جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

زیارت جامعه کبیره، یکی از برترین زیارات است که به وجود معنوی ائمه اطهار(علیه السلام) و بلندی هستی آنان نظر دارد و زمینه معرفت برتر و عرفان کامل تر را فراهم می سازد. معارف فراوان، عمیق و گسترده ای در این زیارت نهفته است که بیان کننده مقام حقیقی آن ذوات مقدس و روشن کننده تاثیر و کارآمدی آنان در همه عوالم وجود است. اگر آدمی به نقش و اثر بخشی آن ذوات مقدس پی ببرد می داند که داروی هر درد و شفای هر مرضی در تولی آنان نهفته است، و با معرفت به سوی زیارت آنان می شتابد، او نه تنها خیر آخرت و سرای باقی را تأمین می کند، بلکه خیر دنیا و عالم فانی را نیز تضمین کرده، به زندگی معنا و به حیات کامل می بخشد. زیارت جامعه، منشور بلند امامت و هدایت است که همچون سیل از کوهسار وجود هادی امت، حضرت علی بن محمد النقی(علیه السلام) سرازیر شده است. این منشور بلند اگر چه در لباس شرح فضائل و کمالات انسان های کامل و خلفای برجسته الهی(ائمه اطهار(علیه السلام)) بیان شده است. اما با معارف عمیق توحیدی ولایی، اساس شرک و دو گانه پرستی و بنیاد بیگانه گرایی را بر می کند و تشنه کامان حقیقت و معرفت ناب نبوی را سیراب می کند. متن زیارت جامعه کبیره به گونه ای است که هر انسان با انصافی صدور این معارف بلند را از غیر معصوم محال عادی می داند. افزون برآن که خطوط کلی آن را با خطوط کلی معارف قرآن کریم هماهنگ می بیند و این چیزی است که ما را از بحث سندی آن بی نیاز می کند. زیارت جامعه، سفره ای است که مهمانان خود را با غذاهای گوناگون امام شناسی مورد تکریم قرار می دهد. این زیارت در مقام خلافت الهی و امامت، جای خالی باقی نمی گذارد تا دیگران آن را پر کنند. پس باید دست از دیگران کوتاه کرد و دیده امید به خانه اهل بیت(علیه السلام) دوخت. این تحقیق، ترجمه، تفسیر، دیدگاه ها، فضائل امام هادی و زیارت جامعه، راه های امام شناسی و توصیف هدایت از زبان امام هادی(علیه السلام) را در زیارت جامعه کبیره مورد بحث و بررسی قرار داده است.

در این تحقیق ما به بررسی توبه از دیدگاه اسلام می پردازیم. از نعمت های بسیار بزرگی که خداوند به انسان داده است، نعمت توبه و قبول آنست، و می توان گفت که موضوع توبه و قبولی آن از سوی خداوند، از نشانه های بزرگ رحمت و لطف وسیع الهی است. انسان ها هرچند گنهکار باشند نباید از رحمت واسعه ی خداوند ناامید گردند، باید راه نجات را جستجو کنند. راه نجات، « توبه» است. توبه، باب الابواب رحمت الهی است. دامنه ی تحقیق از ماهیت توبه آغاز، با بررسی ارتباط استغفار و انابه به مقایسه آن ها پرداخته شده، در ادامه آثار و موانع توبه را به بحث گذاشته است و در نهایت با موضوع توبه نصوح به مطلب خاتمه داده است. به دلیل ویژگی تحقیق، بحث اخلاقی صرف آن و نوع جمع آوری مطالب بالتبع در این تحقیق از روش تحقیق کتابخانه ای استفاده شده است.

عفت یکی از بزرگ ترین فضائل انسانی است و هیچ کس در سیر الی الله بدون داشتن عفت به جایی نمی رسد و در دنیا نیز آبرو و حیثیت انسان در گرو عفت است. خداوند متعال سوره نور را به همین منظور نازل کرد و در آن، مبارزه با آلودگی ها و شیوه های رسیدن به عفاف را بیان فرمود. این پایان نامه با موضوع «جایگاه عفت در اسلام» شامل کلیات و پنج فصل است: در فصل اول، عفت ازدیدگاه قرآن و روایات مورد بررسی قرار گرفته است. فصل دوم به ریشه ها و پیامدهای بی عفتی اختصاص دارد. وقتی انسان، شرم و حیا و عفت خود را از دست بدهد، زیبایی، طراوت و جذابیت خود را از دست داده است. در فصل سوم، روش های تقویت و پرورش عفت مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در یک تقسیم بندی، دو راه پیشگیری و درمان را برای این کار می توان در نظر گرفت و از آن جا که پیشگیری به مراتب آسان تر از درمان است، تلاش اسلام بر این است که شرایط لازم را برای رشد و تقویت عفاف و پاکدامنی جامعه فراهم سازد تا زمینه بی عفتی و آلودگی پدید نیاید. فصل چهارم به آثار فردی و اجتماعی عفت اختصاص دارد. فصل پنجم، قلمرو عفت (عفت دامن، شکم، زینت، معاشرت، گفتار و کردار) را مورد بررسی قرار داده است.

