگیری دیگر مؤلفه‌ها در تعریف با توجه به هر مفهوم ممکن است متغیر باشد. نظر به تقسیم تعریف مفاهیم به هنجاری و غیرهنجاری، در تعاریف هنجاری به معنای توصیه‌ای نیز لازم است مؤلفه‌های مفهومی یک مفهوم اعتباری به دقت مورد توجه قرار گیرد و متناسب با غرض آن مفهوم در آن أخذ شود.

فرانسیسکو سوارز با ابداع نظریۀ علیت اشرابی ادعا کرد که علل اربعه وجود را به معلول اشراب می‌کنند. بدین ترتیب، نظریه اشرابی علّیت مفهوم هر چهار علّت -به ویژه علّت غایی- را شبیه علّت فاعلی می‌گرداند. از این رهگذر، سوارز می‌توانست در فلسفۀ خود ارادۀ آزاد و بی‌غایت الهی را با کنش غایتمند او در طبیعت جمع کند. دکارت نیز، با تأثیرپذیری از نظریه اشراب، علت غایی را از فلسفه خود حذف کرد تا راه را برای توضیح مکانیکی طبیعت هموار نماید. بدین نحو نظریه‌ای که با اهدافی الهیاتی ابداع شده بود، مبنای توضیح علمی طبیعت قرار گرفت. در این پژوهش تفاوت‌ها و شباهت‌های غایت‌شناسی طبیعی را در متافیزیک دکارت و سوارز بررسی می‌کنیم. مطالعۀ تطبیقی این دو نظام مابعدالطبیعی نشان می‌دهد که چگونه ممکن است دو نظریه از مبانی واحدی متأثر باشند، اما به نتایج متضادی بینجامند. بنابراین، در ابتدا مفهوم نظریۀ اشرابی علیت را تحلیل خواهیم کرد، پس از آن با تکیه بر شواهد متنی تأثیر نظریۀ اشراب بر غایت‌شناسی سوارز و دکارت را آشکار خواهیم ساخت. سپس بررسی می‌کنیم که چگونه دکارت، با بسط نظریه علیت سوارز، ضرورت علّی (فاعلی) را تنها خیر در طبیعت در نظر گرفت.