جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پدیده احسا ن و نیکوکاری یکی دیگر از فضائلی است که مورد توضیح و تأکید فراوانی قرار گرفته است. احسان از نظر لغوی به معنای نیکی کردن، نیکویی نمودن و .. . و از نظر اصطلاحی به معنای انجام نیکی در مقابل بدی افراد در چهار چوب شرابط احکام الهی است، در اهمیت و ضرورت احسان و نیکوکاری همین بس که از دیدگاه آیات و روایات بسیاری مورد بحث و گفتگو واقع شده است. در دسته ای از آیات به بیان انوع احسان و نیکوکاری اشاره شده، دسته دیگر بیان کننده راهکارها و نحوه احسان و نیکوکاری به تشویق و ایجاد انگیزه در افراد پرداخته و از این طریق بر فراگیر و همگانی شدن احسان افزوده اند. چنانکه از بررسی آیات و روایات بر می آید احسان منحصر در نوع خاصی نبوه و حد و مرز نمی شناسد و از همان محیط کوچک خانواده قابل اجراست تا محیط گسترده ی جامعه. آنچه در این میان مهم به نظر می آید برقراری حالت اعتدال در مرحله احسان نمودن برای جلوگیری از سرکوب شدن انگیزه احسان و نیکوکاری است. احسان و نیکوکاری این نیست که فقط به خودمان فکر کنیم و دیگران را از نظر دور بداریم و یا برعکس خانواده و خویشان را کار گذاشته، در خار از خانه و خویشاوندان به احسان و نیکی بپردازیم. فراموش نکنیم که حیوانات هم در کنار افراد نیازمند احسان و نیکو کاری می باشند! شکی نیست که برای حرکت در مسیر احسان و نیکوکاری نیازمند آگاهی از راهکارها و بهره گیری از شرایط و قوانینی که هدایت کننده ها در این مسیر می باشد نیز هستیم. راهکاری که به ما می فهماند به هر فردی با توجه به نیاز خودش احسان و نیکی کنیم. فردی که فقیر و در راه مانده است علاوه بر آن توان کسب و کار را هم ندارد. احسان از طریق انفاق و به وی بیشتر کارساز است تا پند و اندرز دادن به وی. همچنین خود فرد احسان کننده اگر از نیروی ایمان و اخلاص تهی باشد نه تنها از رسیدن به اهداف متعالی احسان باز می ماند بلکه به محض برخورد با انواع ناملایمات و توهین ها و سرزنش ها کنار کشیده و چه بسا به سرکوبی انگیزه احسان و نیکوکاری در او بیانجامد. بنابراین لازمه احسان و نیکوکاری اینکه فرد احسان کننده از نشانه ها و اخلاق و آداب افراد نیکوکار برخوردار باشد در حین مواجهه با مشکلات و موانع بر برکناری رذائل اخلاقی همچون ریا و خودنمایی خواهی، منت نهادن، داشتن چشم داشت، کسب شهرت و حرص و طمع و ... بپردازد تا دست یابی به اهداف سریع تر محقق شود. گاهی اوقات جدایی از آگاهی از انواع و اقسام احسان و نیکوکاری، نحوه احسان نمودن، ملزم شدن به آداب و شرایط احسان و نیکوکاری، اگر چه افراد انگیزه خیر و خوبی و خدمت رساندن به دیگران را دارند ولی چندان رغبتی نشان نمی دهند شاید تصور می کنند که نتیجه و ثمره تنها به طرف مقابلشان بر می گردد و فراموش کرده اند که این نوعی معامله با خداست و در واقع پرسودترین معامله است و یا اینکه آثار احسان و نیکوکاری را محدود به دنیا و زندگی دنیوی نموده