از جمله موضوعاتی که در قرآن کریم درباره آن سخن به میان آمده و بدان سفارش شده است، مسأله توکل است. توکل و اطمینان و واگذاشتن امور به قادر متعال از جمله صفات برجسته بندگان مؤمن حق تعالی است که در این تحقیق مفصلاً به آن پرداخته شده است. توکل به خدا در برخی از آیات از خصلت های والای مؤمنان شمرده شده است و در موارد متعدد بدان امر شده است و نیز در قرآن متوکلین از محبوبین نزد خداوند متعال تلقی شده اند. توکل در لغت به معنای اعتماد کردن و واگذاشتن کار خویش به خداوند است و اینکه انسان بر پیمودن راه حق چه از جنبه ی مثبت چه از جنبه منفی به خود تزلزل راه ندهد و مطمئن باشد که اگر در جریان زندگی، هدف صحیح و خداپسندانه داشته باشد و سعی و تلاش خود را به کار گیرد، خداوند او را تحت حمایت خود قرار می دهد و به درجات عالی کمال می رساند. همچنین اگر هر انسانی با توجه به وظیفه ای که بر عهده دارد، چه در رابطه با خود، چه جامعه، چه خانواده و چه مسؤولیتی که بر عهده اش است. فکر خود و عمل را به یک منبع بی انتها متصل نماید و براساس این اتکاء، قدم های خود را محکم بردارد و در کار خود براساس آنچه معقول و حق است، بهترین تلاش ها را داشته باشد و همچنین خود را مجری دستورات الهی بداند و به کامل بودن برنامه های الهی یقین داشته باشد، در کار خود احساس اطمینان و آرامش می کند و دیگر اضطراب و افسردگی و ترس به سراغ او نمی آیند؛ چون خود را به منبعی متصل کرده است که صاحب قدرت مطلق است و از آشکار و نهان آگاهی دارد. و وقتی این احساس در او پرورش یافت، دیگر به توطئه های دشمن و منافقین اعتنا نمی کند و با هدف خدمت به جامعه و اجرای احکام الهی، کار خود را انجام می دهد؛ چون می داند که نیروی قوی در پشت سر او می باشد و اما متأسفانه بخاطر جلوه گر شدن اسباب مادی در زندگی انسان ها، دیگر انسان ها چشم از قدرت پروردگار و نیروی پنهان او برداشته اند و در برابر مشکلات و سستی ها دچار ضعف و سستی شده اند و اگر خواسته باشیم که این ضعف و سستی از بین برود، باید اعتماد به نفس و رابطه عاطفی خود با خداوند را بیشتر کنیم و این اعتماد را به درجه یقین و قلبی برسانیم؛ زیرا توکل به خدا دارای سه درجه است به زبان و به عقل به قلب و توکل با سعی و تلاش و کوشش تنافی ندارد، بلکه توکل همراه با تلاش و کوشش است. حال چگونه می توانیم این را در مردم پرورش دهیم باید تفکر در احادیث و روایات کنیم و همچنین در قوت اعتقاد خود سعی نماییم که همه امور را مستند به خداوند بدانیم و از برای دیگران هیچ مدخلیتی قائل نشویم و دست از تلاش و کوشش برنداریم؛ چون توکل تنافی با تلاش و کوشش ندارد و خداوند هم با واسطه چیزی را به ما می دهد. پس فیض بی واسطه محال است و آنچه که اسلام با آن تنافی دارد، تنبلی و سستی است و همچنین تأمل کنیم که خداوند ما را از عالم نیستی به فضای هستی در آورده. پس باید بدانیم که ما هیچ نیستیم البته عجز دیگران را هم باید درک کنیم و هرگز به غیر خداوند نظر نداشته باشم؛ زیرا اگر آن کس کمکی به ما کند احتمال دارد در برابرش چیزی از ما بخواهد و یا اینکه بر ما منت سر گذارد، اما خداوند بدون اینکه ما چیزی را از او خواسته باشیم روزی ما را می دهد. حال اگر خواسته باشیم بفهمیم که چگونه فردی دارای صفت توک است راههایی را سفارش کرده اند اولین راه مشاهده رفتار و عملکرد انسان ها در صحنه های گونگون زندگی به ویژه بحران ها می باشد که فرد متوکل به گونه ای عمل می کند که نشان می دهد، تکیه و توکلش به خداست و دومین را ه از راه گزارش های شخص یعنی از گفته های شخصی افراد درباره ی مسایل اعتقادی، اسنادها، تغییر و تحلیل پدیده ها می توان میزان پایبندی به اعتقادات را تشخیص داد و سومین را ه از راه مشاهدات حالات است. البته باید گفت حالات را مستقیم نمی شود مشاهده کرد، بلکه از طریق واکنش های فیزیولوژی مثل سرخ شدن چهره، رنگ پریدگی و فشار خون و غیره و راه چهارم از طریق پرسشنامه که این راه عمل است. پس این پایان نامه که با زحمات بسیار و صرف وقت در کتابخانه ها و است، شامل مباحثی همچون: تعریف توکل، رابطه توکل با صفت اخلاقی و توکل در اجتماع و درجات توکل و طریقه تحصیل و آثار توکل بود. به آن امید که همگی ما به آن توکل حقیقی که دارای سه نشان ه است: اولاً عنان همه امور به دست خداوند است و همه موجودات اگرچه کثرت دارند، از قدرت او استمداد می نمایند . ثانیاً اطمینان و آرامش در کارها داشته باشیم چه در مواقع دفع ضرر چه در موقع جلب نفع. ثالثاً در برابر یک موفقیت یا شکست دچار خودبینی و غرور و افسرده نشویم، دست پیدا کنیم.

