جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

لا شک أن للتعبیر القرآنی أسرارا وجمالیات ولمسات وصورا فنیة تدل علی أن هذا القرآن کلام فنی مقصود وضع وضعا دقیقا ونسج نسجا محکما فریدا.استهدف هذا البحث دراسة سورة «ص» مستخدما المنهج الأسلوبی الذی یتمحور حول معطیات علم اللغة العام. متناولا المستوی الصوتی والدلالی والترکیبی ومستوی الصورة فی السورة هذه.ظهر من خلال هذه الدراسة أن هناک توازنا مقصودا فی إیقاع السورة کما أن التکرار هو من العناصر الهامة فی زیادة هذا الإیقاع الجمیل للسورة، بالإضافة إلی تناسق هذه الأصوات، وأن ألفاظ السورة تمیزت بالدقة فی اختیار وقوة التأثیر فی المتلقی وأن التناسق الفنی قد برز بین الصور المختلفة - البلاغیة منها والواقعیة - بصورة واضحة.

لیس بإنسان و لا عاقل من         لا یعی التاریخ فی صدرهو من دری أخبار من قبله            أضاف أعمارا إلی عمرهلا یخفی علیک أیها القاری العزیز أن بعض الشعوب ذوات التاریخ الأثیل قد تشرفت بدخول الاسلام و قدمت لأمة الاسلام فحولا من الشعراء و الأدباء و العلماء و علی رأس هذه الأمم شعب ایران النبیل الذی قدم آلافا مؤلفة من خیرة الأعلام، و من هؤلاء عالمنا المؤرخ الکبیر ابن جریر الطبری، حیث حفظ القرآن صغیرا و طاف بلاد الإسلام طلبا للعلم، فزار بغداد و البصرة و الکوفة و الشام و مصر. و کان کتابه تاریخ الرسل و الملوک من أهم کتب التاریخ إلی یومنا هذا حیث أخذ عنه من جاء بعده من المؤرخین، و لا یزال هذا التاریخ أوثق مصدر و مرجع لکافة الباحثین و المحققین و طلبة الجامعات إلی یومنا هذا.

این مقاله در پی بررسی مضامین رثای امام حسین (ع) در حماسه «عید الغدیر» سروده شاعر مسیحی بولس سلامه است که با مقدمه ای پیرامون ادبیات عاشورایی، به ویژه شعر فراوانی که پیرامون امام حسین و مناقب آن حضرت سروده شده است، آغاز می شود. سپس مقاله از زندگی دردمندانه این شاعر و آثارش به خصوص حماسه بزرگ اسلامی وی که به واسطه آن، در عرصه ادبیات شهره شده است، سخن می گوید و اشاراتی به شخصیت شاعر که او را به این حماسه اسلامی سوق داده، دارد، کاری که نمایان گر تعالی روح اوست که از تنگنای روحیه محصور فراتر رفته است به خصوص که به سرودن شعر پیرامون اهل بیت متمایل گشته و ایشان را مدح و تمجید کرده است. پس شاعر را تاب آن نیست که تاریخ را نقل کند بی آن که شیفتگی اش را به اهل بیت (ع) نمایان سازد به خصوص که آنان را الگویی نمونه می بیند که باید به ایشان اقتدا کند، و این دعوت از جانب شاعر مسیحی به اقتدا به اهل بیت وقتی توجه را بیش تر جلب می کند که بدانیم او حماسه اش را در همان سال اشغال فلسطین سروده است. پس معتقد است امت عربی در آن زمان بیش از هر زمان دیگر به اقتدا به دلاوران پیشین خود محتاج تر است. اما شیفتگی شاعر به طور خاص هنگام سخن گفتن از واقعه عاشورا متجلی است به گونه ای که در شب سرودن واقعه شهادت امام حسین (ع) می گرید و با قلمش دیگران را به گریه می اندازد. وی با اظهار احساسات خود از سنت معمول در سرودن حماسه به عنوان نوعی از شعر غیر شخصی خارج می شود اما آن خروجی است که نه تنها خدشه ای به حماسه اش وارد نمی کند، بلکه اعجاب و تمجید ناقدان را هم بر می انگیزد. نهایتا مقاله به بررسی مضامین رثای امام حسین (ع) در حماسه وی ازجمله بیان فضائل حضرت و بیان عظمت مصیبت ایشان و موارد دیگر که در مقاله ذکر شده می پردازد.

