جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف از این نوشتار باز کاوی جایگاه حقیقی انسان و نقدی بر مهم ترین اندیشه در موردانسان شناسی - یعنی اومانیسم - و مؤلفه ها و مبانی آن است. و این نتیجه را در پی دارد که تفکر اومانیسم در حوزه های انسان شناسی، معرفت شناسی، هستی شناسی و جامعه شناسی قابل نقداست. با این اوصاف در طول حیات بشری،انسان شناسی و بازکاوی حقیقت آدمی از مهمترین دغدغه های اندیشمندان و دین پژوهان بوده است. صرفنظر از نگرش کلیسای قرون وسطی به این حقیقت، در عصر رنسانس شاهد بحرانی انسان شناسی هستیم که تمام عرصه های گردونه زندگی و ارتباطات اجتماعی جوامع بشری درگسترة وسیعی از مغرب زمین را در نوردید. این بحران که گفته می شود در مقابل جرم انگاری،خشونت طلبی، ثروت انبازی و دیگر عملکردهای ارباب کلیسای قرون وسطی و به تاراج رفتن کرامت و ارجمندی آدمی و گناه کارانگاری او پدید آمد، صاومانیسم نام گرفت، که در مسیربازیافتن کرامت و شأن و منزلت آدمی در دعاوی خویش، راه افراط را پیموده، و انسان را هسته مرکزی و خدایگان هستی می انگارد؛ به گونه ای که همه موجودات عالم، در گرداگرد و کمانه های او قرار گرفته اند، اومانیستها با تأکید بر خودمختاری و خودرهبری انسان و تأکید بر توان والای خرد بشری در رفع نیازهای انسان، بر این باورند که آدمی، خود می تواند تمامی نیازها وخواسته های بشری را پاسخ گوید. و از این روی انسان با برخورداری از عقلی توانا می تواندتمامی قوانین و قراردادهای اجتماعی را بیافریند و خود، معیارهای اخلاقی را تدوین نماید، تاجائی که، اومانیستهای امروزی، الگوهای فرابشری که در بعضی دیدگاهها آنها را خدایان ملکوتی و یا خدایان فناپذیر می دانند، از حیات دنیوی خویش به کنار نهاد. و جائی برای امور اسمانی وماورای طبیعت در زندگی خویش قرار ندارد، از این روی بود که از همان آغاز، این ایده مورد نقد و بررسی اندیشمندان دینی و غیر دینی بسیاری قرار گرفت و هر یک از اندیشمندان به گونه ای به نقد آرا و مؤلفه های این بحران انسان شناسی پرداختند، که در این نوشتار با تکیه بر آرای علامه طباطبائی و شهید مطهری به رسالت نقد این بحران پرداخته می شود

فرستادگان بزرگی چون نوح(ع)، هود(ع)، صالح(ع)، ابراهیم (ع)، لوط(ع)، شعیب(ع)، موسی(ع)، عیسی(ع) و بالاتر از همه محمد پیامبر خاتم(ص) و همچنینی ائمه معصومین(ع) که ادامه دهندگان رسالت عظیم هدایت می باشند، در طول زندگانی افتخار آمیز خود به منظور دعوت الی الله و سوق دادن انسانها به صفات و رفتارهای نیکو، شیوه های متنوعی را به کار گرفته اند که هر یک در جای خود تأثیربسزایی بر شخصیت و رفتار انسانها بر جای نهاده است. در بخش اول این پژوهش پس از بحث های مقدماتی و تعریف واژه های کلیدی، جدل و انواع آن در لغت و اصطلاح بررسی شده و واژه های دیگری چون مراء و خصومت نیز بیان شده است و در ادامه، مناظره که از جمله شیوه های تبلیغی انبیاء و اولیاء خدا می باشد، در لغت و اصطلاح مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و آداب و آفات این شیوه تبلیغی بیان خواهد شد. بخش دوم به بیان شیوه های مناظرات انبیاء(ع) با توجه به آیات قرآن کریم، اختصاص داردکه در این راستا با توجه به بررسی های انجام شده شیوه های مناظرات 9 نبی در 9 فصل بررسی شده است. در بخش سوم و چهارم این پایان نامه زندگی امام صادق(ع) و حرکت های تبلیغی وی در زمینه های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اخلاقی، بررسی