جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف اصلی این مطالعه بررسی نابرابری اجتماعی از دیدگاه امام و دکتر شریعتی است . در این مطالعه با استفاده از دیدگاههای کارکردی و تضاد و نیز دیدگاه اسلام در باره نابرابری به تبیین نابرابری از دیدگاه این دو شخصیت پرداخته‌ایم. روش تحقیق در این مطالعه توصیفی است نتایج از تحقیق که مبتنی بر روش تحلیل متن است بشرح زیر است : امام خمینی براساس تعریفی که از طبقه ارائه می‌دهد سه طبقه بالا، پائین و متوسط را در جامعه تشخیص می‌دهد، همچنین امام بر اساس وجود عامل استعمار معتقد به دو طبقه ظالم و مظلوم در جوامع می‌باشد. امام عوامل موجد نابرابری در جوامع را از رویکردهای سیاسی، مذهبی و انسان‌شناختی - روانشناختی درنظر می‌گیرد که عبارتند از استعمار، سرمایه‌داری، عدم رعایت احکام دین در پرداخت مالیاتهای اسلامی، حرص و آز انسان نسبت به قدرت و ثروت . امام در دیدگاه خود معتقد به وجود طبقات در جامعه است و سطحی از نابرابری که مبتنی بر کار و تلاش افرادی که دارای استعداد و توانایی متفاوت‌اند و در صورتی که درآمدهای ناشی از کار آنها در چارچوب قانون شرع قرار داشته باشد، را قبول دارند. امام مکانیزمهای مواجهه با نابرابری را در روی آوردن به اسلام صدر اسلام، آگاهی دادن به افراد جامعه، مبارزه و دادن مالیاتهای اسلامی و توزیع مجدد ثروت توسط این مالیاتها می‌داند. دکتر شریعتی در تعریفی که از طبقه ارائه می‌دهد ویژگیهایی را برای آن قائل است . دکتر برای جوامع براساس دو نوع برش طولی و عرضی، قائل به طبقات خاص است . در برش طولی دکتر معتقد به دو طبقه حاکم و محکوم است که این تقسیم‌بندی مبتنی بر مالکیت بر منابع تولید و ابزار تولیدی است و بر این اساس به نظر دکتر دو طبقه (حاکم و محکوم) در طول تاریخ در نظامهای طبقاتی وجود داشته. در نظر دکتر مالکیت عنصر تاریخی و جامعه‌شناختی است که عامل تعیین‌کنندهء نابرابری در جوامع است . از نظر دکتر نابرابری اجتماعی اجتناب‌پذیر است و براین اساس دکتر معتقد به جامعهء بی طبقه است . برابری در نظر دکتر معادل قسط است و قسط عبارت از سهم واقعی هرکس از تولیدات اجتماعی جامعه است . دکتر مکانیزمهای مواجهه با نابرابری را بازگشت به توحید، توحیدی که پیامبر آن با دو عامل عدل یعنی برابری طبقاتی و امامت اسلامی مردم ظلم زده و استثمار شده را به سوی اسلام کشانده، و نیز اجتهاد و انقلاب می‌داند. ایدئولوژی موردنظر امام و دکتر بترتیب اسلام ناب محمدی و تشیع علوی است که در مقابل ایدئولوژی مخاصم یعنی اسلام آمریکائی و تشیع صفوی قرار دارد. مخاطبین این دو ایدئولوژی (اسلام ناب محمدی و تشیع علوی) محرومین و مستضعفین هستند.

