جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫پژوهش حاضر، رابطه علم نحو و علم فقه و نقش مباحث نحوي در کشف احکام شرعي و عمليات استنباط را بررسيده و نمونه‌هايي از کاربرد علم نحو و مباحث مربوط به ادبيات عرب در نحوه استدلال فقهي را بيان مي‌کند. نويسنده در فصولي جداگانه نقش اسما، حروف، افعال و مباني کلي علم نحو در فقه را شرح مي‌دهد. وي در سه فصل به ابعاد مختلف اين موضوع پرداخته است. نگارنده در فصل اول ابتدا مباحثي مقدماتي در زمينه مفهوم استدلال فقهي و اجتهاد از لحاظ لغوي و اصطلاحي ارائه داده، سپس علومي را که اجتهاد متوقف برآن است، مانند علم اصول فقه و نقش ويژه آن در استنباط احکام شرعي، علم نحو و تأثير مباني نحوي در استدلال فقهي را بررسيده و تفاوت ميان مباني نحوي با مسايل علم اصول فقه، مسايل علم رجال و قواعد فقهي را فراروي مخاطبان مي‌نهد. در فصل دوم به بحث درباره اسما و افعال و تأثير آن‌ها در استنباط حکم شرعي پرداخته و نحوه استدلال فقها و اصوليان به اسما و افعال در کشف احکام فقهي را با ذکر نمونه‌هاي متعدد آن همچون: لفظ جنب در مورد مکث کردن در مسجد، لفظ قبله در نماز، اوصاف مربوط به طهارت و نجاست و الفاظ و اسامي و افعال مربوط به احکام مختلف عبادات و معاملات، مانند نکاح، بيع، روزه، نماز، ذبح، صيغه‌هاي عقود و ايقاعات و اوصاف خاص مربوط به برخي از معاملات و... را بررسي مي‌کند. در فصل سوم تأثير حروف در استنباط فقهي را تبيين ساخته و نمونه‌هاي فراواني از نقش حروف در استدلال‌هاي فقهي در عبادات و معاملات خصوصاً احکام مربوط به وضو، تيمم، زکات، روزه و اجراي حدود را بيان کرده و ضمن تأکيد بر ضرورت احاطه مجتهد به اين علوم و به‌کار گيري صحيح آن‌ها در عمليات استنباط، جوانب مختلف آن را ذکر کرده است.

ابلاغ دین خدا، بیان و تفسیر احکام و معارف آن، اصلى‏ترین وظیفه انبیاء است که به هیچ عنوانى ساقط نمى‏شود و با توجه به اینکه تحقق فرمان‏هاى الهى و ایجاد زمینه رشد و تعالى انسان‏ها، و برقرارى عدل و دفع ظلم و شرک از طریق تشکیل حکومت امکان‏پذیر است، حکومت‏خواهى از اهداف انبیاء و اوصیاء آنان به شمار مى‏رود ولى مشروط به اقبال عمومى و پذیرش دعوت از جانب مردم مى‏باشد. امام حسین (ع) نیز به عنوان یکى از اوصیاى پیامبر (ص) در این مسیر حرکت کرد. نویسنده در این مقاله، با ذکر شواهد تاریخى تلاش کرده تا اثبات نماید امام حسین (ع) همواره به وظیفه تشکیل حکومت توجه داشت و در سخنرانى‏ها و برخى جلسات، ضمن اعتراض به غاصبان حکومت و خلافت، اهل‏بیت را تنها شایستگان خلافت معرفى مى‏نمود و ضمن خوددارى از بیعت‏با یزید در زمان معاویه و استوارى بر این نظر پس از مرگ او، بر شایستگى و بر حق بودن خود براى تصدى خلافت تاکید مى‏کرد. حضرت در این راستا براى به دست آوردن حکومت اقداماتى همچون خوددارى از بیعت‏با یزید، هجرت از مکه به مدینه، علنى کردن مخالفت، دعوت مردم به تبعیت از خود، اجابت دعوت کوفیان و حرکت‏به سوى کوفه را انجام داد و پس از پیمان‏شکنى کوفیان و روبه‏رو شدن با سخت‏گیرى سپاهیان دشمن، مرگ افتخارآمیز را در برابر تسلیم ذلیلانه اختیار نمود.