جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئله مرجعیت علمی امیرالمومنین(ع) سال‌ها مورد مناقشه و بحث گروه‌های مختلف کلامی بوده است و هرچه مسلمانان از صدر اسلام فاصله گرفتند، اهمیت این موضوع بیش‌تر شده است.مبانی بررسی شده برای اثبات مرجعیت علمی به دو دسته مبانی مرتبط با مرجعیت عام و مرجعیت خاص تقسیم شده اند. در حوزه مرجعیت عام: ضرورت مرجعیت، لزوم پیروی از مرجع علمی و ویژگی‌های مرجع علمی غیر دینی اشاره شده و در حوزه مرجعیت خاص: ویژگی های مرجع علمی الهی چون عصمت، افضلیت و اعلمیت و در نهایت حجیت امام(ع) بررسی شده است.در اثبات مرجعیت علمی حضرت(ع)، آیات تطهیر و اولوالامر و احادیث ولایت، حجت بودن حضرت، حق بودن حضرت و... بررسی شده است.پژوهش‌های انجام شده بر روی این مبانی و آیات و روایات، نشان می‌دهد که بین طهارت، اطاعت، حجیت، ولایت و حق بودن حضرت و مرجعیت علمی ایشان ارتباط وجود دارد و این مرجعیت تمام شوون علمی را در برمی‌گیرد. افزون بر این، وجود نمونه‌های تاریخی چون رجوع به حضرت، احتجاجات و قضاوت‌های حضرت، تایید کننده مرجعیت علمی امیر المومنین(ع) می‌باشد.

با جستجو و کاوش در نهج‌البلاغه مشخص می‌گردد که مبانی عرفان علوی عبارتند از، توجه به عقلانیت در رشد معنوی انسان، تأیید کشف و شهود در معرفت قلبی، نگاه مثبت به دنیایی که مقدمه رسیدن به آخرت است. براساس این مبانی، دستورات و آداب عملی عرفان علوی مطرح شده که می‌توان به رعایت زهد، ریاضت شرعی و خردگرایی اشاره کرد و مشخص می‌شود که این‌ها مورد تأیید عرفان امام علی علیه‌السلام و در جاذبه‌ی عرفان علوی قرار می‌گیرند، سپس برای تکمیل مطلب، و با توجه به رواج عرفان‌های غیرحقیقی، نقطه‌ی مقابل جاذبه، یعنی دافعه‌ی عرفان علوی مورد بحث قرار گرفته و مشخص می‌گردد چه مکتب‌هایی در دافعه‌ی عرفان حضرت قرار دارند، که از موارد دافعه می‌توان به ترک دنیا، لذت‌گرایی، خردستیزی و جامعه‌گریزی اشاره نمود.

از اساسی ترین مسائلی که در عصر کنونی بدان کمتر توجه شده است تربیت بعد روحی و معنوی انسان است که بواسطه سرگرم شدن نفس در دنیای زود گذر مادی و پرداختن به متعلقات آن، این بعد دچار افسردگی و سوء تغذیه شده و شادابی و سرزندگی اش را از دست داده است. و این بواسطه بریدگی انسان از ذات مبدأ لایزال الهی و پرداختن به معنویات دروغین است. تربیت این بعد انسانی دستیابی به کمالات و ملکات فاضله و سعادت و انسانیت انسانی را در پی دارد. پژوهش حاضر در نظر دارد ویژگیها و اهداف و مبانی و روشهای تربیت روحی و معنوی در نامه های نهج البلاغه را از دیدگاه مولای متقیان حضرت علی علیه السلام بررسی نماید. روش پژوهش مبتنی بر تجزیه و تحلیل محتوایی و توصیفی و روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و نوع ابزاری که درجمع آوری اطلاعات استفاده شده است فیش برداری است. از نظر پیشوای پرهیزکاران تربیت معنوی، تربیت الهی است که دستیابی به آن مستلزم رعایت تقوای الهی و توجه به مبدأ و معاد و با رنج و مشقت فراوان همراه بوده و نیاز به تعقل و تفکر و سیر در آفاق و انفس و جد و جهد در جهت تصفیه نفس از رذایل و آراستگی به جمیع فضایل را می طلبد که حاصلش، نورانیت و صفای دل و فلاح و رستگاری و غایت آن تقرب الهی است. امید است نتایج این تحقیق بتواند افسردگی و بی تحرکی و پوچی و ناامیدی و یأسو بی خدایی رادر متربیان از بین برده و آنها را بیدار نموده تا در سایه رهنمودهای مولای متقیان، به زندگی اصیل و معنادار دست یافته و انسانیت انسانی شان به منصه ظهور برسد.

این پژوهش به این سوال که امیرالمومنین (ع) در برابر شیخین چگونه موضع گیری داشتند در سه فصل پاسخ می دهد. ابتدا به سقیفه و دسته بندی جریانها می پردازد. سپس به اصول موضع گیری امام در برابر اصل شیخین می پردازد که عبارتند از تحصن، امتناع از بیعت، اتمام حجت، سکوت. همچنین مواضع امام جهت خنثی سازی دسیسه ها بیان شده است.