سخن گفتن از سیاست بین الملل بدون توجه به مختصات انسانی، اجتماعی و تاریخی آن، گمراه کننده خواهد بود؛ از این رو در مطالعه سیاست بین الملل، اتخاذ رویکردی که بتواند ضمن در امان نگاه داشتن محقق از خطر تنگ نظری، امکان فهم نسبت های علی، و فرایندهای تکوینی را در پیوند منظومه ای متغیرهای متکثر و متنوع فراهم آورد، ضرورت دارد. به نظر می رسد رویکرد تمدنی چنانچه مفهوم تمدن به درستی متعلَق تصور و تصدیق قرار گیرد، در جهت تأمین چنین جامعیتی در فهم سیاست بین الملل مفید باشد. لذا این پژوهش، وجوه نظری و عملی سیاست بین الملل را از رهگذر بررسی ظرفیت عقلانی شیعه و فرایند اشتداد استقلال منظومه ولایی بازخوانی می کند؛ و ضمن آنکه خطوط گسل سنت های نظری سیاست بین الملل با نظام اندیشه ی شیعی را در امتداد «هستی شناسی منقطع از رابطه و نسبت علّی میان وجود و امکان» و «معرفت شناسی ذهن بنیان و فرضیه محور»، تشخیص می دهد، به بررسی نقش پیشران و انتظام بخش عناصر «استقلال» و «رقابت» برای سیاست بین الملل در غیاب یک اقتدار مرکزی، می پردازد؛ در این بررسی، تمدن به عنوان بیشینه ی استقلال استعلایی که در افق اعلای استقلال یک دولت به منصه ی ظهور می رسد، مستعدترین کانون مستقل و منظومه فراگیر قدرت، برای شکل دادن به رقابت سیستم ساز در سیاست بین الملل معرفی شده است.تمدن، به عنوان سازه و سامانه ای موزون و منظومه ای منسجم و پویا، متشکل از نظام های اجتماعی متعددِ همسو است که با همه ی اجزای متعیَّن خود به مثابه یک کل واحد، حامل فرهنگ و برآیند عقلانیت یک جامعه ی متشکل انسانی است و در امتداد فرایندی تکاملی طی یک بلوغ تدریجی اجتماعی، از تبلور عینی و تعین تام یک شبکه ی منسجم معنایی در ظرف زمان و مکان به منصه ی ظهور می رسد؛ و آرایش این جهانی همه ی شئون حیات جامعه ی متبوع خود را حول یک محور معنابخش واحد، امکان پذیر می کند و بقای آن، از میزان غنای معنایی و قابلیت خود سازمان بخشی در مواجهه با تقاضاهای نوین، متأثر است.در بررسی تمدن، الگوی کل نگر و سیستمی برای تجزیه و تحلیل ظرفیت ها و تکاپوهای تمدنی، مناسب تر به نظر می رسد و در تبیین نسبت نظام سازی شیعی با سیاست بین الملل، و همچنین آثار احتمالی که فرایند شکل گیری تمدن شیعی می تواند برای آینده ی سیاست بین الملل در پی آورد، می توان از روش بررسی و تحلیل روندها سود برد. جامعیت، پویایی و نیز شمولیت جهانی ملت ابراهیم، ظرفیت عقلانی گسترده ای را برای شیعه در جهت قوام بخشیدن به یک نظام منسجم اجتماعی، و طرح آن به عنوان یک الگوی متمایز پیشرفت و مدیریت جامعه ی انسانی ایجاد نموده است. این ظرفیت، علاوه بر آنکه در طول تاریخ، منشأ تمدن زایی قرارگرفته است، در حال حاضر نیز با محوریت انقلاب اسلامی ایران و نظام ولایی برآمده از آن، فرایند تعمیق و توسعه یک نظام داخلی اصیل و مستقل را برپایه ی یک نظام فاعلی توحیدی و در جهت یک نظام غایی عدل محور، طی می کند. از آنجا که تحدید دامنه ی نفوذ تمدن غرب، در اثر تشدید استقلال و توان تأثیرگذاری سیستمی منظومه ولایی، با واکنش دولت مرکزی و دولت های اقماری منظومه ی غربی که کانون های برتر قدرت و تأثیرگذاری در نظام بین الملل کنونی محسوب می شوند همراه است، انتظار می رود سرنوشت سیاست بین الملل تحت تأثیر آرایش رقابتی نوین تمدن ها رقم بخورد. همچنین عزیمت جنبش نظریه پردازی شیعی از مبدأ یقین و با هدف غاییِ اقامه ی حق، تکاپوهای تجدید نظرطلبانه ای را در فضای فرانظری سیاست بین الملل سبب می شود، که می تواند ضمن احیای نقش و رسالت نظریه بین المللی برای تحقق آرمان های انسانی به جای تحلیل و گمانه زنی صرف، رونق فضای نقد و نظر را در مبادلات علمی میان تمدنی به همراه آورد.

