جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از جمله بررسی ‌های مفید برای آشکار شدن سازوکار روایت ‌ها و به طور خاص قصه ‌های عامیانه، روش تجزیه و تحلیل تودوروف، نظریه ‌پرداز عرصه ساختارگرایی است که در تحلیل روایت ‌های اسطوره ‌ای به کار گرفته شده است. وی این نوع قصه ‌ها را از جنبه ‌های مختلف مورد توجه قرار داده و در بررسی اجزای کلام قصه‌ ها، آنها را همچون پاره ‌های گفتمان به سه دسته اسم، صفت و فعل تقسیم کرده است. بنابراین با تجزیه و تحلیل روایت، می ‌توان به واحدهایی صوری دست پیدا کرد که با اجزای کلام دستوری شباهت چشمگیری دارند.این نوشته «جنیدنامه» را از جنبه اجزای کلام بررسی می ‌کند و می ‌کوشد، با تکیه بر نظریه تودوروف به درک ارتباط متقابل شخصیت ‌های «جنیدنامه» دست یابد. برای دستیابی به این هدف ابتدا توضیح مختصری در مورد نظریه تودوروف در زمینه اجزای کلام داده می ‌شود و سپس اجزای کلام؛ یعنی اسم خاص (شخصیت)، فعل (کنش)، صفت (ویژگی) و همچنین چگونگی ارتباط شخصیت ‌های قصه با توجه به هر یک از این اجزا مورد توجه قرار می ‌گیرد. بررسی این ویژگی در درک پیکربندی روایت و نیز شناخت زنجیره ارتباطات شخصیت ‌ها که قصه بر اساس آن پایه‌ ریزی می ‌شود موثر خواهد بود.

گونه های ادبی، یکی از مباحث مهم ادبیات جهان است، که در آن، آثار ادبی از لحاظ صورت و ماده بررسی می شود و تحول و پیدایی آن تجزیه و تحلیل می گردد. ادبیات تبری با دارا بودن پیشینه کهن تاریخی، دارای گونه های ادبی، به ویژه در زمینه شعری است که اغلب آن اشعار با توجه به بداهه گویی دارای ارزش ادبی والایی است. چون این اشعار در طول تاریخ با هنر خنیایی و موسیقی همراه بوده اصالت و ماندگاری خود را حفظ کرده است. ادب غنایی، مهمترین گونه ادبی این سرزمین است که در قالب تبری (tabari) یا توری (tavri) مشهور بود. شاعران تبری سرای، تحت تاثیر اوزان شعری، اشعار تبری را بهره گیری از آرایه های زیبای ادبی و حفظ اصالت آن می سرودند.

تحولات اجتماعی فرهنگی و ادبی در میان یک ملت، همیشه تابعی از تحولات سیاسی آن قوم است. گاهی در یک محدوده زمانی خاص، ممکن است شاعر، ادیب و نویسنده ای به دلایلی خاص مورد توجه اربابان امور و یا مورد بی توجهی قرار گیرد. روزگارانی دیگر، همین شخص، که شاید قرنها نیز از ایامش سپری شده است، جایگاهی ویژه را به خویش اختصاص دهد، که از نمونه های بارز آنها می توان به ادیب اندیشمند، ثعالبی نیشابوری اشاره کرد که به رغم موقعیت متعالیش درگذشته اکنون جایگاهش در ادب ایران کم رنگ، بلکه فراموش شده است. اکنون ما نیز، به دنبال این گفتار، از سخنوری (ابوالحسن باخرزی) یاد می کنیم که بر خلاف آوازه گذشته اش، امروز در زیر چرخهای سیر تحول اجتماعی و سیاسی وطن ما مجروح، بلکه مقتول شده و در میان غبار این تحولات پیوسته و شگرف زمان و مکان مدفون گشته و به دست فراموشی سپرده شده است.

شعر فارسی در تاریخ درازمدت حیات خود با تحولات بسیار گوناگونی رو به رو بوده و دوره های مختلفی را از حیث ویژگیهای زیبایی شناختی تحت عنوان شعر کلاسیک، مدرن و پست مدرن، پشت سر گذاشته است. این تحولات به طور عام در دو حوزه فرم (صورت) و محتوا صورت گرفته و بیشتر به صورت تحولاتی فواره وار اتفاق افتاده است. ویژگیهای فرمی و محتوایی بر محور بنیادهای زیبایی شناختی فطری، پیوسته در حال دگرگونی و «شدن» بوده اند.در این مقاله با طرح این سوال که آیا می توان غیر از حوادث تاریخی و گستره جغرافیایی، مبنایی فلسفی را در تحلیل تحولات ادبی جست و جو کرد، می کوشیم تا بنیادهای کمابیش ثابت زیبایی شناختی شعر فارسی را بررسی کنیم و فراز و فرود این سیر مستمر را با توجه به مقوله های فرم و محتوا و سنت و نوآوری نشان دهیم و مشخص کنیم که شعر امروز فارسی، هم در بررسیهای در زمانی و هم در مطالعات همزمانی دارای تحولات فواره وار و در زیبایی شناسی از بن مایه های فطری کمابیش ثابت برخوردار است.