جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

زمینه: موضوع «ارزش (ها)» موضوعی مهم در پژوهش های فلسفی بوده و خواهد بود. جنبه های مختلفی در ارتباط با موضوع «ارزش (ها)» وجود دارد که می تواند به عنوان موضوع پژوهش فلسفی در نظر گرفته شود. مقاله حاضر به نحوه دستیابی افراد به ارزش های اخلاقی توجه دارد. به طور معمول، نهادهایی مانند خانواده، دین و نظام آموزشی در ارزش پذیری افراد نقش مهمی را ایفا می کنند. موضوعی که در اینجا بررسی می گردد نقش عمده ای است که نهاد آموزشی در رشد اخلاقی دارد. این مقاله رویکرد شفاف سازی ارزش ها را که در بسیاری از کشورها به صورت گسترده برای تربیت اخلاقی دانش آموزان به کار گرفته شده، بررسی و سپس ریشه های فلسفی آن را واکاوی نموده و در مرحله آخر به نقد این رویکرد می پردازد.نتیجه گیری: بررسی ها نشان می دهد رویکرد شفاف سازی ارزش ها تلاشی در جهت کمک به افراد برای رهایی از سردرگمی در انتخاب ارزش ها و کسب مهارت های لازم برای تصمیم گیری در زندگی است. این رویکرد متاثر از دیدگاه عمل گرایی، روانشناسی تحولی، دیدگاه مراجع محوری و مکتب هستی گرایی است. این رویکرد از این جهت که در بسیاری از موارد بحث در مورد امور سطحی را در دستور کار خود قرار می دهد، تعریف درستی از ارزش ارائه نمی دهد و دیدگاهی نسبی گرایانه نسبت به ارزش ها دارد مورد نقد است.

زمینه: این مقاله نقش و اهمیت معیارهای اخلاقی را در تحقیقات علمی بررسی می کند. در دهه های اخیر که علم با اقتصاد پیوندهایی یافته، سبب نگرانی دانشمندان شده است. زیرا این پیوند ممکن است تحقیقات علمی را تابع منافع اقتصادی نماید. در واکنش به این نگرانی، مجامع علمی و دانشگاهها از بررسی و آموزش مسائل اخلاقی حمایت می کنند و در پی آن هستند که آموزشهای اخلاقی را در برنامه درسی و تحقیقاتی، هرچه بیشتر ادغام کنند. اکثر محققان علا قه مند به کشف حقیقت برای تاثیر دراصلاح و بهبود شرایط انسان و حفظ محیط طبیعی می باشند. با این حال، برخی از محققان ممکن است در پی کسب منافع اقتصادی و منزلت اجتماعی باشند. از این رو، برخی از عوامل می تواند در نتایج و کاربردهای تحقیقاتی مداخله کرده و باعث عدم اعتبار آن شوند. تحقیقاتی که از کمکهای مالی دولتی یا بخش خصوصی استفاده می کنند، ممکن است با فشارهای مالی و نهادی جهت تولید نتایج خاص روبرو شوند و همین امر ممکن است باعث نادیده گرفتن انسجام تحقیق از سوی محقق و بروز خطا و سوگیری شود و معیارهای اخلاقی و انسجام تحقیق نقض گردد.روش: در این پژوهش از روش اسنادی به عنوان یکی از روشهای مرسوم در تحقیقات علمی استفاده شده است. با توجه به هدف پژوهش متون و دیدگاه مرتبط، مورد بررسی قرار گرفت و داده ها و اطلاعاتی که در این زمینه فراهم آمد، مورد تحلیل قرار گرفت.نتیجه گیری: انجام تحقیقات علمی مستلزم صرف هزینه های مالی است. همین امر گاه سبب می شود که محققان با فشارهای مالی و نهادی جهت تولید نتایج خاص روبرو شوند، که باعث بروز خطا و سوگیری و نادیده گرفتن معیارهای اخلاقی در تحقیقات علمی می شود. از این رو، هر یک از رشته های علمی قواعد اخلاقی را برای جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی ارائه کرده اند.