چکیدهاز دیدگاه امامیه، ولایت ائمه اطهار (علیهم السلام)یکی از اصول اعتقادی است که در دو جنبه «تشریعی» و «تکوینی» ظهور می‌یابد. بر اساس مطالعات اولیه عبارت «ولایت تکوینی» ـ : سرپرستی موجودات جهان و تصرف عینی داشتن در آنها ـ اصطلاحی جدید در موضوعات علم کلام می‌باشد در حالی که این مفهوم از دوران حضور ائمه ^ مطرح بوده است، و تاکنون در این زمینه آثار زیادی نگاشته شده و شبهات زیادی نیز بر آن وارد شده است.«ولایت تکوینی» امام در میراث ائمه ^ و اصحاب آن بزرگواران" موضوع رساله حاضر است که با هدف به تصویر کشاندن ولایت تکوینی امام در بازه زمانی رحلت رسول اکرم ’ تا آغاز غیبت کبری نگاشته شده است. در این رساله سعی شده از منابع روایی و تاریخی که نزدیکتر به دوران عصر حضور نوشته شده اند، استفاده شود.بیان این نکته ضروری است که علی رغم اهمیت فراوان موضوع «ولایت تکوینی» در علم فلسفه و نیز عرفان اسلامی، این رساله به طور خاص در حیطه علم کلام اسلامی و با روش تاریخی ـ کلامی به موضوع پرداخته و متعرض پژوهش‌‌های انجام شده در فلسفه و عرفان و تصوف نشده است.کلید واژگان: ولایت، امام، ولایت تکوینی، اصحاب، غلو

دراین تحقیق ضمن بررسی شرایط اقتصادی اجتماعی جامعه ایران که منجر به ظهور قدرتمند دین درعرصه اجتماعی گردید. چنانچه ازدهه 1340 ه. ش . به بعد بصورتی همه جانبه بعنوان ایدئولوژی اسلامی درمحافل واقشار مختلف سبب حرکت وتحولی جدید وعمیق گردید. پراخته ایم وسپس به بررسی مقایسه ای نظرات دو شخصیت اسلامی یعنی امام خمینی و دکتر علی شریعتی که نقش عمده ای دراین دگرگونی ها داشته اند اشاره شده است ودرراستای سئوال اصلی تحقیق یعنی بررسی کارکردهای اجتماعی دین دراندیشه این دو اندیشمند اسلامی به این نتیجه رسیده ایم که دین هم درحیات اخروی وهم درحیات اجتماعی انساها نقش عمده ای داردوکارکردهای اصلی انرا درچندمحور اصلی انسجام بخشی معنا دادن به حیات انسانها مانع شدن از انقلاب ، اهتمام انسانها برای اطلاع جامعه شرح داده ومقایسه نموده ایم ودرخاتمه نشان داده ایم که این دو شخصیت اسلامی دارای نقطه نظرات بسیار مشابهی درمقولات فوق می باشند.

از نظر علمای امامیه عصمت از ویژگی‌های ضروری انبیاء و ائمه اطهار(ع) است، ؛ اما در تعریف و چیستی و حقیقت این مقوله بین اندیشمندان دینی اختلاف نظرهایی وجود دارد. بی‌تردید موضع‌گیری و رویکردی که در این مورد خاص گرفته می‌شود؛ می‌تواند در تحلیل مباحث آتی عصمت و در پاسخ به شبهات پیرامونی آن، راهگشا باشد. در این نوشتار سعی شده به صورت تطبیقی بین سخنان برخی دانشمندان اسلامی و علامه طباطبایی، در تبیین و تحلیل حقیقت و ماهیت عصمت معصومین نگاهی بیندازیم. علامه طباطبایی ، عصمت را ره آورد قوه عاقله و به سنخی خاص از علم ارجاع می‌دهد که از سوی خداوند به معصوم موهبت می‌شود و این ملکه نفسانی سبب می‌شود تا با اختیار خویش از ارتکاب معصیت و خطا مصون بماند.