موضوع تحقیق حاضر بررسی جلوه‌های مقاومت در نهج‌البلاغه است که به نحو گسترده و روشنی در نهج‌البلاغه علی (ع) متجلی است. برای این منظور ابتدا به ذکر مقدماتی در زمینه‌ی شخصیت علمی و عملی سراسر ایمان و استواری علی (ع) پرداخته شده است. پس از آن در مبحث اصلی به طور مفصّل و مستند در زمینه‌ی مولفه‌های اصلی پایداری شامل جهاد، تقوا، توکل، عدالت، صبر، زهد و رضا سخن به میان آمده و گفته شده است که ایمان، صبر، شجاعت و استقامت علی (ع) وقتی با میزان عقل گره می‌خورد، منشأ الهی پیدا می‌کند و فرازمانی و فرامکانی می‌شود. نتیجه آنکه: علی (ع) نمونه‌ی بارز یک انسان جهادگر، باتقوا، صبور، استقامت پیشه در برابر عوامل داخلی و خارجی، عدالت‌پیشه، متوکل، زاهد و مرضّی است که سبب شده مشخصه‌های پایداری در سخنان آن حضرت به طور گسترده و معناداری منعکس شود و مخاطبان خود را که در طول زندگی نیازمند دائم به استواری و استقامت هستند، در مسیر عدالت، کمال و سعادت پرورش دهد و هدایت کند

منشأ درد و رنج‌های انسان و شیوه مواجهه و راه درمان آن از موضوعات اساسی بشر در هر دوره‌ای بوده است. برآورده نشدن انتظارات انسان در روابط چهارگانه او با خود، غیر، هستی و خدا به سبب عامل (عوامل) فردی، اجتماعی، سیاسی، طبیعی و ماورای طبیعی تولید رنج می‌کند. در نهج‌ البلاغه بزرگترین دردها، کفر، نفاق، غیّ (بیراهه‌روی) و ضَلال (گمراهی) معرفی شده و از رنج حقیقی انسان دردمند سخن رفته است که ناشی از جداافتادگی او از خالق و کوشش برای لقای اوست. در نهج البلاغه برای کاهش، تحمل و تبدیل رنج‌ها چهار مقول? دینی مطرح است. به عبارت دیگر، بر مبنای ایمان و براساس سه اصل تقوا (پرواداری) ، زهد (پارسایی)، و احسان؛ مدلی اخلاق‌گرایانه با ساختار شش وجهی 1ـ بینش‌ها، 2ـ ارزش‌ها، 3ـ گرایش‌ها، 4ـ روش‌ها، 5ـ کنش‌ها، 6ـ گویش‌ها استنباط می‌شود. چهار مقول? فوق پیوندی جدانشدنی دارند. ایمان در رابط? انسان با خالق، رنج حقیقی انسان را تسکین می‌دهد و بر روابط دیگر پرتوافکن است، و تقوا در رابط? انسان با خود، زهد در رابط? انسان با هستی و احسان در رابط? انسان با دیگر انسان‌‌ها، رنج‌های حاصل از این روابط را می‌کاهد. برای بررسی دیدگاهی دیگر نسبت به رنج، به آراء متفکّری مراجعه شده که از بزرگترین عارفان مسیحی است و مهم‌ترین دغدغه‌اش بازگوکردن حقیقت ایمان و رنجی است که مومن راستین، پس از ورود به ساحت ایمان باید به دوش کشد. مفهوم رنج در تفکر سورن کی‌یرکگور ـ پدر اگزیستانسیالیسم (1813 ـ 1855 م) ـ ، از دریچه ایمان و در چارچوب نوعی الهیات مسیحی نگریسته شده است. با تبیین آراء او درباره رنج، علت، ماهیت و شیوه رویارویی با آن، می‌توان یک بررسی تطبیقی میان دو رهیافت اسلامی و مسیحی به مفهوم رنج را سامان داد و با جمع وجوه مشترک هر دو دیدگاه و افزودن وجوه متعالی برگرفته از تعالیم اسلامی (در نهج البلاغه)، می‌توان در پروراندن یک الگوی مذهبی جهانشمول برای انسان معاصر سهیم شد.در این تحقیق به روش تحلیل متن، دیدگاه امام علی (علیه السّلام) دربار? رنج‌ها و شیوه‌های مواجهه با آن و درمان دردها به طور تفصیلی تبیین شده، و دیدگاه‌های کی‌یرکگورِ مسیحی در این باره، با توجه به کتاب «سیرت دردمندان»، به اجمال بررسی شده است.