زمینه: محققین فناوری زیستی این علم را شاهراه اقتصاد در آینده و بخصوص در بحث غذا می دانند. غذا نقش بسیار مهمی را در جوامع مختلف ایفا می کند. تلاش های اخیر برای تغییر آنچه به عنوان غذا تولید می شود و چگونگی تولید آن و اصل برابری بنیادین از اصول مهم به شمار می رود. با آنکه فناوری زیستی، فناوری حاصل از قوانین خلقت است، ولی تاکنون خطرات بالقوه ناشی از استفاده این فناوری تا حدی شناخته شده و اهمیت عوارض آنها ممکن است. غیرقابل جبران باشد. کشورهای در حال توسعه به طور روز افزونی با ورود سازواره های دست ورزی شده ژنتیکی و فراورده های آن مواجه هستند. افزایش واردات این محصولات در کشورهای جهان سوم نتیجه فشار کشورهای تولید کننده است، که مایلند مازاد تولید خود را به کشورهای توسعه نیافته ارسال نمایند. وقتی بحث واردات یا صادرات محصولی با ویژگی خاص سازواره های دست ورزی شده ژنتیکی به وجود می آید. یعنی این محصولات وارد محیط زیست بشر می شوند. سوالات اخلاقی در مورد این فناوری و بخصوص فناوری زیستی محیط زیست مانند چگونگی تفکیک مسایل غریزی و احساسی از قوانین اخلاقی، یا اجبار شرکت ها در مورد قراردادن اطلاعات مربوط به فراورده های بیولژیک شان و مجاز بودن تجارت مخفی مواد ژنتیکی و ... از مواردی است که امروزه مورد بحث بسیاری از محافل علمی و اخلاقی است. کشورهای متعددی در دنیا دارای اقتصاد وابسته به فناوری زیستی نوین هستند. ثبت رسمی موجودات زنده توسط شرکتهای انحصاری به عنوان یک امتیاز مطرح می شود. صاحب امتیاز ژن، مکلف به رعایت حقوق دیگران (توسط کس دیگری به ثبت نرسیده باشد) و رعایت قوانین عمومی (از نظر ایمنی زیستی و اخلاق زیستی) می باشد. دزدی زیستی به منظور علمی، تجاری و سودخواهی شرکت ها انجام می گیرد.نتیجه گیری: با توجه به سودآوری اقتصادی محصولات فناوری زیستی نوین باید قوانین محکم تری در این زمینه در کلیه کشورهای جهان و از کشور ما تدوین و تصویب شود. قوانین متنوع وضع شده در دنیا موارد اشتراک زیادی دارند و کنترل ها سبب کسب نتایج مطلوبی در بی خطر بودن اکثریت قریب به اتفاق سازواره های تراریخته شده است. در عرصه تجارت جهانی، محصول شرکت های تولید کننده سازواره های تراریخته باید به تایید کشور وارد کننده برسد و موضوعات ارزشی و قوانین اخلاقی مربوط به آن کشور نیز ملاحظه شوند.