برای بررسی شخصیت ادبی سعدی و برای به دست آوردن بینشی کامل از تصویری کلی از ادبیات عرب در آثار او نمی توان فقط به دستاوردهای فارسی او بسنده کرد، بلکه با مطالعه دستاوردهای عربی در کنار آثار فارسی او این هدف محقق می شود.اهداف سعدی در زبان عرب گوناگون است، مانند موعظه، توحید، عشق، امید، و مرثیه. در عنوان اخیر، سعدی شعری منحصر به فرد در میان همه اشعار عربی خود سروده است که سزاوار بررسی و مطالعه است. این قصیده با عنوان «قصیده رائیه» یا «مرثیه بغداد» شناخته شده است و در شرح سوگواری خلیفه عباسی «مستعصم باله» و ویرانی بغداد به دست مغول و از دست دادن خلافت عباسی سروده شده است.این شعر فوق العاده سعدی که پس از تخریب بغداد، به دست مغول، سروده شده است، از جنبه شعری و یا عاطفی و یا با هر معیاری که به آن پرداخته شود، یکی از بهترین اشعار عربی او به شمار می آید، و از سوی دیگر، یکی از طولانی ترین اشعار او در میان اشعار فارسی و عربی خود است، اما متاسفانه آن طور که باید و شاید مورد توجه قرار نگرفته و به آن پرداخته نشده است.قرآن کریم تاثیر شگرفی در آثار سعدی دارد، و به عنوان منبع اصلی سعدی موفق شد با استفاده از فرهنگ غنی قرآن مقاصد، تجربیات، ایده ها و اهداف مختلف خود را بیان کند. بنابراین، سعدی واژگان قرآن کریم را درک کرده و معانی آن را آموخته و توانسته متن و سبک آثار خود را با آن جلوه دهد، و این آثار را در قالب بیان، نقل قول مستقیم و آشکار بیان کرده، و گاهی با اشاره ای ظریف و دقیق در بهترین تصویر و سبک ترسیم کرده است.سعدی شیرازی دانش عربی خود را از تحصیل در مدارس کشورهای عربی و مراکز آموزش این کشورها به دست آورده، و حتی الامکان به این میراث فرهنگی غنی چنگ زده است. فرهنگ اصیل عربی در این قصیده به وضوح قابل درک است.

للغة العربیة صلة وطیدة بفرع الشریعة أو ما یسمی فی الجامعات الإیرانیة ب «الفقه ومبانی الحقوق الإسلامیة» لکون أکثر مصادر الشریعة مکتوبة باللغة العربیة؛ فهناک مسائل فی تأویل النص الفقهی ترتبط بفهم اللغة العربیة واستیعابها حق الإستیعاب ولعل من أهمها: ضرورة الإهتمام ببناء الجملة فی النصوص الفقهیة وما ینشئ عنه کالترابط بین عنصری الإسناد (کالترابط بین المبتدأ والخبر، وبین الفعل والفاعل) والترابط بین العناصر غیرالإسنادیة (کترابط مقیدات الفعل وترابط التابع بمتبوعه وترابط عناصر المرکب الاسمی) أو الضمائر ودورها فی تفسیر النصوص الفقهیة وتحلیلها، و الحذف و أنواعه فی الجملة، وحجم الجملة والعوامل المؤثرة فی حجمها، وأثر هذا الحجم فی صیاغة النصوص الفقهیة. والجواب لمثل هذه الأسئلة یؤدی إلی ضرورة تعلیم اللغة العربیة لطلاب فرع الشریعة، خاصة فیما یتعلق ببناء الجملة والنظام اللغوی للغة العربیة فی تأویل النص الفقهی، ویبدو أنها أشد ضرورة للطلاب الناطقین بغیر اللغة العربیة، لأن مصادر الشریعة فی الدول الإسلامیة، عربیة کانت أو غیرعربیة، مادتها الرئیسیة هی النصوص الفقهیة الموجودة فی التراث الفقهی الإسلامی.

بی شک حروف معانی نقش مهم و تعیین کننده ای در زبان عربی ایفا می کنند. به طوری که فهم صحیح معانی والای قرآنی و حدیث و شعر و نثر عربی منوط به آگاهی از کاربردهای مختلف و راهبردی این حروف است. با توجه به این نقش مهم و اساسی، در این پژوهش حرف (لولا) انتخاب شد.سرآغاز این مقاله جواب به سوالات زیر است:1. لولا مرکب است یا بسیط؟2. آیا اختلاف نظری در این مورد بوده است یا خیر؟سپس به بررسی انواع لولا و کاربردهای هر یک می پردازد. همچنین به بیان اختلاف های موجود در رابطه با اعراب اسم بعد از لولا امتناعیه و اعراب ضمیر بعد از لولا در برخی از کاربردهای این کلمه می پردازد.

تاملات ادیبان و شاعران درباره موضوعات ماورایی، چه بسا شعر آن ها را به سوی عرفان و زهد می کشاند. این تاملات درباره مرگ به عنوان شریک همیشه همراه زندگی و زاویه نگاه آنان، از مباحثی است که در وجوه متنوع ادبیات جهانی جایگاه قابل توجهی را به خود اختصاص داده است. با وجود آن که این موضوع از تجارب مشترک و بالقوه جوامع انسانی به شمار می رود، اما به سبب نزدیکی و ارتباط تاریخی دو ملت ایران و عرب و وجود بارقه هایی از اندیشه های نزدیک شونده در میان آنان، موجب پرداختن این مقاله به مقایسه میان سنایی شاعر ایرانی و ابوالعتاهیه شاعر عرب در زمینه زهد و مرگ اندیشی شده است. این مقایسه هم به دلیل مشابهت دوران های زندگی این دو شاعر و نیز تاثیرپذیری ژرف آنان از عوامل ماورایی و روحی و انقلابی است که در وجود و شعر آن ها حاصل می آید. علاوه بر آن که تاثیر انقلاب روحی و درونی آن ها را می توان در ساختار شعری و مایه های اصلی اندیشه آن ها و واکنش های کمابیش مشابه جست و جو کرد.

