جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این پژوهش به نقد و بررسی ایده سه تن از ایمان گرایان - پاسکال، جیمز و کی یرکگور پیرامون مسئله ایمان، و باور به خدا بر مدار مقاله باور بدون دلیل تألیف جی. ال. مکی پرداخته شده است. هر سه اندیشمند بر آنند که کنکاش درباورهای دینی به کمک عقل و برهان ما را به بن بست می رساند. زیرا این قلمرو، عرصه جولان و شکوفایی عقل و منطق نیست. عقل انسان به جهت محدودیت و گناه آلودگی اش و همچنین تناقض آمیز بودن متعلق ایمان توان تبیین و حل مسأله وجود خدا را ندارد. بلکه ما به این امور بدون هیچگونه برهان عقلی، صرفا ایمان می آوریم.اما در پاسخ به اینکه اصلا چرا ایمان آوریم، هر کدام شیوه ها و توجیه هایی ارائه داده اند که حاصلش این است که چون ایمان به خدا، بی نهایت نفع، خیر، سعادت و کمال آدمی را در بر دارد،پس هر که در پی این اهداف زندگی می کند، باید ایمان آورد. پاسکال استدلالی اقناعی با عنوان شرطبندی را مطرح می کند. با این بیان که شرط بستن بر وجود خدا در صورت برد، بی نهایت سود به دنبال دارد و حال آنکه چیزی هم از دست داده نمی شود. اما شرط بستن بر عدم خدا درصورت باخت خسران ابدی در پی دارد و در صورت برد سود چندانی به دست نمی آید. پس ایمان به خدا، عملی معقول و موجه است. جیمز، با اعمال شیوه پراگماتیکی در معنایابی و صدق گزاره ها، گزاره خدا وجود دارد را معنادار و حقیقی ارزیابی کرده، باور به آن را موجه می داند.زیرا در باور به این گزاره سود و منفعت عملی و صلاح باورمند نهفته است. کی یرکگور که اگزیستانسیالیستی می اندیشد، از همین منظر به این مسأله می نگرد. وی بر این باور است که آنچه مناسب تفکر اگزیستانسیالیستی است - یعنی احساس مسؤولیت، تحقق فردیت و هستی خویش، رهایی از و هم و پندار، اعمال اراده و گزینش و... - پژوهش انفسی است. قطع و یقین و حقیقت در سیر باطنی است.

این پژوهش با موضوع " نقش اثبات وجود خدا در زندگی انسان" بر آن است که با نگاهی علمی به آثار و ثمرات ایمان به خدا و حضور او در حیات فردی و اجتماعی بشر بپردازد. رساله در 3 بخش تنظیم شده، بخش اول که در برگیرنده مباحث مقدماتی است و در دو فصل به معرفی انسان و خدا پرداخته تا هم خدای واقعی که این آثار بر اعتقاد به وجود او بار شده، معرفی گردد و هم انسانی که معتقد به چنین خدایی است بیشتر شناخته گردد. پس از این، فصل سوم به تشریح این مطلب می پردازد که صرف شناخت خدا و دانستن اینکه خدایی وجود دارد، هیچ اثری در زندگی نخواهد داشت بلکه زمانی که با این شناخت، خطورات قلبی و عاطفی عجین شود، آثاری را به دنبال دارد که مهم ترین و اصلی ترین آن ایجاد ایمان است که باعث جهت دهی اندیشه و اعمال می شود که فواید و آثار بی شماری را به دنبال خواهد داشت. در بخش دوم به بررسی آثار فردی ایمان – آثار ثانویه اثبات خدا – در بعد جسمی و روحی پرداخته ایم. فصل اول بیان می کند که یک انسان مؤمن و معتقد از سلامت جسمانی بیشتری برخوردار است و در صورت ابتلاء به امراض چگونه زودتر رهایی یافته و بهبود می یابد. در فصل دوم به بعد روحی پرداخته شده و نشان داده شده که بهترین حالت و موقعیت روحی و روانی، دست یابی به آرامش است و تمام تلاشهای بشر برای رسیدن به آرامش در بعد روانی و لذت در بعد جسمی و روحی است. در این بخش نشان داده شده که انسان در سایه ایمان به خدا در آرامش عمیق و ابدی به سر می برد و علل و عوارض ناآرامی زندگی او را به مخاطره می اندازد. اما در بخش سوم که به آثار اجتماعی پرداخته ایم در فصل اول، اصلی ترین و کوچکترین اجتماع یعنی خانواده، بررسی شده است. در این فصل نشان داده شده که اعضای یک خانواده با عتقاد به خدا خود را ملزم به چه اموری دانسته و با رعایت آنها و انجام فرامین خدا چگونه خانواده را به سمت آرامش و سعادت سوق می دهند و بالاخره در فصل دوم این بخش به آثار اجتماعی اعتقاد به خدا اشاره شده که به خاطر گستردگی این مبحث در نظام های اجتماعی و فرصت اندک این رساله مطلب را در دو مورد از اساسی ترین وجوه زندگی اجتماعی یعنی اقتصاد، که درآمدزائی و رفاه را در پی دارد و سیاست که تدبیر و تنظیم امور و اداره اجتماعی را به عهده دارد، بررسی نموده و بیان کرده ایم. و نتیجه نهایی اینکه با اثبات وجود خدا، ایمان حاصل می شود که این ایمان، افکار و اعمال را جهت داده و به سمت کمال و سعادت واقعی یعنی قرب الهی و زندگی ایده آل در دنیا و آخرت سوق می دهد. و بالاخره به بررسی این نکته پرداخته شده که چرا این آثار سودمند در رفتار زندگی برخی از مدعیان اعتقاد به خدا دیده می شود.