زمینه: امروزه فناوری زیستی هم در سطح ملی و هم در سطح بین المللی توسعه یافته است. در پرتو سرعت پیشرفت فناوری زیستی، احترام به اصول اخلاق زیستی هم به یک ضرورت تبدیل شده است. اعلامیه حقوق بشر و برنامه عمل وین (1993) در بند یازده تصریح می کند: «پیشرفت خاص، به ویژه در طب زیستی و علوم حیاتی و در فناوری اطلاعات ممکن است به طور بالقوه عواقب نامطلوب برای تمامیت، کرامت و حقوق انسانی افراد داشته باشد و از این رو درخواست می کند برای تضمین احترام کامل به حقوق بشر و منزلت انسانی در این حوزه های مورد توجه جهانی، همکاری بین المللی صورت گیرد.» کنفرانس عمومی یونسکو در حوزه های مرتبط با اخلاق زیستی اقدامات قابل توجهی مبذول کرده است. اعلامیه جهانی ژنوم انسانی و حقوق بشر و اعلامیه بین المللی داده های ژنتیک انسانی، دو اعلامیه صادره توسط یونسکو هستند که از اتقان، انسجام، شفافیت و جامعیت برخوردارند.نتیجه گیری: اعلامیه جهانی اخلاق زیستی و حقوق بشر، ایراداتی داردکه از آن جمله می توان به ضعف ساختاری، بی توجهی به تعهد اشخاص حقیقی، ضعف در بیان اهداف، تبیین نادرست اصول حاکم بر اخلاق زیستی، نقص در بیان اصل عدم تبعیض و اهتمام مفرط به رضایت آزادانه اشاره نمود. مقدمه، قلمرو و اهداف اعلامیه به درستی تبیین نشده است. اصول بنیادین اخلاق زیستی می بایست به نحو شفاف و محققانه بیان گردد. اعلامیه به تعهد اشخاص حقیقی، کم توجهی نموده و منحصرا دولت ها را مخاطب قرارداده است. یکی دیگر از مهمترین اشکالات اعلامیه، عدم توجه به امکان تحدید اراده در پرتو کرامت انسانی است.

زمینه: بانک های زیستی بزرگ به عنوان منابع اطلاعاتی مهم برای تحقیقات زیست پزشکی هستند. کشورها در سراسر دنیا سرمایه گذاری های سنگینی برای ایجاد چنین سیستم های تحقیقاتی می کنند. بانک های زیستی برای درک نقش عوامل پیچیده و مربوط به هم محیطی و ژنتیکی در بیماری های انسانی ضروری به نظر می رسند. این ساختارها استفاده مجدد و طولانی مدت از نمونه ها را فراهم می کنند، و به همین ترتیب نیازمند مشارکت طولانی مدت شرکت کنندگان در تحقیقات و ارتباط مداوم بین بانک زیستی و اطلاعات سلامت، سبک زندگی، تبارشناختی و جمعیت شناختی شرکت کنندگان هستند. چنین رویکردی در عمل چالش های مختلف اخلاقی ایجاد کرده است. علاوه براین، با به وجود آمدن بانک های زیستی جدید که نمونه و داده را در سطح بین المللی تبادل می کنند و همچنین ورود فناوری های مختلف در سطح ژنوم، این چالش ها وسیع تر هم شده اند.نتیجه گیری: اگرچه اغلب سود اجتماعی حاصل از ایجاد بانک های زیستی برای توجیه تغییر نرم های تثبیت شده اخلاقی استفاده می شود. با این وجود همگام با پیشرفت بانک های زیستی، ضرورت نظارت و صیانت دقیق تر کمیته های اخلاق برجنبه های اخلاقی این پروژه ها به ویژه حریم خصوصی بیشتر احساس می شود.

رضایت آگاهانه از مهم ترین و بحث برانگیزترین مفاهیم مطرح امروز اخلاق پزشکی دنیاست که از دیرباز نیز مورد توجه فلاسفه، پزشکان و متخصصان علم اخلاق بوده است. مطالعات بسیاری در زمینه رضایت آگاهانه و ارتباط آن با سن فرد مورد درمان انجام شده است و مکاتب متفاوت دیدگاه های متفاوتی در این زمینه دارند. در این مقاله به مساله رضایت آگاهانه در پزشکی اطفال و دیدگاه اسلام در این خصوص پرداخته می شود.این مقاله با بررسی سیستماتیک خزانه های اطلاعاتی، کتابخانه مرکز تحقیقات تاریخ و اخلاق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی تهران و مشورت با صاحب نظران این حیطه و بر مبنای سوال های از پیش تعیین شده است.قوانین ملی ایران و بسیاری از کشورها در خصوص اخذ رضایت آگاهانه از کودکان، امروزه، به شکل چشم گیری دستخوش تغییراتی در جهت کاهش سن رضایت آگاهانه، انعطاف پذیری بیش تر قوانین این حوزه و در نهایت مشارکت بیش تر کودکان در تصمیم گیری های درمانی شده است.تعامل مناسب پزشک و کادر درمانی و والدین با کودکان و دخیل نمودن آنان در تصمیم گیری های مرتبط با وضع سلامتی شان نه تنها منجر به ارتقا روابط پزشک و بیمار می گردد، بلکه موجبات همکاری بیش تر کودکان را نیز فراهم می آورد.