شده است. سپس وضعیت فرهنگی جامعه و مکتب های موجود در آن دوره به همراه عقاید و تفکرات و فعالیت های آنها به طور اجمالی مورد بررسی قرار گرفته است تا روشن شود که امام صادق(ع)توانست پایه گذاری مکتب غنی جعفری را آغاز کند و فقه و کلام و حدیث را با یک حرکت علمی گسترده، پر بار نماید؛ که همه اینها ناشی از جو مناسبی بود که در اثر برخوردهای علمی بین مکاتب مختلف و بحثهای علمی متداول بین مکتب های فرهنگی و بلوغ فکری آن زمان بوجود آمده بود،که تا حدودی هم متأثر از جو سیاسی متزلزل اواخر حکومت بنی امیه و اوایل حکومت بنی عباس بود. در ادامه مخاطبین امام(ع) و نیز شیوه های متفاوت برخورد امام با دسته های گوناگون مخاطبین ذکر شده است و مشخص گردیده که یک مبلغ موفق در این شیوه تبلیغی بایستی با هر یک از گروهای مختلف فکری، فرهنگی و سیاسی، برخورد مناسب با مخاطب را داشته باشد تا نفوذ کلام و تأثیر رفتارش در مخاطب به نحو أحسن انجام پذیرد. بخش پنجم این پایان نامه مربوط به مناظرات امام صادق(ع) و روش های مختلف آن حضرت در این شیوه تبلیغی با ذکر نمو نه هایی از مناظرات اختصاص داده شده است. بخش ششم که بخش پایانی می باشد، به مقایسه بین شیو های انبیاء(ع) و امام صادق(ع) در این شیوه تبلیغی اختصاص دارد. در پایان نیز منابع مورد استفاده این طرح با آدرس کامل هر کدام، و نیز چکیده این رساله به زبان انگلیسی آمده است.

رساله حاضر پیرامون ماهیت وحی و نقد دیدگاه های نو از جمله تجربه نفسی می باشد. نویسنده رساله را در سه فصل تدوین کرده است وی پس از واژه شناسی وحی و اقسام آن، شعور و شایستگی پیامبری را شرط لازم برای ایجاد اتّصال با مبدأ الهی و دریافت پیام می داند. وی سپس به بررسی نظرات منکران وحی از جمله این که وحی سحر یا کهانت و یا جنون است و یا این که از ریشه دروغ است می پردازد. نویسنده همچنین به دیدگاه های برخی از نواندیشان دینی مانند اقبال لاهوری و دکتر سروش در توجیه وحی که آن را نوعی شعور ویژه و تجربه دینی پنداشته اند، می پردازد. در فصل پایانی ضمن بررسی دیدگاه های قدیم و نظرات جدید به نقد آن ها می پردازد.

بحث معرفت شناسی در طول تاریخ فلسفه ذهن بسیاری از متفکران را به خود معطوف داشته است، کانت و صدرا از جمله فلاسفه ای هستند که به بررسی نحوة برقراری ارتباط میان انسان و جهان خارج پرداختند و علی رغم همة تفاوتهایی که در موضع، موضوع و نتایج بحث آنها وجود دارد در دو مسئله به یکدیگر نزدیک می شوند؛ یکی نقش فعّال انسان در شناسایی و دیگری توجه به برقراری ارتباط میان حس، خیال وعقل. این مقاله ضمن آگاهی از تفاوت لوازم و خاستگاه بحث این دو فیلسوف بر آن است که با مشاهدة نظریة انشاء و تألیف در آینه یکدیگر بستر مناسبی فراهم آورد تا زوایای پنهان این دو نظریه روشن تر گردد و به دو سوال اصلی یعنی نقش انسان در عمل شناسایی و ارتباط حس و خیال و عقل در فرآیند شناخت پاسخ داده شود. بر این اساس مقاله ای در سه بخش تنظیم شد؛ در بخش نخست به بررسی دیدگاه اسلاف ملاصدرا و کانت پرداختیم تا فضای فکری و خاستگاه نظریات مشخص شود. در بخش دوم به تبیین نظریة تألیف و انشاء پرداختیم و در نهایت در بخش پایانی به تعدادی از نتایج این دو نظریه اشاره شد. این رساله بر اساس روش کتابخانه ای و با بهره گیری از کلید واژه هایی نظیر صدرای شیرازی، ایمانوئل کانت، معرفت شناسی، استنتاج استعلایی ، علم، نفس و... انجام شده است.