نفس و مراتب کمال و نزول موضوع این پایان نامه است. عناوین بخشهای آن عبارتند از: مفهوم نفس ومراتب نفس در قرآن کریم، مفهوم نفس و درجات عالی و نازل آن طبق مشاهدات و مکاشفات عرفانی و صوفیه و برخی از آیات و روایات، نظریات فلسفی صدرالدین شیرازی در این زمینه؛ فیلسوفی که تعالیم و حیانی ومشاهدات عرفانی را با مقولات عقلی توأم ساخت.

نفوس انسانی پیش از تعلّق به بدن در مرتبه عقل مفارق خود به نحوجمع وبساطت وجود دارند و سپس تکثّر پیدا کرده و در این عالم فرود می آیند و به سبب ضعف و سستی جوهرشان چنگ به دامن ابدان طبیعی می زنند. بنابراین همزمان با حرکت جوهری بدن، به تدریج نفس نیز مراتب کمال را یکی پس از دیگری طی کرده و به تکامل می رسد. در این سیر تکاملی نفس از مدرکات و بدن از مواد غذایی به عنوان معدّاتی برای رسیدن به تکامل استفاده می کنند و این که هر نفسی در پایان حرکت جوهریِ بدنش ( مرگ ) متفاوت از نفس دیگر است، به دلیل نوع به کار گیری امکانات و معدّات و چگونگی حرکت جوهری آن نفس است؛ بر این اساس هر یک از اعمال ونیّات ما در هر لحظه از دوران زندگی مان در عالم طبیعت، هویت و حقیقت وجودی ما را تشکیل می دهند. نفس پس از مرگ دیگر احتیاجی به بدن طبیعی نداشته وآن را رها کرده و با بدن برزخی ادامه حیات می دهد. این بدن برزخی بر اساس اعمال و افکار دنیایی هر فردی به تدریج همزمان با تکامل نفس در عالم طبیعت شکل می گیرد ولی اکثر افراد به دلیل تعلّق و توجّه فراوان ماده از آن غافل هستند وافرادی که در این دنیا بتوانند خود را از تعلّقات رها کنند، در همین دنیا نیز می توانند این جسم برزخی را ببینند.

در این تحقیق مفاهیم شهود، كشف و وحی مورد بررسی قرار گرفته است. به درجات شرایط و موانع كشف و شهود از نظر عرفا و ملاصدرا و نیز اعتبار كشف و شهود و انواع آن و چگونگی برهانی كردن كشف و شهود پرداخته شده است. در این تحقیق ماهیت وحی از نظر عرفا و فلاسفه‌ای چون فارابی و ابن سینا و در نهایت صدرالمتألهین كه خود عارفی واصل و فیلسوفی كامل است توجه شده است. از نظر صدرا وحی با صعود پیامبر به عالم بالا و دریافت وحی به صورت انعكاس بر آینه قلب او و نزول همراه است. شهود و وحی تفاوتها و شباهتهایی با هم دارند همچنان كه عارف و پیامبر دارای شباهتها و تفاوت‌هایی می‌باشند. وحی بر اساس رتبه پیامبر دارای مراتبی است.