در این پژوهش به دنبال پاسخ به پرسش چگونگی رابطه ی میان مفاهیم اخلاقی در آموزه‌های علوی با این فرضیه هستیم که در نگاه امیرالمومنین (علیه السلام) نسبت به مفاهیم اخلاقی، ارتباط شبکه ای دیده می شود، که جایگاه هر مقوله از مقولات اصلی و فرعی اخلاقی و ...در آن مشهوداست. در واقع مسأله ی محوری در این پژوهش، یافتن چگونگی ارتباط میان مفاهیم اخلاقی از نگاه امیرالمومنین (علیه السلام) است.در پژوهش حاضر پس از تعریف اجمالی مفاهیم اخلاقی و بررسی ارتباط میان آنها در برخی منابع اخلاقی پر اهمیت، به گونه ای متفاوت و با نگاهی معطوف به ارتباط‌ها، به مطالعه‌ی مفاهیم اخلاقی و چگونگی پیوند میان آنها در معارف علوی پرداخته شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد، اسلام، ایمان، زهد، تقوا، یقین و رضا، قدم های اصلی تهذیب اخلاق اند و ارتباط بقیه ی مفاهیم اخلاقی ذیل این گام ها تبیین می پذیرند.

این تحقیق در پی یافتن دیدگاه امیرمومنان (ع) درباره الهی بودن یا مردمی بودن مقام امامت است. برخی معتقدند دیدگاه کنونی شیعه که امام را فرد منصوب از سوی خدا می داند، حتی به استناد منابع شیعی، ارتباطی با دیدگاه امام علی (ع) ندارد؛ این افراد در پی اثبات این مطلب هستند که امیرمومنان (ع) اعتقادی به الهی بودن امامت خویش نداشته و به خصوص حاکمیت و امامت سیاسی را وابسته به رأی و نظر مردم می دانسته است. ایشان برای تبیین این امر به برخی رفتارها و سخنان آن حضرت که گاه در منابع شیعی نقل شده است، استناد می کنند.مقاله پیش رو، با بررسی منابع روایی عموما شیعی بر آن است که امیرمومنان (ع) خود و سایر امامان معصوم (ع) را منصوب از سوی خداوند برای هدایت و رهبری سیاسی و دینی جامعه می داند. افزون بر این، معتقد است خداوند ایشان را از نظر آفرینش و تکوین به عنوان واسطه نزول نعمت ها قرار داده است.

مقاله حاضر که دست مایه ای در مسیر فلسفه اسلامی است، به تبیین مقایسه ای و تطبیقی وحدانیت و یکتایی ایزد بی همتا در کلام امام علی در نهج البلاغه و تحلیل براهین توحیدی شیخ الرییس، همت می گمارد و در پی اثبات این مطلب است که میان دیدگاه های فلسفی ابن سینا در پدیده وحدانیت باری تعالی و نگاه امام در نهج البلاغه گونه ای تباین وجود دارد که در طی مقاله مستدلا به این مهم خواهیم پرداخت. در این مسیر، به تحلیل و تبیین توحید ذاتی در دو مقام احدیت و واحدیت، ارتباط بساطت با وحدت و اینکه وحدت حق، وحدت حقه حقیقیه است نه وحدت عددی و تبیین وحدت ذات و صفات و عینیت مصداقی اوصاف، می پردازیم و سرانجام، ذات بحت و بسیط الهی، عاری از هرگونه شائبه کثرت معرفی خواهد شد. دیگر آنکه لحاظ صفاتی، اضافه و زائد بر ذات، خلاف آن وحدانیت صرف، خواهد بود.

اندیشمندان تأکید دارند و مطالعات متعدد نیز نشان داده است که حکومت‌ها برای برقراری تعامل بین ‌‌عناصر سازنده هر ساختار سیاسی‌ ـ که قانون‌، مقامات و ‌‌مردم را شامل می‌شود‌ ـ نیازمند و موظف به تهیه و تنظیم خط‌مشی‌‌های ارتباطی‌اند. در این راستا، بررسی فرمان حضرت امام‌علی‌ (ع) به مالک اشتر، با روش تحقیق اسنادی و در چارچوب زبان و ادبیات علوم‌ ارتباطات اجتماعی، بیانگر این مهم است که آن حضرت(ع)، به‌نوعی تاکید دارند که هیچ حکومتی نمی‌تواند بدون ارتباط با شهروندان خود عمل کند و باید بین حکومت (حاکم، نهادها و دستگاه‌های حکومتی) با مردم و برعکس، جریان مداوم اطلاعات، دستورالعمل‌ها، عقاید و ... برقرار باشد. در این حوزه می‌توان در بخش‌هایی از محتوای عهدنامه مالک اشتر، رهیافت‌هایی برای تمامی جوامع بشری مشاهده کرد، از جمله: توجه و احترام یکسان به تمامی شهروندان، مشخص‌کردن گروه‌های اجتماعی که شهروندان به آنها تعلق دارند و فراهم‌سازی امکان تعامل بین حکومت با قشرهای مختلف جامعه، فراهم‌کردن فرصت‌هایی برای برقراری ارتباط مستقیم، مباحثه و گفت‌وگوی عموم شهروندان با بالاترین مقامات حکومتی، فراهم کردن زمینه‌هایی برای دسترسی گروه‌های اجتماعی ضعیف‌تر به مراکز قدرت و نیز انتقال نیازهای آنان به حکومت، بدون آنکه این طبقه از شهروندان در بیان تقاضاها و انتظارات خود پیش‌قدم باشند، و فراهم‌کردن فرصت‌‌های متنوع ارتباطی برای بیان انتقادها و ارائه نظرات شهروندان و یا گروه‌های اجتماعی به مقامات حکومتی.