جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

درک بینش روشنفکری تقی زاده همان قدر دچار کج فهمی است که درک شخصیت سیاسی او؛ با این تفاوت که تقی زاده خود، در ایجاد این کج فهمی بیش از هر کس دیگر نقش داشت. چرا که ایراد جمله «ایرانی باید ظاهرا و باطنا، جسما و روحا فرنگی مآب شود و بس» دیگران را به این بینش کشانید که وی با درک سطحی از مدرنیته، فاقد وجاهت روشنفکری بوده و به اندازه یک فرنگی مآب نزول کرده است؛ در حالیکه بررسی مطالب و نوشته های وی، خلاف این مساله را اثبات می کند. به لحاظ شخصیت سیاسی که شخصیت روشنفکری اش بر آن سایه انداخته بود نزدیکی به قدرت و دست یازیدن به هر اقدام منفعت طلبانه، که لازمه مقام سیاستمداری است، حتی به قیمت امضای تمدید قرار داد 1933، وی را به یکی از منفورترین سیاستمداران عصر پهلوی مبدل کرد.

از جمله چالش های پس از دوران رنسانس و تحقق مدرنیته، رویارویی دین و مدرنیته و موقعیت نخبگان مسلمان و جوامع اسلامی در پاسخ به پرسش های نو و واکنش روحی و اجتماعی در برابر آن بوده است، موقعیتی که مدرنیته در عرصه های مختلف حکومت، سیاست، انسان شناسی، جامعه شناسی، معرفت شناسی، روابط و مناسبات فردی و اجتماعی، توسعه و رشد و امثال آن پیش روی مسلمانان قرار داده است. مسلمانان روش ها، پاسخ ها و واکنش های متعددی داشته اند که در بعضی از آنها، عناصر فرهنگ مهدویت و مفاهیم موعودگرایانه مولفه ای اساسی بوده است. تحلیل این راه کارها و بررسی جایگاه مهدویت در بخشی از آنها به منزله راه حل یا واکنش فردی و اجتماعی در برابر مدرنیته و رویکرد انتقادی و آسیب شناسانه به این نظریه ها که گاه به صورت نادرست از مهدویت استفاده نموده اند و تبیین رویکرد مناسب مسلمانان در فلسفه تاریخ، از اهداف این مقاله است.

ترجمه ماشینی: مدرنیزاسیون در جهان اسلام توسط دو فرآیند مرتبط تشکیل دولت بومی و نفوذ اقتصادی اروپا تعیین شد. این‌ها دولت‌ها را وادار کردند تا از ارتدوکس‌ها و توده‌ها برای تحکیم اقتدار مرکزی خود و اصلاح‌طلبان دینی به دنبال کنترل اقتدار خود، تا حدی از طریق ابزارهای غربی باشند. این مطالعه ظهور اسلام مدرن را دنبال می کند و رابطه مدرنیزاسیون اسلامی با ظهور ناسیونالیسم عرب را بررسی می کند.

ترجمه ماشینی: این که می گوییم در عصر سکولار زندگی می کنیم به چه معناست؟ تقریباً همه موافقند که ما - حداقل در غرب - تا حد زیادی این کار را می کنیم. و واضح است که جایگاه دین در جوامع ما در چند قرن اخیر عمیقاً تغییر کرده است. چارلز تیلور در کتابی که برای زمان ما تعیین‌کننده خواهد بود، این پرسش را مطرح می‌کند که این تغییرات چه معنایی دارند - دقیقاً چه اتفاقی می‌افتد وقتی جامعه‌ای که در آن باور نکردن به خدا عملا غیرممکن است، تبدیل به جامعه‌ای می‌شود که در آن ایمان، حتی برای سرسخت ترین مؤمن، تنها یک امکان انسانی در میان دیگران است. تیلور که از دیرباز یکی از متفکران روشن‌فکر ما در مورد چنین پرسش‌هایی بود، دیدگاهی تاریخی ارائه می‌دهد. او توسعه آن جنبه‌هایی از مدرنیته را که ما سکولار می‌نامیم در «مسیحیت غربی» بررسی می‌کند. آنچه او توصیف می کند در واقع یک دگرگونی منفرد و مستمر نیست، بلکه مجموعه ای از انحرافات جدید است که در آن اشکال پیشین زندگی دینی منحل یا بی ثبات شده و اشکال جدیدی ایجاد شده است. همانطور که در اینجا می بینیم، جهان سکولار امروزی نه با فقدان دین - اگرچه در برخی جوامع اعتقادات و اعمال مذهبی به طور قابل توجهی کاهش یافته است - بلکه با افزایش مداوم گزینه های جدید، مذهبی، معنوی و ضد دینی مشخص می شود. که افراد و گروه ها برای معنا بخشیدن به زندگی خود و شکل دادن به آرزوهای معنوی خود از آن استفاده می کنند. معنای این برای جهان - از جمله اشکال جدید زندگی مذهبی جمعی که آن را تشویق می کند، با گرایش آنها به بسیج توده ای که خشونت را ایجاد می کند - چیزی است که چارلز تیلور در کتابی به موقع و بی زمان با آن دست و پنجه نرم می کند.