رساله حاضر که آفرینه ای است در فضای فلسفه اسلامی، به تبیین وحدانیت دانای بی همتا در کلام امام علی و امام رضا علیهما سلام، همّت می گمارد و طی دو بخش با روش توصیفی – اسنادی و تکیه بر تحلیل محتوا به این نتیجه رهنمون می شود که آفریدگار هستی ، ذات کامل و بی منتهائی است که جمیع کمالات وجودی به نحو اعلی و اشرف، در او موجود است و هیچ نقطه ای از عالم وجود از حضورش، بی نصیب نیست. چنین وجود قهارّی ، مجالی برای حضور ما سوا نمی گذارد، لذا تنها اوست که به حقّ متصّف به وجود است و کثرات، در حقیقت، شئون و اطوار آن وجودند. چنین وجودی اگرچه یگانه است ولی این یکتائی ناشی از بی انتهائی و نامحدود بودن اوست به طوری که امکان فرض ثانی برای او محال است، از این رو یگانگیش با یکتائی باب کمیات، بسیار متفاوت است. اینجاست که از توحید واجب الوجود به توحید در وجود، منتقل می شویم و البتّه در طی این مسیر مهّم به تحققّ اهدافی چون تبیین ارتباط بساطت با وحدت، تبیین تفاوت وحدت منسوب به خداوند با مخلوقات در کلام روایات و نیز مقایسه آن با سیر تفکّر فلسفه اسلامی و بررسی براهین ارائه شده بر وحدت حقه حقیقیه در این دو فضا، نائل می شویم. ذات بحت و بسیط خداوند، عاری از هر گونه جهت و حیثیت، معرّفی خواهد شد و لحاظ صفاتی اضافه بر ذات، خلاف آن وحدانیت صرف، خواهد بود و نکته قابل ذکر، اینکه آن هویت مطلقه از هر اسم، رسم ، وصف و تعینّی ، مبراست و تمامی شناختها و توصیف عرفا و فلاسفه، به وجه و ظهور او و به عبارتی به فیض منبسط وابسته خواهد بود.

این پایان نامه در پاسخ به این پرسش است که : «توحید در عبادت چیست؟ و با اعمالی، نظیر شفاعت ، توسل، زیارت، بناء قبور، سوگند، و .... چه نسبتی دارد؟» وآیا همان گونه که وهابی ها پنداشته اند این گونه اعمال شرک است و با توحید در عبادت منافات دارد یا خیر؟ برای پاسخ این پرسش، توحید بطورکلی و بخصوص توحید درعبادت مورد بررسی قرار گرفته و آنگاه به نقد اندیشه وهابیت در این مورد پرداخته و حاصل و دستاورد پژوهش انجام شده در هشت فصل گردآوری شده است. از آن جایی که اساس حل نزاع در بسیاری از مسائل اختلافی میان ما و وهابیها در تحلیل مفهوم عبادت نهفته است، لذا در این رساله مفهوم عبادت تبیین وتعریف منطقی از توحید در عبادت ارائه شده و برای روشن شدن مقصود بخشی از کارهایی را که وهابیان، شرک درعبادت می دانند مورد بررسی قرار داده و نسبت آن ها را با توحید تبیین کرده ایم، مانند: 1- توحید وتوسل 2- توحید و شفاعت 3- توحید و زیارت 4- توحید و بناهای یادبود 5- توحید و سوگند

عموم متکلمین حدوث زمانی عالم را پذیرفته، در مقابل فلاسفه از قدوم زمانی عالم طرفداری کرده اند. این رساله آرا و نظرات دو فیلسوف نامدار جهان اسلام،ابن سینا و ملاصدرا را مورد بررسی و تطبیق قرار داده است. ابن سینا معتقد است که عالم قدیم زمانی اما حادث ذاتی است. قدیم زمانی است بدان علت که معلول از علت تامه خود هرگز نمی تواند جدا شود. و از آن حیث که نیازمند علت ا ست حادث ذاتی است. ملاصدرا بر این باور است که عالم حادث زمانی است وحدوث زمانی عالم را با استفاده از حرکت جوهری اثبات می نماید

مباحث این پایان نامه در سه بخش تدوین شده اند.بخش اول با عنوان نفس از دیدگاه قرآن به بررسی واژه نفس و روح، اثبات تجرد روح و نفس، نحوه وجودنفس، مرگ و خواب از دیدگاه قرآن و روایات اختصاص دارد. بخش دوم تحت نام نفس از دیدگاه ملاصدرا حاوی مباحثی چون تعریف نفس، حقیقت نفس، حدوث نفس و جز آن از نظر ملاصدرا است. دربخش سوم دیدگاه قرآن و نظر ملاصدرا در خصوص نفس مقایسه شده و مباحثی مانند سیر تکامل انسان،تفاوت نفوس، نحوه وجود نفس و جز آن در دو دیدگاه مذکور بررسی شده است.