نگارنده کتاب را در سه بخش و نه فصل و 27 بند و نتیجه گیری تدوین کرده است. پس از مقدمه بخش اول به کلیات و جایگاه تصمیم گیری می پردازد و ابعاد وجودی انسان را به سه بخش اعتقادات ، اخلاقیات و احکام دسته بندی می کند. در فصل دوم به جایگاه تصمیم گیری و ارتباط آن با احکام و رابطه دین و سیاست می پردازد. و فصل سوم آن به جایگاه اخلاق در تصمیم گیری می پردازد. بخش دوم براجع به گرایشات و روحیات تصمیم گینده می پردازد. که فصل اول ان راجع به تهذیب نفس و تصمیم گیری و آنگاه تهذیب نفس و خطرساز بودن انسان غیر مهذب اشاره می کند. فصل دوم به روحیه و تصمیم گیری پرداخته و اعتماد سه گانه در تصمیم گیری شامل اعتماد به نفس، اعتماد به مردم، اعتماد به خدا پرداخته است. فصل سوم راجع به روحیه انسان و پدیده های سیاسی در ابعاد روحیه انسان است. بخش سوم با ارکان و عناصر تصمیم گیری سیاسی اشاره دارد. در فصل اول بعد از ایجاد رابطه بین تصمیم گیری و کنش های فرد از سویی و احکام و تکلیف از سوی دیگر، تصمیم گیری برپایه تکلیف را مورد بررسی قرار می دهد، و سپس راجع به تکلیف شناسی، موضوع شناسی، حکم شناسی، عمل به تکلیف و انگیزه الهی بحث میکند. در نظریه تکلیف حضرت امام (ره) به آخرت نگری، احساس مسولیت، عدم شرط غلبه بر خصم، امدادهای غیبی، قاطعیت، الطاف الهی، تکلیف و در ادامه به قدرت و نظریه تکلیف می پردازد. فصل دوم از بخش آخر نویسنده به تشریح ارکان تصمیم گیری سیاسی و تئوری (راهها) اشاره دارد. که راجع به اطلاعات و تکلیف در سه بخش اطلاعات تعریف شده، اطلاعات حکم شناسی، اطلاعات موضوع شناسی بحث میکند. تحلیل و ارزیابی، یکی از رکن های تصمیم گیری است که در آنجا به جمع آوری اطلاعات و تفکر در معلومات برای نیل به حل مجهولات می باشد. ولکن دیگر تصمیم گیری آینده نگری است. تصویر سازی آینده چه در شکل اهداف چه در شکل پیش بینی آینده روشن می شود. عنصر دیگر در تصمیم گیری سیاسی، بر اساس تئوری راهها، مسئله همراهان، حامیان، مردم است خدا حاضری از دیگر مباحث تصمیم گیری مکتبی است و خدا حاضری به طور کلی تصمیم گیری یک انسان معتقد در ابعاد بینش ها، گرایش ها و کنش ها تحت الشعاع قرار می دهد. بند چهارم، در تصمیم گیری به دشمن شناسی و ضد همراهان پرداخته است. در نهایت به نتیجه گیری می پردازد.

در بابعلل انحطاط و عقب‌ماندگی مسلمین از منظرهای گوناگون بحثشده است .عده‌ای از منظر غیر دینی و درون تمدنی علل و عوامل تکوین و فراز و فرود تمدن اسلامی را مورد بررسی قرار داده‌اند.گروهی دیگر از منظر غیر دینی اما با ملاکقراردادن علل پیشرفتو توسعه جوامع غربی به بررسی علل عقب‌ماندگی جوامع شرقی بطور کلی با موردی در قالبنظریه‌های عقب‌ماندگی پرداخته‌اند و احیانا برخی از این نظریه‌ها آموزه‌ها و سنتهای دینی را عامل عقب‌ماندگی معرفی نموده‌اند.دسته‌ای دیگر از منظر دینی بر مبنای اعتقاد راسخ خود به اسلام به عنوان دینی کامل و جامع که تامین کننده سعادتدنیوی و اخروی انسانهاستبه پدیده انحطاط و عقبماندگی مسلمین نگریسته‌اند. در زمره گروه اخیر جای میگیرند.پژوهشحاضر این سوال اساسی را طرح و پاسخ داده استکه آیا دیدگاه امام خمینی پیرامون علتاساسی انحطاط و عقب‌ماندگی مسلمین دارای ویژگیهای یکنظریه (تئوری) میباشد یا خیر.فرضیه اصلی این رساله جوابمثبتبه سوال فوق استکه در پایان رساله به اثباترسیده است .