این تحقیق، جلوه های اخلاقی امام حسین(علیه السلام) را مورد بررسی قرار داده است. قیام عاشورا یکی از مهم ترین پدیده های تاریخ اسلام و تاریخ بشر به شمار می رود و از بُعد اخلاقی نیز اهمیت به سزایی دارد؛ زیرا اخلاق، رکنی از ارکان زندگی دینی و انسانی است. در این تحقیق، نخست به تبیین و ضرورت موضوع، سؤال ها، اهداف، روش و پیشینه تحقیق و سپس به بررسی معنای لغوی و اصطلاحی واژه های کلیدی موضوع پرداخته شده است. جلوه های اخلاق فردی در قیام اباعبدالله الحسین(علیه السلام)، مصادیق رفتاری و گفتاری حضرت در قیام عاشورا و همچنین نمونه هایی از اخلاق اجتماعی آن حضرت از موضوعات دیگری است که به آن پرداخته شده است.

در این پژوهش «جلوه ها و نمادهای عشق به خداوند در قیام عاشورا» در پنج فصل مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است: در فصل اول به طرح مسئله، ضرورت، سؤال ها، اهداف، پیشینه و روش تحقیق پرداخته شده است. فصل دوم در دو بخش به بیان مفاهیم، نسبت سنجی و تطبیق آن ها پرداخته است. فصل سوم نیز در دو بخش، موضوعاتی از قبیل: انواع عشق، نتیجه گیری، درجات و مراتب عشق، محبت و مودت، وجوه و آثار مشترک و متفاوت انواع عشق، اساس و ماهیت عشق و جایگاه عشق در قرآن و روایات معصومین(علیه السلام) را مورد بررسی قرار داده است. در فصل چهارم علائم و جلوه های عشق به خداوند در لسان برخی بزرگان، اخبار، روایات، مناجات و دعاها مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. فصل پنجم به مصادیق جلوه های عشق به خدا در قیام عاشورا اختصاص دارد.