این تحقیق پایانی در موضوع مهدویت در قالب دو بخش و چندین فصل نگارش شده از آنجا که اعتقاد به مهدویت موجب استحکام اعتقادات راسخ دیگر دینی می شود و امید را در دلها زنده می کند لذا دارای بحث گسترده و عمیق می باشد مهدویت یعنی نزدیک شدن به امام زمان(عج) که یک نزدیک شدن معنویست، می باشد زیرا این نزدیکی و شناخت باعث ایجاد مشکل برای استکبار و استعمار درونی و بیرونی می شود. اعتقاد به قضیه مهدی(عج) و موضوع ظهور و فرج و انتظار، گنجینه عظیمی است که ملتهامی می توانند از آن بهره های فراوانی ببرند زیرا این اعتقاد به امام زمان(عج) است که شیعه را تا امروز، از آن همه پیچ و خمهای عجیب و غریبی که در سر راهش وجود داشته عبور داده است. برخی بر این عقیده اند که مهدیگری در آغاز اسلام نبوده و از نیمه دوم سده یکم در میان مسلمین پیدا شده، گروهی محمد بن حنیفه را مهدی نامیده و مرگ وی را انکار کردند و همچنین در طول تاریخ کسانی بودند که ادعای مهدویت می کردند که اسامی آنان در تواریخ به ثبت رسیده است مثلا گروهی از مسلمین محمدبن حنیفه را امام مهدی معرفی کردند گروهی از اسماعیلیه، اسماعیل فرزند امام صادق(ع) را معرفی کره اند. مطلب دیگری که در این نوشته بحث شده، در زمینه قرآن کریم که کتاب خداست، درآن هرگز باطلی راه نیافته است و هیچگاه نیز راه نخواهد یافت این کتاب بیانگر همه حقایق است آیا ممکن است قرآن درباره این مسئله بس بزرگ و مهم که باعث ایجاد تبدل و تغییر عظیمی در زندگانی خواهد شد سخنی به میان نیاورده باشد؟ قرآنی که از غلبه روم بر ایران خبر می دهد. همانا بحث مهدویت نیز در احادیث فراوانی ذکر شده است و این احادیث دارای منابع معبر می باشند که همین امر خود دلیل محکمی بر وجود مهدویت می باشد به عنوان مثال به ذکر روایتی از بین روایات می پردازیم. پیامبر اکرم(ص) فرمودند : دنیا سپری نمی گردد تا اینکه مردی از اهل بیت من که هم نام من است بر عرب حکومت کند. احادیث نبوی، درباره مهدی ( عج) در کتابها و اسناد عالمان مذاهب اسلامی به اندازه ای فراوان است که به ندرت در موضوعات دیگر یافت می شود، این کثرت در مآخذ و طرق روایی اهل سنتیز به خوبی چشمگیر است که هیچ یک از محققین از هر فرقه ای باشد نمی توانند متواتر بودن آنها را رد کنند. مهدویت و اعتقاد به مهدی نیز در میان مسلمانان اختصاص به یک مذهب از مذاهب اسلامی ندارد بلکه روایات و اقوال بسیار، همه معتبر می باشند. در میان غربیها نیز عقیده به ظهور یک رهایی بخش بزرگ مطرح بوده و منحصر به شرقیها نمی باشد بلکه اعتقاد جهانی است در میان ادیان مختلف هم مهدویت وجود داشته و ازآن نام برده شده، مثلا مهدویت در مسیحیت، هندو، بودا، یهود، می توان نام برد. بحث بعدی معنا و مفهوم انتظار است، انتظار از لحاظ لغوی به معنای چشم براه بودن می باشد که دارای ابعاد مختلفی از جمله عقیدتی و عملی است و هر کدام از این ابعاد بعدهای مختلفی از جمله بعد نبوت، توحید، معاد و غیره می باشد انتظار یکی از مهمترین مسائلی می باشد که باید تک تک مسلمین آن را مورد توجه قرار دهند زیرا در این زمان انسان منتظر بیش از هر زمان دیگر امتحان می شود چرا که انتظار در این موقعیت تکلیف حساسی است. که یکی از ابعاد تکلیف حساس در روزگاران غیبت، حفظ دین و نگهبانی مرزهای عقیدتی می باشد پس جامعه منتظر نباید درباره این امر عظیم سستی روا بدارند. زیرا انتظار یک بسیج عمومی است پس نباید از آن غافل شد چرا که منتظران حقیقی برادران پیامبر(ص) می باشند و همچنین رابطه ناگسستنی با امام ( ع) دارند و از اولیای خداوند هستند و هدف انبیاء الهی و جانشینان آنان این بوده است. در آخر هم به ویژگی های حکومت های جهانی که آن ویژگیها عبارتند از : 1- تجدید اسلام 2- وحدت امت 3- رشد عقلی 4- برپایی عدالت 5- رفاه و آسایش و غیره است پرداخته شده.