دیدگاه امام خمینی براساساعتقاد ایشان به اسلام به عنوان تنها مکتبتامین کننده سعادتدنیا و آخرتو پیشرفتتوام مادی و معنوی انسانها شکل گرفته است .امام خمینی معتقدند اسلام به عنوان آخرین دین الهی دارای قوانین جامع و کاملی استکه در همه زمانها و مکانها قابل اجراستو تنها در پرتو این قوانین استکه پیشرفتو رفاه مادی انسانها هم آغوشمعنویتو سعادتاخروی میگردد.از اینرو ایشان انحطاط و عقب‌ماندگی مسلمین را در درجه اول بدلیل انحرافمسلمین از اسلام اصیل از صدر اسلام تاکنون میدانند و معتقدند به هر میزان مسلمین به قوانین اسلام عمل کرده‌اند به همان میزان به پیشرفتهای مادی و معنوی نائل شده‌اند و بالعکس .از نظر امام خمینی مهمترین تحریفی که در اسلام، به ویژه در سده‌های اخیر، توسط استعمارگران صورتگرفتو موجبانحرافمسلمین از اسلام شده است ، القاء جدایی دین از سیاستیا نبود نهاد حکومتدر اسلام میباشد.به عقیده ایشان تنها راه خروج مسلمین از انحطاط روی آوردن به اسلام اصیل استو چون در متن اسلام اصیل تشکیل حکومتاسلامی برای اجرای قوانین اسلام ضروری است ، بنابر این برپایی حکومتاسلامی شرط اساسی و لازم خروج از انحطاط میباشد.دیدگاه فوق را میتوان در سه گزاره کلی زیر خلاصه کرد: -1 تنها و تنها اسلام تامین کننده سعادتدنیا و آخرتو پیشرفتمادی و معنوی میباشد -2 سعادتدنیا و آخرتو پیشرفتمادی و معنوی در تقابل با انحطاط و عقب‌ماندگی میباشد -3 انحرافاز اسلام، علتانحطاط و عقب‌ماندگی میباشد.گزاره‌های فوق با برخوداری از سه ویژگی نظریه (تئوری) یعنی: -1 دارابودن نوع خاصی از گفتار که از آن به قانون تعبیر مشود -2 ارتباط بین این گفتار بر مبنای قواعد منطق (قیاس ) -3 تبیین واقعیتاز راه قیاس ، میتواند در قالبیکنظریه (تئوری) طرح گردد.

پایان نامه پیش رو دارای چهار فصل ‌می‌باشد ؛ فصل اول (کلیات) به تبیین موضوع، پیشینه تحقیق، اهمیت تحقیق و تعریف مفاهیم. .. اشاره دارد.فصل دوم: صفات و وظایف امام که شامل عصمت، علم لدنی، شجاعت، تقوی، منصوص بودن و برتری بر دیگران ‌می‌باشد. هر کدام از این صفات به صورت اختصار معرفی شده است. همچنین از جمله وظایف امام به پاسداری از وقوع تحریف در کتاب و شریعت الهی، تفسیر وتبیین کتاب الله، هدایت ظاهری و باطنی، ایجاد حکومت دینی و ریاست برمردم... اشاره شده است.فصل سوم: «امام هادی (علیه السلام) و نقش ایشان در احیاء دین» ‌می‌باشد که شامل معرفی اجمالی امام هادی (علیه السلام)، خلفای معاصر، فرقه‌ها و مکاتب رائج، نقش سیاسی و اقتصادی امام هادی (علیه السلام) در مدینه و سامرا و در پایان نقش علمی، فرهنگی و تربیتی امام بررسی شده است. فصل چهارم: «امام عسکری (علیه السلام) و نقش ایشان در احیاء دین» ‌می‌باشد؛ شامل معرفی اجمالی امام، خلفای معاصر آن حضرت، فرقه‌ها و مکاتب رائج، نقش سیاسی و اقتصادی امام عسکری (ع) در سامرا و نقش علمی، فرهنگی وتربیتی امام علیه السلام.و در خاتمه این نوشتار نتیجه گیری شده که امامین عسکریین (علیهما السلام) وظیفه اصلی خویش را حفظ اسلام و فرهنگ ناب اسلا‌‌می‌‌ و نگاهداشت دین در برابر افکار انحرافی عالمان و مذاهب و فرقه‌های منحرف ‌می‌دانستند و سعی داشتند علاوه بر مبارزه با این افکار انحرافی به تربیت شاگردانی شایسته و عالم بپردازند تا بدین وسیله بنیان‌های تفکر اسلا‌می‌ و شیعی را تقویت سازند.

