جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از آنجاییکه میراث تفکر اجتماعی اسلامی قرن ها مسائل جوامع اسلامی را فهم، نقد و حل می کرده است؛ به نظر می رسد بازتولید این میراث و فهم مسائل اجتماعی امروز در چارچوب نظریه اجتماعی برخاسته از این سنت فکری در جامعه فعلی ما ضروری است، بنابراین می توان با عنایتِ ویژه به سنت دینی و آراء اجتماعی متفکران اسلام راه حل‌های لازم برای شناخت و حل مسائل اجتماعی را اتخاذ کرد. درس گفتار تفکر اجتماعی مسلمین هم به آرای اجتماعی متفکرین مسلمان و نحوۀ مواجه هایشان با معضلات اجتماعی و دانش‌هایی که در حوزه تمدنی اسلام تولید شده‌است، می پردازد و هم تا حد امکان مبانی نظری علوم اجتماعی جدید و آبشخورهای فلسفی آن را مورد نقد و بررسی قرار می دهد و از این طریق می توان با آگاهی کافی دربارۀ مسائل اجتماعی حال حاضر جامعه اسلامی ما نظر داد. این درس گفتار به دو بخش عمده تقسیم می شود: بخش اول: باتوجه به اینکه متفکران مسلمان از گذشته تا به حال پدیده های اجتماعی جوامع خود را با رویکردها و روش های گوناگونی مورد مطالعه قرار می دهند؛ ابتدا روش های مختلف عقلی، نقلی و تجربی(قیاسی و استقرائی) از منظر متفکران اسلامی متقدم مانند فارابی و متاخرین مانند شهید مطهری(ره) و استاد مصباح توضیح داده می شود، سپس در ادامه دیدگاه ها در مقام تعارض و عدم تعارض بین عقل و نقل بیان می شود. به تعبیر استاد پارسانیا در تاریخ اسلام نظریه ای نیست که مرجعیت نقل را نپذیرد و سخن بیشتر درباره چگونگی رابطه بین عقل و نقل می باشد و حقیقتاً منزلت عقل در قیاس با نقل از سه حالت خارج نیست یا میزان است یا مصباح و یا مفتاح. بخش دوم این درس گفتار به بررسی مبانی فلسفی ملاصدرا می پردازد. مبانی ای مانند اصالت وجود و اعتباریت ماهیت، تشکیک وجود، اشتداد وجود، تقسیم وجود به مادی و مجرد، اتحاد عقل و عاقل و معقول، جسمانیه الحدوث بودن و روحانیه البقا بودن نفس و سایر مقدمات که کمک می کند مطابق با دستگاه فلسفی صدرائی یک نظریه اجتماعی شکل بگیرد همان که فارابی نتوانست آن را ثابت کند. از مهمترین کتابهایی که در این درس گفتار معرفی می شود کتاب منزلت عقل و هندسه معرفت دینی و کتاب شریعت درون معرفت از حضرت استاد جوادی آملی است. همچنین جلد اول کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم در باب دلائل اثبات تجرّد علم، مقدمتاً برای مباحث صدرائی لازم می باشد. کتاب فطرت شهید مطهری(ره) نیز مرتبط با بحثهای ایشان مهم می باشد. به طور کلی درس‌گفتار تفکر اجتماعی مسلمین شمایی کلی و درعین حال عمیق از مهمترین متفکران اجتماعی جهان اسلام مانند فارابی، شهید مطهری(ره) و استاد مصباح ارائه می‌دهد و مخاطب در پایان می‌تواند به افق معرفت شناسی عالمان اسلامی و نظر ایشان درباره علم الاجتماع دست یابد.

جلد اول کتاب عون اخوان الصفاء، به نام «فی المنطق» که تألیف بهاءالدین محمدبن حسن الاصفهانی، مشهور به «بها»، «فاضل هندی» و «کاشف اللثام» است، به کوشش و تحقیق علی اوجبی راهی بازار نشر و فروش شد. «شفا» که بی‌بدیل‌­ترین اثر فلسفی ابن سینا است و به طور قطع در وهله اول چنین به ذهن متبادر می‌شود که اثری در پزشکی باشد و به شناخت و درمان بیماری­ها بپردازد، اما دایره­المعارفی فلسفی است. همانند کتاب دیگر او «قانون» که بر خلاف پندار اولیه، اثری در پزشکی است، نه فلسفه. از این رو، از دیرباز شماری در جستجوی وجه تسمیه این اثر به تکاپو افتاده‌­اند. مسائلی که ابن سینا در الهیات شفا درباره ذات و صفات واجب‌الوجود و کیفیت صدور عالم از او و رابطه خالق با مخلوق و همچنین نحوه توفیق میان عقل و نقل بیان داشته، از مهمترین موضوعاتی بوده است که استادان دانشکده الهیات در سراسر جهان را مدت‌ها به خود مشغول داشته است. فاضل هندی، شارح شفا، کتاب فوق را یکی از ابداعات ابن سینا می‌شمارد. او «شفا» را به دریای عمیقی تشبیه می کند که صاحبان حکمت هماره به غواصی در آن سرگرم می‌شوند. وی در«عون اخوان الصفاء»، علی رغم اینکه سعی دارد به متن وفادار باشد، در موارد اندکی به نقد آن نیز می پردازد. مرحوم استاد سید جلال الدین آشتیانی درباره اهمیت این اثر می‌نویسد: «اثر نفیس او در حکمت، تلخیص کتاب شفا است که در ضمن حذف مکررات عبارات شفا و بیان مطالب با عباراتی روان که خاصیت قلم توانای اوست، مشکلات کتاب را نیز حل نموده است». اساس بازخوانی اثر حاضر، نسخه شماره 1920 کتابخانه مجلس است که از درست ­ترین و معتبرترین نسخه‌­های موجود است و استاد حائری در بخشی از معرفی این نسخه می ­نویسد: «این نسخه به خط نسخ و در زندگی مؤلف نوشته شده و شامل هر سه جمله است. مؤلف خود آن را دیده و با نسخه اصل به خط خود مقابله کرده و در 27 ربیع­ الثانی 1084 (سال تألیف) مقابله آن را به پایان رسانده». این اثر به تحقیق علی اوجبی و نود صفحه مقدمه بسیار جامع ایشان آراسته گردیده است. مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران انتشار این کتاب را در 661 صفحه به عهده گرفته است.