اند در حالیکه احسان ثمره اش متعلق به هر دو دنیا است. داریم آیاتی را که اشاره به این مطلب دارند و یا اینکه از آثار سوء ترک احسان و نیکوکاری اطلاعی ندارند. لذا در این مختصر قصد داریم تا اصول خدمت رسانی که ریشه در مبانی ایدئولوژی و جهان بینی مذهبی دارد و ساخت های مختلف آن را که برخاسته از، خود آیات و سنت است، جستجو نموده، در اختیار خوانندگان قرار دهیم. کلید واژه ها: احسان، احسان ( اصطلاح اخلاقی)، بر، خدمت، ایثار، ابرار

در پژوهش انجام شده با موضوع اخلاص از دیدگاه قران و سنّت؛آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی آن با توجه به اینکه اخلاص و صدق نیّت مقامی است رفیع از مقامات مقربین و منزلی است منیع از منازل راه دین که هر که توفیق وصول آن را یافت به مرتبه عظمی فایز گردد و با توجه به اینکه اهمیت این موضوع با توجه به آیات کریمه قرآن و احادیث بر کسی پوشیده نیست ،هدف از انجام این پژوهش ان است که ببینیم که قرآن و سنّت چه مطالبی را در رابطه با اخلاص و آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی آن دارد برای این کار باید ابتدا اخلاص را در قرآن و سنّت بررسی کنیم تا مشخص شود این صفت چقدر اهمیت دارد پس از آن به راههای کسب اخلاص و درمان ریا می پردازیم . همچنین دامنه و محدوده تحقیق مربوط به یک قشر خاصی نمی شود بلکه تمام افراد بشری را تحت سیطره خود دارد در گرد آوری این تحقیق از کتب تفسیری معتبری همچون تفسیر نمونه ،المیزان و نور و کتب حدیثی معتبر همچون اصول کافی ،بحار الانوار و .... و کتب اخلاقی مانند معراج السعاده ، اخلاق در قرآن ،قلب سلیم و .... استفاده شده است . این اطلاعات بدست آمده که جمع آوری آن به صورت کتابخانه ای بوده ما را به این نتیجه می رساند که اگر اخلاص در وجود آدمی نهادینه شود باعث می شود عواملی چون ریا و هوای نفس بسیار کمرنگ شود و به تبع آن مشکلات فردی و اجتماعی حل شود و هنگامی که کسی مقام مخلصان را بداند انگیزه او در کسب مقام اخلاص بیشتر می شود و به جای تلاش ریا کارانه خواهد کوشید مراتب اخلاص خویش را بیفزاید. کلید واژه های این تحقیق عبارتند از:اخلاص،قرآن،سنّت،پیامد،فردی،اجتماعی. اما از باب مقدمه آنچه به عنوان کلید اصلی تحقیق معرفی شده است همان اخلاص است و بقیه واژگان بعداز این کلید قرار گرفته اند.

این پایان نامه در شش فصل تنظیم و تدوین شده است: در فصل اول، کلیاتی از بحث آمده است؛ مانند: تاریخچه ی بحث، پرسش های تحقیقاتی، حدود مطالعاتی، اهمیت مطالعاتی؛ فصل دوم، مرور مطالعاتی؛ در فصل سوم، روش تحقیق معرفی شده و در آن از روش تحقیق و طرح تحلیلی بحث به میان آمده است؛ در فصل چهارم، مباحث اصلی آمده است که عبارت است از: احباط، عوامل احباط در قرآن، موازنه؛ فصل پنجم، به بررسی تکفیر اختصاص دارد و در آن این موضوعات بررسی شده است: معنای لغوی و اصطلاحی تکفیر، عوامل تکفیر در قرآن، تبدیل؛ در فصل ششم، نتایج و پیشنهادهای علمی پژوهش آمده است.