این تحقیق پایانی که با عنوان « توسّل ، مفهوم و آثار و راه های ترویج آن » است . هدف شناخت توسل از نظر مفهوم و آثار آن و آگاهی پیدا کردن از اهمیّت و ضرورت آن در زمان گذشته و حال است. واژه « توسّل » دوبار در قرآن آمده است . این واژه به معنای تقرب جستن و نزدیک شدن به غیر، توسط چیزی به کار رفته است . با ژرف نگری در منابع اسلامی به این تنتیجه می رسیم که توسّل انواع فراوانی دارد، بعضی از انواع توسّل ، به اتفاق همه ی دانشمندان اسلام جایز ، بعضی از آن ممنوع و حرام و بعضی دیگر مورد اختلاف است . توسل به حق نبی ، توسّل به آثار نبی و توسّل به دعای نبی و اولیای الهی بعد از حیات ، از انواع اختلافی است . ازروایات اسلامی استفاده می شود که توسّل جستن به ذات نبی و آثار آن حضرت و اولیای الهی اشکالی ندارد . از صدر اسلام نیز سیره ی مسلمانان همین بوده است ؛ ولی در قرون بعد ، افرادی این امر را ممنوع اعلام کردند که شکاف بزرگی بین مسلمانان ایجاد شد. این مطلب در تحقیق حاضر در چهار بخش به عناوین « اثبات لزوم و ضرورت توسّل » در بخش اول و « توسّل و توحید» در بخش دوم و « توسّل در منطق شیعه » در بخش سوم« و راه های ترویج توسّل» در بخش چهارم بیان شده است . در نوشتن آن سعی شده از منابع تفسیری و روایی استفاده شود . و همچنین برای به روز شدن، رابطه ی آن با سیاست و تربیت مورد بررسی قرار خواهد گرفت . و در این نوشته سعی شده است که توسّل در لغت فارسی و عربی بررسی شود ،تعریف آن از نظر بزرگان لغت و صاحب نظران هم مورد بررسی قرار گیرد . همچنین این موضوع با استناد به آیات و روایات ، نیز مورد بحث و بررسی قرار می گیرد . و کتاب های که دراین تحقیق استفاده شده است توسل از محمد ضیاء آبادی وهمچنین از تفاسیر قرآن ، المیزان ، تفسیرنمونه ، تفسیر نور و همچنین بحار الانوار و میزان الحکمه و کلیدواژه ها در این تحقیق پایانی عبارتند از « توسل» وسیله ، اهل البیت . از این تحقیق نتیجه می گیریم که « توسّل » برای رسیدن به هدف نهایی لازمه زندگی انسان عاقل است . و همچنین نتیجه می گیریم که توسّل بدون محبّت حاصل نمی گردد و محبت هم بدون شناخت و معرفت ایجاد نمی شود.پس باید موانع در این راه با شناخت و با آن به مبارزه و جهاد پرداخت . « یا ایها الَّذینَ ءَآمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ ابتَغُوآ اِلَیهِ الوَسیلَهَ وَ جاهِدُوا فی سَبیلِهِ لَعَلَّکُُم تُفلِحُون َ». « ای کسانی که ایمان آورده اید ! از مخالفت با فرمان خدا بپرهیزید و وسیله ای برای تقرّب به او بجوئید ؛ و در راه جهاد کنید ، باشد که رستگار شوید».

ماهیت و حقیقت توکل چیست؟ با مراجعه به متون دینی و سخنان بزرگان، معلوم می شود که منظور از توکل این نیست که انسان دست از هر گونه جست وجو و تلاش بردارد؛ زیرا انسان مؤمن و آشنا به آموزه های اسلامی می داند که باید غیر از اعتماد به خداوند، اسباب لازم جهت انجام فعل را نیز فراهم کند؛ چرا که خداوند همة کارها را از مسیر طبیعی و علل و اسباب خارجی انجام می دهد. توکل، آثار تربیتی فراوانی به دنبال دارد که در این جا بخشی از آن آثار به طور اختصار بیان شده است: 1. محبت و دوستی خداوند در دنیا و آخرت؛ 2. نزدیکی به بارگاه الهی؛ 3. رفع نگرانی ها در زندگی؛ 4. مسلط نبودن شیطان بر اهل توکل؛ 5. نترسیدن از غیر خداوند؛ 6. تکامل اجتماع؛ 7. استقامت جامعه؛ 8. آرامش و سکون اجتماع؛ 9. حلّ مشکلات اهل توکل از طرف خداوند.

مجموعه فوق تحت عنوان«جایگاه اخلاق در صحیفه سجادیه» نگارشی است که هدف از آن، انتزاع نکات اخلاقی مورد نظر سید الساجدین(ع) در قالب دعاهای صحیفه کامله سجادیه است. به این منظور قبل از هر چیز، مقدمه به بررسی سندی صحیفه و اقداماتی که تاکنون در رابطه با این کتاب مقدس انجام گرفته، پرداختیم. بعد از آن کلیات اخلاق را در فصل اول بررسی نمودیم. در پایان فصل«کلیات» دعاهای امام سجاد(ع) در رابطه با تقاضای فضایل اخلاقی، و استعاذه از رذایل اخلاقی، به درگاه پروردگار جل جلاله را مطرح، و مفاهیم آنها را از دید علمای علم اخلاق توضیح دادیم. فصل دوم را تحت عنوان«جلوه هایی از معالی الاخلاق در صحیفه سجادیه» به بررسی چهار فضیلت اخلاقی: توبه؛ توکل؛ شکر و یاد مرگ؛ که نسبت به سایر فضایل اخلاقی جنبه ریشه و اساس دارند، پرداختیم. در فصل سوم تحت عنوان«گزیده ای از شکاسه الاخلاق در صحیفه سجادیه» چهار رذیلت: حب دنیا؛ ریا؛ عجب و آفات زبان را که باز در اجتناب از رذایل نقش اساسی دارند، در چهار بخش جداگانه مورد بررسی قرار دادیم. در بررسی هر فضیلت یا رذیلت ابتدا مفهوم آن را شرح و سپس ابعاد مختلف آن را از دیدآیات قرآن و دعاهای صحیفه سجادیه و احادیث اهل بیت علیهم السلام شرح و بررسی نمودیم. امید که مورد قبول درگاهش جل جلاله و عنایت امام سجاد(ع) و وسیله شفاعت ما در آخرت باشد.