از جمله مباحث امامت بحث از علم امام و گستره دانش اوست. این بحث همواره در طول تاریخ مورد بررسی دانشمندان شیعه بوده و کتاب‌های متعددی در این زمینه تالیف گردیده است. از جمله تالیفات روایی عصر غیبت صغرا دو کتاب بصائر الدرجات صفار و کتاب الحجه از مجموعه الکافی کلینی می‌باشد. بررسی دیدگاه این دو مولف نقش مهمی در شناخت فکری حوزه حدیثی قم ایفا می‌کند و برداشت اصحاب از روایات این موضوع را روشن می‌سازد. علی رغم ادعای برخی از مستشرقان، مقایسه میان دیدگاه این دو مولف نشانگر همسویی فکری ایشان است.گستره دانش امام یکی از بحث‌های جنجالی در مباحث امامت میان امت اسلامی و پیروان مکتب تشیع به شمار می‌رود. صفار و کلینی که میراث‌داران حوزه حدیثی قم می‌باشند با جمع‌آوری روایات این موضوع، دانش امام را در گستره خلقت و تقدیرات معرفی کرده‌اند. علم به حقایق گذشته، اتفاقات زمان حال و دانش تقدیرات آینده مجموعه‌ای پهناور از حقایق را تشکیل می‌دهند که در مجموعه علوم آل محمد: جای می‌گیرد.این دانش برگرفته از افعال خداوند متعال است و هر آنچه تحقق عینی یا تقدیری می‌یابد در صورت نیاز خداوند ائمه: را از آن آگاه می‌کند اما امام بر علم ذاتی پروردگار احاطه نمی‌یابد و همچنین، دانشی ذاتی از خود ندارد لذا علم غیب از ایشان نفی شده است. کلینی با ارائه نمونه‌هایی از این دست روایات در الکافی جهت اثبات چنین دانشی برای اهل‌بیت: تلاش کرد. در حالی که صفار به صورت تفصیلی روایات علم امام را جمع‌آوری نموده بود و یک روایت را با اسناد مختلف ارائه کرد تا موجبات وثوق به آنها را فراهم نماید. مجموعه روایات کافی در این بحث 85 حدیث و روایات بصائر الدرجات بالغ بر 423 حدیث می‌باشد.این پژوهش دیدگاه برخی در زمینه اختلاف میان دو کتاب کافی و بصائر الدرجات را نفی کرده و بر این نکته تاکید می‌کند که نه تنها کلینی از گفتمان حوزه حدیثی قم دست برنداشت بلکه آن را به گونه‌ای نظام‌مند و در قالبی جدید ارائه کرد. در این پژوهش تلاش شد تا چینشی جدید از روایات این بحث بر مبنای متعلق‌های علم ارائه گردد. این چینش برگرفته از روایات گستره علم بوده و معیار واحدی برای مقایسه باب‌ها و روایات دو کتاب فراهم می‌نماید.

مسئله امامت بهعنوان یکی از جنجالی ترین و اختلاف برانگیزترین مباحث مطرح میان فرق اسلامی است. به ویژه قرن سوم و چهارم که اوج اختلاف ها‌ی کلامی میان فرق اسلامی به شمار می رود. یکی از بزرگترین میدان داران عرصه کلام معتزله در نیمه اول قرن سوم جاحظ م۲۵۵ه.ق است که ده ها کتاب در این زمینه از خود به یادگار گذاشته است. همچنین شیخ مفید م۴۱۳ه.ق که در قرن چهارم و قسمتی از قرن پنجم بزرگترین متکلم ، فقیه، اصولی و تفسیری شیعه بشمار می‌رود. نوشتار پیش رو به روش تحلیلی به بررسی تطبیقی مساله امامت و بیان وجوه اشتراک و افتراق دیدگاه این دو متلکم پرداخته است تا تقریری عالمانه تر و عمیق تری از مسأله امامت در این دوره از تاریخ اسلام بدست آید و نیز منجر به آشنایی بیشتر و عمیق تر با دیدگاه های شیخ مفید زعیم شیعی در قرن چهارم و جاحظ شود. شیخ مفید که امام صلوات الله علیه را جانشین بلافصل نبی()می‌داند تا عهده‌دار تمامی وظایف محوله به رسول خدا ()به جز نبوت باشد؛ تعیین امام() را تنها به واسطه نص توفیقی و از جانب خداوند ممکن می‌داند. وی عصمت، افضلیت و اعلمیت را ضروری امام() عنوان می نماید. در مقابل جاحظتعریفی روشن از امام ارائه نمی‌نماید. او وجوب تعیین امام را بر عهده‌ی مردم و از طریق شوری و انتخاب اهل حل و عقد می داند؛ از این‌رو لزومی به عصمتِ امام نمی‌بیند؛ لیکن او نیز اعلمیت و افضلیت را از ویژگی های امام برشمرده است. هرچند که وی افراد فاسق و مفضول را هم مستحقمنصب امامت و هدایت مردم می‌داند!!