ترجمه ماشینی: همه جا صحبت از زوال می شنویم، از جهانی که زمانی بهتر بود، شاید پنجاه سال پیش، شاید قرن ها پیش، اما مطمئناً قبل از اینکه مدرنیته ما را در مسیر مشکوک خود بکشاند. در حالی که برخی از لغزش فرهنگ غرب به سمت نسبی‌گرایی و نیهیلیسم ابراز تاسف می‌کنند و برخی دیگر این روند را به عنوان نوعی پیشرفت رهایی بخش تحسین می‌کنند، چارلز تیلور از ما می‌خواهد که با بحران‌های اخلاقی و سیاسی زمان خود روبرو شویم و از چالش‌های مدرنیته حداکثر استفاده را ببریم. بر اساس اکثر روایت‌ها، در مرکز ناراحتی مدرن، مفهوم اصالت، خودشکوفایی است که به نظر می‌رسد کل سنت ارزش‌های مشترک و تعهد اجتماعی را بی‌اثر می‌کند. اگرچه تیلور خطرات مرتبط با حرکت مدرنیته به سوی خودآگاهی را تشخیص می‌دهد، اما به سرعت دیگران آن را نادیده نمی‌گیرد. او خواستار توقف بدبینی فرهنگی است. تیلور در بحث درباره ایده‌ها و ایدئولوژی‌ها از فردریش نیچه تا گیل شیهی، از آلن بلوم تا میشل فوکو، خوب را از مضر در پرورش مدرن خود اصیل جدا می‌کند. او کل شبکه فکری و اخلاقی را بیان می کند که تلاش ما برای خودسازی را با انگیزه ما به سمت خودسازی پیوند می دهد، و نشان می دهد که چگونه چنین تلاش هایی باید در برابر مجموعه ای از قوانین موجود، یا شبکه ای از سنجش اخلاقی انجام شود. در مقابل این شبکه، مشغله های مدرن ما با بیان، حقوق، و ذهنیت اندیشه بشری خود را به عنوان دارایی نشان می دهد، نه بدهی. تیلور با نگاه کردن به قضاوت‌های ساده‌گرایانه و یک‌جانبه فرهنگ مدرن، با تمایز خوب و ارزشمند از خطرناک‌های اجتماعی و سیاسی، وعده عصر ما را بیان می‌کند. کتاب تقویت‌کننده و تحریک‌آمیز او به چالش مدرنیته گوش می‌دهد و همه ما را به پاسخگویی به آن فرا می‌خواند.

ترجمه ماشینی: ارزش در مدرنیته یک پارادایم تاریخی در اخلاق را بررسی می کند که تاکنون به عنوان آن شناخته نشده است: مدرنیسم اگزیستانسیال. پیتر پولنر ادعاهای اصلی این پارادایم را از طریق بررسی تفصیلی اندیشه چهار تن از شارحان اصلی آن مورد بحث قرار می دهد: فردریش نیچه، ماکس شلر، ژان پل سارتر و رابرت موزیل. در مورد نیچه و سارتر، پولنر تفاسیر بدیعی ارائه می دهد و خطوط فکری را در آثارشان بازسازی می کند که معمولاً نادیده گرفته شده اند. او همچنین ارزیابی جدیدی از نسخه پدیدارشناختی ظریف شلر از شهودگرایی ارزش عاطفی ارائه می‌کند، که تأثیری حیاتی بر اگزیستانسیالیسم سارتر دارد، اما تا کنون عملاً از هیچ استقبالی در زمینه آنگلوفون برخوردار نشده است. رمان فلسفی موزیل، مردی بدون کیفیت، به عنوان کمک به نسخه ای بسیار بدیع از کمال گرایی اخلاقی به پارادایم مدرنیستی اگزیستانسیال تفسیر می شود. در حالی که تفکر موزیل در مورد عواطف و حالات در سال های اخیر شروع به شناسایی فلسفی کرده است، اهمیت هسته فلسفی کار اصلی او تاکنون به طور کامل درک نشده است. به تعبیر پولنر، آنچه در مدرنیست‌های اگزیستانسیال می‌یابیم، رویکردی در فلسفه اخلاق است که ترکیبی از شکل واجد شرایط شهودگرایی ارزشی عاطفی و نوعی کمال‌گرایی اخلاقی است. این کتاب نسخه‌ای از این رویکرد را بازسازی کرده و از آن دفاع می‌کند که عناصر برگرفته از هر یک از این متفکران را در خود ادغام می‌کند و با تفصیل اولیه ایده‌هایی که فقط در برخی از آنها به طور ضمنی وجود دارد، تکمیل می‌شود.

مدرنیته، ویژگی دنیای جدید است که از غرب آغاز و تا شرق دامن گستراند. پرسش مهم این است که گوهر مدرنیته چیست و آیا با اسلام قابل جمع است؟ گوهر مدرنیته از نظر دکارت، ابژکتیویته و از نظر کانت سوبژکتویته است. ابژکتیویته و سوبژکتیویته در فلسفه دکارت و کانت به معنای اصالت دادن به فاعل شناسای انسانی است، انسانی که هستی موجودات دیگر، حتی خدا و وحی توسط او تعیین می گردد. این گوهر، ممکن است به شناخت و اثبات خدا برسد یا نسبت بدان، شک ورزد و یا اینکه آن را انکار کند و در هر سه حال، فاعل شناسای الهی که به چیستی عالم و آدم بپردازد و از چگونگی تغییر آنها سخن بگوید، در پارادایم مدرنیته پذیرفته نیست. این مطلب نه تنها در مدرنیسم، بلکه در پست مدرنیسم نیز ساری و جاری است. همه دستاوردهای عصر مدرن، اعم از فلسفه، دانش، تکنولوژی و صنعت، سیاست، امنیت، معنویت، سلامت، هنر و معماری، رسانه و ارتباطات و...، جملگی از عقلانیت خودبنیاد و نفسانی انسانی سرچشمه گرفته است.اسلام با اینکه عقلانیت مستقل از وحی را می پذیرد، لکن با سوبژکتویته مخالف است و بر فاعل شناسای الهی تاکید می ورزد. این مخالفت به معنای مخالفت با همه دستاوردهای عصر مدرن نیست. عقلانیت اسلامی به متدینان کمک می کند تا با رویکرد انتقادی و گزینشی به دستاوردهای مدرن بپردازند.