زمینه: همه شاخه های علوم، در آغاز به صورت تجربه و مهارت بوده اندک و با پشتوانه چند هزار مقاله و صدها کتاب، به عنوان یک رشته از علوم، قانونمند و دانشگاهی شدند. باید به فکر بود که کلیه علوم، به ویژه دانشهای تجربی که شتاب پیشرفت فزاینده ای دارند، در یکصد سال آینده در چه جایگاهی خواهند بود؟ملاحظات اخلاقی، می توانند به عنوان یک عامل بازدارنده بسیار موثر از کجروی و آسیب رسانی شاخه هایی از علوم که برخی از آنها شاید هنوز پا به عرصه نگذاشته اند، بکاهد. در ملاحظات اخلاق آکادمیک چارچوبهایی تعریف شده اند ولی هیچ کدام از این دستورالعملها کاربرد مطلق ندارند، بلکه آمیخته ای از آنها از سوی اهل علم پذیرفته شده اند.نتیجه گیری: در این نوشتار، ارزشها و ضد ارزشها (آداب و آفات) در مناسبات دانشگاهی در قالب دو جدول (مجموعه نظرات مرتن و میتروف و دیگران)، ارایه شده اند که می توانند مقایسه، داوری و انتخاب رفتارهای مناسب و اخلاقی علمی را آسانتر نمایند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

زمینه: اخلاق پژوهش، شاخه ای از اخلاق حرفه ای است و به اصول اخلاقی ای که پژوهش را از آغاز تا پایان کار هدایت می کنند، می پردازد. تاکنون، بیشترین توجه به اخلاق پژوهش در حوزه پزشکی بوده است، در حالی که به نظر می رسد اخلاق پژوهش در حوزه علوم اجتماعی و انسانی، به این دلیل که یافته ها و نتایج این گونه پژوهش ها، هم به فرد و هم به محیط فراتر از جامعه علمی مربوط می شود و با ابعاد مختلف زندگی بشر در ارتباط است، اهمیت بیشتری دارد. از این رو، هدف مقاله حاضر، پرداختن به اخلاق پژوهش در حوزه علوم اجتماعی و تاکید بر لزوم تدوین انجمن هایی یا کمیته هایی به منظور نظارت بر مسایل اخلاقی پژوهش است.روش کار: پژوهش به روش کتابخانه ای و با جستجو در پایگاه های اطلاعاتی به انجام رسیده است.نتیجه گیری: پس از بررسی اخلاق پژوهش در حوزه علوم اجتماعی از سه بعد: ارتباط با مشارکت کنندگان در پژوهش (آزمودنی انسانی)؛ ارتباط با جامعه (انتشار نتایج پژوهش) و ارتباط با پژوهشگر، می توان نتیجه گرفت: با توجه به این که پژوهش های حوزه علوم اجتماعی، در حوزه موضوع، روش ها و رویکردهای روش شناسی متنوع هستند، انجام گام به گام پژوهش، زیر نظر کمیته های اخلاق پژوهش (که از سوی دانشگاه ها، موسسات و نهادهای مرتبط با حوزه پژوهش و انجمن های علمی در رشته های علوم اجتماعی ایجاد شده اند)، ضروری به نظر می رسد. در پایان، ایجاد چنین انجمن هایی به منظور سر و سامان دادن به وضعیت اخلاق پژوهش در ایران نیز پیشنهاد می شود.