عنایت پروردگار، فرصتی پیش آمد تا پژوهش گونه ای هر چند ناقص و نارسا در علوم قرآنی با عنوان صاخبار از مغیبات در قرآن کریم، صورت پذیرفت تا ان شاء الله مقدمه ای برای تلاشهای بعدی و اهداف متعالی باشد. این پژوهش در چهار فصل با عنوانهای: ‎1- اعجاز و مفهوم غیب از دیدگاه لغویین، علما و کتب حدیثی ‎2- اخبار از اوضاع و احوال گذشته و گذشتگان (حضرت نوح(ع)، لوط(ع)، یوسف(ع)، کفالت مریم، ذوالقرنین) ‎3- اخبار از حال و مسائل مربوط به زمان پیامبر اکرم(ص) ‎4- گزارش از آینده و برخی از پیشگوییهای قرآن کریم بررسی می گردد. در فصل نخست به معنای اعجاز قرآن و وجوه آن، اخبار به غیب بعنوان یکی از وجوه به غیب از نظر لغت و اصطلاح، آراء علما و دانشمندان علوم قرآنی در وجه اعجاز قرآن و ... پرداخته شده است. در فصل دوم به فراخور حال، داستان حضرت نوح، یوسف وکفالت مریم که در قرآن از آن به صانباء الغیب تعبیر می کند. و نیز داستان حضرت لوط و ذوالقرنین، بیان گردیده است. در فصل سوم اتفاقات و احوالی که در زمان پیامبر اکرم(ص) از سوی منافقان طرح گردیده است بطور مختصر پرداخته شده است. و در فصل آخر این پژوهش، تعداد معدودی از غیب گویی ها و پیشگویی ها در قالب آیات قرآنی بیان شده است که البته معتقدیم تمام قرآن، غیب است ولی پرداختن به تمام علوم قرآنی در حد یک پژوهشی این چنین میسر نیست و فرصت فراوان می طلبد./

با توجه به اینکه اخلاص در جامعه کنونی کمرنگ شده و افراد در اعمال و رفتار خود چندان توجهی به این اصل مهم ندارند تصمیم به انتخاب این موضوع گرفته و تحقیقی مختصر به صورت کتابخانه ای انجام داده ام. منابعی که در این تحقیق استفاده شده به سه دسته تقسیم می شوند ابتدا منابع تفسیری مانند: « المیزان فی تفسیرالقرآن» از محمدحسین طباطبائی و همچنین « تفسیر نمونه» از مکارم شیرازی و همکاران و دسته دوم منابع روایی هستند که شامل « غررالحکم و دررالکلم» از عبدالواحد آمدی و « میزان الحکمه» از محمد محمدی ری شهری می باشد و بعد منابع اخلاقی که شامل « اخلاق عبادی» از علی اصغر الهامی نیا و غلام عباس طاهرزاده و « مبانی اخلاق اسلامی» از مجید رشیدپور و چند کتاب دیگر می باشد. اخلاص، پاک و خالص ساختن قصد و نیت از غیر خدا است و اینکه عمل از هرگونه شائبه ای کم یا زیاد، خالی باشد. این همان چیزی است که در همه شئون زندگی از ما خواسته شده و وجود آن باعث رسیدن به رستگاری ابدی و نبودنش موجب خسران خواهد بود و همانا اخلاص با آمدن ریا از بین می رود یعنی رابطه اخلاص و ریا به این گونه است که اخلاص با آمدن ریا که همان انجام دادن عمل به قصد تقرب به خلق و رضایتمندی آنهاست عمل باطل شده و از بین می رود و همچنین ارزش و اهمیتی که اخلاص دارد بیان شده است و اخلاص در احادیث که از سه جهت قابل بررسی است: نشانه های اخلاص، اسباب و عوامل اخلاص، و آثار و فواید اخلاص می باشد و اخلاص در آیات قرآن بیان شده است به دنبال آن از انواع اخلاص سخن گفته شده که به این شرح است: اخلاص در نیت، اخلاص در عقیده، اخلاص در عمل که این نوع اخلاص به دو صورت اخلاص قبل از عمل و اخلاص بعد از عمل می باشد و اخلاص در عبادت و آثار و زمینه های اخلاص در عبادت بیان شده است و اخلاص در دعا و آثاری که اخلاص می تواند در دعا کردن داشته باشد. همچنین، آثار و فواید اخلاص و راه های به دست آوردن اخلاص و موانعی که بر سر راه کسب اخلاص وجود دارد بیان شده است. کلیدواژه : اخلاص ریا مخلَص مخلِص

رساله ی حاضر به تبیین احسان و نیکی کردن و ترویج آن در جامعه پرداخته است آیات قرآن برای مسئله احسان و نیکی اهمیت بسزائی قائل است و مردم را به این عمل خیر دعوت نموده و آثار مفید و معنی آنرا برای مردم بیان نموده است. در روایات رسیده از ائمه اطهار ( ع) همچنین به این عمل خداپسندانه سفارش شده است. از این رو پژوهش حاضر، با هدف تبیین زوایایی از اسرار و آثار احسان و نیکوکاری به منظور ترویج احسان در جامعه پرداخته است این رساله در شش فصل نگارش یافته است. در فصل اول: مفهوم و فلسفه احسان مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل دوم: انواع احسان بیان شده است. در فصل سوم: آداب احسان مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل چهارم: آفات احسان ذکر شده است. در فصل پنجم: به ذکر راه کارهای عملی درباره ی احسان پرداخته است. در فصل ششم: به بررسی آثار احسان و نیکوکاری در سیره ی محسنین پرداخته شده است. واژه های کلیدی این تحقیق عبارتند از: احسان، فقر، عفو و فرهنگ. امید است که این عمل نیک در بین افراد جامعه گسترش پیدا کند.

