جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب ارزشمند تاریخ بیهقی به این دلیل که بر نکات و اشارات فرهنگی و اجتماعی پراکنده در خلال روایاتش اشتمال دارد، از نظر مطالعات فرهنگی و جامعه شناسی اهمیت بسیار دارد. زیرا این نکات، بازتاب دهنده جزئیات زندگی اجتماعی در ایران قرن پنجم هجری است. یکی از وجوه ارزشمند تاریخ بیهقی، تبیین و توصیف شیوه مدیریت و مملکت داری سلاطین غزنوی، خصوصا سلطان مسعود، با نگرشی تحلیلی و نقادانه است. این ویژگی از نظر مطالعات میان رشته ای، در میان آثار تاریخی قرن پنجم و ششم هجری به کتاب تاریخ بیهقی ارزشی خاص بخشیده است.با توجه به اینکه در جهان امروز، شالوده اندیشه های مدیریت سیاسی کشورهای غربی و اغلب ملل دیگر، تا حد زیادی از عقاید و تفکرات نیکلوماکیولی، سیاستمدار و نویسنده مشهور ایتالیایی (وفات 1527م.) تأثیر پذیرفته است و نظریات او از رنسانس به بعد، اهمیت بسیار یافته است، نویسنده این مقاله با شیوه توصیفی- تحلیلی و با استناد به مندرجات کتاب تاریخ بیهقی و آثار مهم نیکلوماکیاولی، بر آن است تا رفتارهای مدیریتی و روش های مملکت داری مسعود غزنوی را با عقاید و نظریات ماکیاولی مقایسه نماید. بر اساس نتایج این جستار، روش های مسعود در بیش از نیمی از موارد با توصیه های ماکیاولی منطبق است.

با عنایت به رابطه ساختار و عملکرد، این مقاله بر آن است تا تاثیر ساختار سپاه غزنوی را در عملکرد آن تبیین کند. تبیین مساله بر این فرضیه مبتنی است که سپاه غزنوی از همان ابتدای تاسیس گرفتار تعارض های نهفته ساختاری شد. این تعارض ها در برهه های مختلف چه در قالب شورش های داخلی، جنگ های خارجی، جنگ قدرت خاندان حکومتی و رقابت ستیزه جویانه نخبگان حکومتی و بروز دسته بندی های سیاسی خود را عینیت بخشیده، شالوده های نظم و هماهنگی درونی سپاه را درهم ریخته و تاکتیک ها و برنامه های آن را برای برون رفت از بحران، دچار ناکارآمدی ساخته است. این تعارض از زمان الپتیکن تا خسروملک آخرین فرمانروای این خاندان 351-582 ق گرفتار نهاد سپاه بوده است. بدیهی است در دوره محمود و مسعود به دلیل جایگاه بالای سپاه، تجلی تعارض بیش از دوره های پس و پیش آن بود.

با مطالعه تاریخ بیهقی، روابط تیره چهره های طراز اول غزنویان و فضای غیرشفاف حاکم بر دربار مسعود غزنوی بخوبی مشهود است. بی اعتمادی، فریبکاری، تظاهر و دروغ ویژگی تقریبا مشترک بین ارکان حکومت سلطان مسعود است. جناح بندی درباریان و منازعه محمد و مسعود در جانشینی محمود، خودبینی و خودرایی سلطان، جاسوسی، دورویی و تظاهر، تهمت، انتقام و فساد در نظام اقتصادی و اجتماعی، از مهمترین مصادیق بی اعتمادی در دستگاه مسعود غزنوی بوده است. بی اعتمادی در میان لایه های مختلف دربار، موجب از هم گسیختگی و عدم انسجام ارکان حکومت و شکست ها و ناکامی های دوران سلطنت مسعود غزنوی است.

لطفا برای مشاهده متن چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.