حکمت یکی از واژه های مهم و اساسی در مجموعه کمالات انسانی و موضوعات قرآنی و بکار رفته در حیطه فلسفه اسلامی است. این واژه از طرف قرآن مورد تأکید و توجه قرار گرفته و «خیرکثیر» تلقی شده است. در چیستی حکمت و اینکه مدلول آن چیست حکما و فلاسفه و متکلمان و مفسران،تعاریف متعددی ابراز داشته اند که این تعاریف مختلف ناظر به موضوع و گاهی راجع به مسائل و در مواقعی درخصوص غایت حکمت می باشد. از پراکندگی و تکثر و تنوع تعاریف در این خصوص، بنظر می رسد. متعلقات ذهنی و مفاهیم درونی که مورد تعریف قرار گرفته، پراکنده بوده و بعبارتی دیگر، تعاریف پراکنده، ماخوذ از متعلقات ذهنی متفاوتی بوده است. دلیل این سخن آنست که هر فرد یا دسته ای، نه بر اساس آموزه های قرآنی و ریشه یابی لغوی حکمت، که بیشتر و پیشتر در راستای مشارب و مکتبهای فکری و عقیدتی و ارزشی خویش، حکمت را معنی و به تعریف آن پرداخته اند. آنچه از تبیین قران در این خصوص حاصل می شود آنست که این واژه، مصادیق متعدد و متنوعی دارد که بر معانی تشکیکی حکمت و مراتب و سطوح متعدد آن، اشاره دارد. لیکن بر اساس معارف قرانی و تحلیل ریشه ای واژه حکمت چنین برمی آید که این واژه در تمامی مراتب و معانی خود نمی تواند محروم از دو صفت«استحکام واستواری» و «منع و بازدارندگی بسوی اصلاح» باشد و فلسفه و علم و معرفت و هر چیز دیگر نیز، اگر خواستار اتصاف به حکمت باشد لزوماً نبایستی فاقد این دو وجه مشخصه باشند. در نگاه صدرالمتالهین، حکمت، همان نوری تلقی می شود که در تمامی ساحتهای وجودی انسان منبسط و در تمامی اعمال و افکار و اموراتش، منتشر و منشأ اثر می شود. در نگاه فخر نیز حکمت که به معنای «ردته» می باشد ضمن جلوگیری و منع از بدی، فعلیت تمامی کمالات تلقی می شود، زیرا تمامی کمالات در مجموعه کمالات علمی و کمالات عملی خلاصه می شود که هر دو اینها به حکمت عملی و نظری راجع است. از اینرو، تحقق حکمت، تحقق جمیع کمالات است. علامه طباطبایی نیز با برشمردن حکمت بعنوان ملکه ای درونی، که دارای استحکام و نفوذناپذیری و همراه با منع به طرف اصلاح است آنرا گونه ای از عصمت بر می شمارد که در مراتب والا و اشرف حکمت، نصیب فرد حکیم می شود. در مجموع می توان حکمت را به لحاظ موضوع، «روح حاکم بر قوانین و احکام مکتوب دینی» و به لحاظ مسائل ترکیبی از سه حوزه «تعقل و تأمل» و «وحی و دین» و «ریاضت و تقوی و کف نفس» و به لحاظ غایت «تشبه به پروردگار در سیاست و تدبیر و کمالات به قدر طاقت و توان بشری» تفسیر و تلقی نمود.