یکی از مسائل مهمی که برای انسان در راه رسیدن به سیر معنوی و ایمان حقیقی ضروری است داشتن اخلاص است که در این تحقیق به آن پرداخته شده است. این مقوله بر آن است که به بررسی اخلاص از نظر لغوی و اصطلاحی بپردازد و حقیقت و اهمیت اخلاص را در آیات و روایات روشن کند. همچنین در ادامه به بررسی نقش مهم اخلاص در تحصیل معرفت و عبودیت و بندگی خداوند می پردازد. چنانچه در حدیثی امام صادق ( ع) به این معنا اشاه نموده و فرموده اند: « ما انعم الله عزوجل علی عبد اجل لمن کان لا یکون فی قلبه مع الله عزوجل غیره» یعنی بالاترین و برترین نعمتی که خداوند به بنده اش ارزانی می دارد این است که او را موفق می کند که در قلبش چیزی جز خدا نباشد و با این حدیث حقیقت بندگی مشخص می شود. بی شک اخلاص در سیر و سلوک معنوی نقش بسیار مهمی ایفا می کند، از جمله نشانه های اخلاص: توقع پاداش نداشتن، پشیمان نشدن از کار خیر، یکی بودن ظاهر و باطن و علائم دیگری است که شناخت آن در محقق شدن اخلاص لازم و ضروری است. در ادمه به تبیین رابطه اخلاص با نیت و پاداش اعمال پرداخته شده و با تعریف نیت و ارکان آن و بیان فضیلت نیت خالص و بالعکس این رابطه مورد برسی قرار گرفته است. انسانها بنا بر حالات روحی و معنوی مختلف در تحصیل اخلاص متفاوت هستند. از این جهت مراتب اخلاص و مخلصین متفاوت می شود. از جمله مراتب اخلاص می توان به مرتبه شاکرین، مقربین، حیا کنندگان و عارفان خدا اشاره نمود. آنجا که شناخت و عرفان به حد اعلائی می رسد غایت پرستش و بندگی خدا فقط دوستی و شایسته بودن خدا برای پرستش می شود نه ترس از عقاب و طمع بهشت. همچنانکه در حدیثی از حضرت علی ( ع) آمده است که فرموده:« الهی ما عبدتک خوفا لمن نارک و لاطمعا فی جنتک ولکن و جدتک اهلا لعباده و عبدتک». لازم به ذکر است که اخلاص شامل اخلاص مطلق و اخلاص نسبی می شود. اینگونه اخلاص دارای آثاری است که در زندگی دنیوی و اخروی انسان مشهود است. از جمله این آثار تقرب به خدا، امدادهای الهی، بصیرت و حکمت، پیروزی و موفقیت، سلامت قلب و داشتن هیبت و شوکت در این دنییاست که هر کدام از این آثار مرکب مقامات اخروی در دل است. چرا که پس از به وجود آمدن اخلاص شیطان در کمین است و از این رو در روایات به آفات به کمین نشسته در مورد انسان مخلص اشاره شده است که از جمله این افت می توان به ریا، تکبر، سمعه و عجب اشاره کرد. در این تحقیق سعی شده است که از منابع مهم و مصادر حدیثی شیعه استفاده شود. که در رأس همه ی منبع کتاب خدا و پس از آن نهج البلاغه و کتب دسته اول شیعه مانند بحارالانوار ، وسایل الشیعه، مصباح الشریحه و اصول کافی قرار دارد که دسترسی به این کتب با صرف ساعتها وقت در کتابخانه های بزرگ و معتبر از جمله کتابخانه آستان قدس رضوی محقق شده است. با بررسی این مطالب به طور مفصل به این نتیجه می رسیم که تحصیل اخلاص بسی صعب و دشوار است و دستیابی به ان شرط اساسی همه ی کارها است و احتیاج به مبارزه طولانی و مداوم با نفس و استقامت دارد. واژگان کلیدی: از واژگان کلیدی این تحقیق می توان به کلمات: اخلاص، عبودیت، نیت و معرفت اشاره نمود. امید که این تلاش ناچیز مقبول درگاه حق افتد و در نظر صاحب نظرات اهل معرفت قرار گیرد.