یعد التناص من أبرز التقینات الفنیة التی إهتم بها دارسو الأدب الحدیث. مفهوم التناص یدل علی ظاهرة تفاعل النصوص فیما بینها، فالنص تتداخل فیه عدة نصوص أخری یقوم من خلالها ویتعامل معها. و قد تنبه نقاد العرب القدماء إلی مفهوم التناص و لکنهم طرحوا هذا المفهوم بتسمیات أخری کالسرقة الأدبیة و الإقتباس و التضمین. قد کان القرآن الکریم بما فیها من المعانی السامیة والمضامین الراقیة والظواهر البلاغیة الجمیلة مطمع الکتاب والشعراء من عصر التنزیل حتی عصرنا الحالی. علی أحمد باکثیر بوصفه کاتب ملتزم، بذل قصاری جهوده طوال حیاته القیمة لإرساء الفکر الإسلامی الجلیل فی المجتمع و فی هذا المجال استخدم موضوعات عدیدة، منها الموضوع الأسطوری الإغریقی مأساة أودیب الذی صبغه بصبغة إسلامیة مستلهما من القرآن الکریم ومعانیه السامیة الرفیعة. یحاول هذا المقال من خلال المنهج الوصفی- التحلیلی تبیین وجوه إستخدام باکثیر للتناص القرآنی بنوعیها اللفظی (الظاهر) و المعنوی (الخفاء)، لإلقاء الفکر الإسلامی علی المسرحیة و تقریبها إلی الثقافة الدینیة الإسلامیة والعربیة. و یشاهد بأن الکاتب استطاع أن یعطی المسرحیة الصبغة الإسلامیة، و فی نفس الوقت حاول أن یجعل الأدب الإسلامی بصورة عامة وأدبه بصورة خاصة، أدبا عالمیا بواسطة اختیار موضوع مأساة أودیب الذی بات موضوعا معروفا فی عالم الأدب.

أصبحت العلاقة بین الدولة العباسیة والإمبراطوریة البیزنطیة خلال أیام الرشید عدائیة أکثر من ذی قبل. من ناحیة أخری کان التفاهم الذی توطد بین العباسیین والفرنجة من أهم الاسباب التی حالت بین البیزنطیین وبین مواصلة العدوان بخوفهم من تعاون الطرفین علیهم والذی لم یختف بوفاة الرشید؛ بل ظلت أواصره معقودة حتی أوائل عصر المأمون. خلف شارلمان الکبیر، أباه ببین القصیر علی عرش فرنسا، وعلاقته مع القسطنطینیة غیر حسنة علی ما کانت علیه فی عهد والده. وأراد البابا أن یستفید من قوة شارلمان. ولذا رغب البابا فی تتویج شارلمان فدهنه بالزیت المقدس وألبسه تاج الإمبراطوریة فی أواخر القرن الثامن. وکان شارلمان مضطرا للحفاظ علی علاقات دبلوماسیة مع بغداد، إذ کان لهما عدو مشترک وهو الدولة الأمویة فی الأندلس. فشارلمان لم یتقرب إلی الرشید ولم یجب هذا طلبه ویبادله الصداقة و المودة إلا إذا إقتضت مصالحهما السیاسیة. هذه الأمور وعوامل أخری ساعدت علی استئناف الصلات بین الخلیفة هارون الرشید وشارلمان الکبیر.

یرمی هذا المقال إلی الکشف عن دور الأدب الرسالی- شعرا وخطابة- فی التعبیر عن المواقف والأحداث التی جرت فی موقعتی الجمل وصفین واللتان دارتا بین الخط الرسالی المتمثل بالإمام علی بن أبی طالب (ع) خلیفة رسول الله (ص) من جهة والتیارات الفکریة للناکثین أولئک الذین نکثوا البیعة والقاسطین و المارقین ومن خلال هذه الدراسة التی تعتمد علی المنهج التحلیلی النقلی نبین المواقف التی عبر عنها الأدباء إزاء ما وقع فی خضم حرب الجمل و صفین، حتی یتضح لنا بوضوح تام الدور الذی أداه الادباء الرسالیون فی تحریض المؤمنین علی الجهاد فی رکب الإمام علی (ع) فهولاء الکوکبة من الشعراء والخطباء فضلا عن جهادهم بالسنتهم فهم کانوا المجاهدین بسیوفهم یذبون عن الخلافة الشرعیه المتمثلة بالإمام علی (ع). فمن خلال هذا المقال نحصل علی فوائد لغویه جمة وصور لمعان جمیلة و فوائد کثیرة تاریخیة تقع فی صمیم التاریخ الاسلامی.