توحید که ایمان به یگانگی معبود راستین و نفی معبودهای دروغین است، برای تثبیت و رسوخ در جان انسان، به تعبیری عملی نیاز دارد. عبادت، تعبیر عملی نگرش و احساس موحدانه است و با انجام آن، این نگرش و احساس در اعماق جان آدمی رسوخ کرده و تثبیت می‌ شود. از آنجا که تنها خداوند کمال مطلق و نامحدود است، عبودیت هرچه جز خدا، محدود کننده دامنه تکامل و مانع راه تعالی انسان است، تنها به عبادت خدا پرداختن، انسان را از عبودیت غیر خدا رهایی بخشیده و در مسیر تکامل انسان، هر سدی را از پیش پای او برداشته، وی را در راه رسیدن به کمال موفق می‌ سازد. نگارنده در کتاب حاضر که ترجمه کتاب «نظام العبادات فی الاسلام» تالیف مرحوم «آیت‌ الله سید محمد باقر صدر» است، با نظری کلی بر عبادات مطرح در آیین اسلام ـ نماز، روزه، پرداخت زکات و حج ـ به تشریح و تبیین هر یک از آنها پرداخته است. در پایان کتاب نمایه آیات قرآن کریم، احادیث و روایات ضمیمه شده است.

انسان پس از گذشت هزاران سال از تاریخ حیات خود هنوز نتوانسته برای پاره ای از پرسش هایش پاسخ قانع کننده ای بیابد. با وجود همه پیشرفت های علمی، هنوز نمی دانیم از کجا آمده ایم و به کجا می رویم و در اقیانوسی پر از رمز و راز، عاجز از یافتن پاسخی مناسب، به سراغ آفریننده این اقیانوس می رویم. اما این مفهوم و وجود چنین آفریننده ای خود مسأله ای پیچیده و دشواری است.مفهوم «خدا» از جمله مفاهیمی است که در عصر حاضر از دیدگاه های متفاوتی بدان پرداخته شده و سنت های مختلف تعبیرهای گوناگونی از آن ارایه کرده اند. در حوزه روان شناسی، زیگموند فروید به طور مفصل به این موضوع پرداخته و مسأله خدا را با توجه به نظریه عقده ادیپ تبیین کرده است.کارل گوستاو یونگ نیز که آثار چشمگیری در زمینه روان شناسی دین دارد، از این مفهوم در بیان آرای خود با احتیاط و گاه متناقض استفاده کرده است. از نظر او خدا در جان آدمی است و تصویر خدا مجموعه پیچیده ای از اندیشه هایی است که سرشت کهن الگویی دارند و میزان معینی از انرژی به کار رفته در فرافکنی را باز می نمایانند.این مقاله می کوشد تا اندیشه یونگ درباره خدا را با بهره گیری از آثار و سخنان وی مورد بررسی قرار دهد و رویکرد روان شناختی او را در این زمینه روشن سازد.