جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن به تناسب مقتضیات و اتفاقاتی که در طول 23 سال نبوت پیامبر اسلام وجود آمده است. سوره یا آیاتی از آن نازل می‌گردیده است تا در مواقع و مناسبت‌های لازم مردمان آن عصر را از چاه تاریکی و گمراهی بیرون آورد و به مقام قرب الهی بالا بکشد. تفسیر بر پایه ترتیب نزول قرآن امکان تحول‌سازی فرهنگی جامعه را فراهم می‌کند چرا که با آگاهی از چینش درست آیات بر پایه ترتیب نزول می‌توان معنای جامع و کاملی به دست آورد. یکی از پربسامدترین و مهم‌ترین داستان‌های قرآن داستان حضرت موسی می‌باشد. در این نوشتار داستان حضرت موسی بر اساس ترتیب نزول بررسی خواهد شد تا با فضا و زمان نزول این داستان در قرآن رویکرد دقیقی داشته باشیم.

مهدویت یکی از موضوعات مهمی است که پیامبر گرامی اسلام و ائمه اطهار : بدان پرداخته و آن را از جهات مختلف تبیین نموده اند. بزرگان و دانشمندان بیشتر بعد کلامی این موضوع را بررسی نموده اند. یکی از ابعاد قابل بحث، که کمتر بدان توجه شده است، بررسی آموزه های مهدویت از لحاظ فقهی می باشد زیرا مسائل فراوانی در خصوص امام زمان 7 و منتظران آن حضرت وجود دارد که می شود آن را در فقه مورد بررسی قرار داد. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی در صدد تبیین احکام فقهی مهدویت بوده است. شناخت درست احکام مسائل مهدوی، انسان مسلمان را به وظایف فردی و اجتماعی او در قبال حضرت مهدی منتظَر عجل الله تعالی فرجه الشریف آگاه ساخته، به او در زمینه سازی ظهور آن حضرت بیشتر کمک می کند. لذا در گام نخست، جایگاه اعتقاد به منجی موعود در ادیان ابراهیمی و غیر ابراهیمی بیان شده است. در گام بعدی حکم شرعی اعتقاد، انکار و شک در مهدویت مورد بررسی قرار گرفته، سپس احکام فقهی منتظران بیان شده است. در گام های بعدی به احکام اختصاصی امام زمان 7 پرداخته و در نهایت به احکام فقهی ادعاها پرداخته شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که اعتقاد به امامت و مهدویت واجب بلکه از ضروریات مذهب می باشد. انکار و شک در مهدویت حرام بوده موجب خروج منکر از دائره مذهب می شود. و در صورت برگشت انکار مهدویت به انکار الوهیت و نبوت موجب کفر منکر و خروج او از دین مبین اسلام می شود. معرفت و برخی از مراتب انتظار، از وظایف واجب مکلفان می باشد. توسل به امام زمان 7 امری مشروع، اهداء ثواب اعمال عبادی و نیابت از آن حضرت در عبادات مستحبی جائز بلکه مستحب است. قیام هنگام شنیدن لقب «قائم» مستحب شرعی نبوده، احتیاط در اجتناب بردن نام امام زمان 7 می باشد. ادعای امامت و مهدویت، ادعای توقیت، ادعای نیابت خاصه و ادعای نیابت عامه برای کسی که اهلیت ندارد، حرام است و ادعای ملاقات و رؤیت در برخی صور جائز نیست.

این تحقیق به آیات قرآنی که برای پاسخ به سوالات یهودیان از پیامبر اسلام حضرت محمد (صلی الله علیه وسلم) نازل شده‌اند، پرداخته و بر ماهیت گفت‌وگوی دینی بین اسلام و پیروان ادیان آسمانی پیشین تمرکز دارد. تحقیق اهمیت این آیات را در روشن‌سازی عقیده اسلامی و رد شبهات مطرح شده در مورد آن‌ها برجسته می‌کند. هدف‌های اصلی این تحقیق شامل بررسی سوالات یهودیان، انگیزه‌های آن‌ها (چه به دنبال حقیقت بودند و چه در پی ایجاد شک و تردید)، و شیوه بلاغی قرآن در پاسخ به این سوالات است. این مطالعه همچنین به تجزیه و تحلیل آیات از جنبه‌های دینی و تاریخی پرداخته و نقش آن‌ها در گفت‌وگوی دینی و جدلی را بررسی می‌کند. علاوه بر این، به بررسی شیوه‌های بلاغی قرآن در مواجهه با این سوالات و تأثیر آن‌ها در تثبیت عقیده اسلامی و ایجاد پل‌های گفت‌وگو بین ادیان پرداخته می‌شود. تحقیق بر مبنای روش تاریخی توصیفی، تحلیلی و مقایسه‌ای انجام شده است و سوالات یهودیان بر اساس روایت‌های کتب تفسیر و سیره نبوی بررسی شده است، با تأکید بر زمینه تاریخی که این وقایع در آن رخ داده‌اند. این مطالعه به اهمیت تربیتی و عقیدتی این آیات و نقش آن‌ها در تقویت گفت‌وگوی دینی و فهم رابطه جدلی بین مسلمانان و یهودیان در مدینه منوره اشاره دارد.این تحقیق به سه موضوع اصلی در قرآن پرداخته است:سوال در مورد ذوالقرنین:سوره کهف داستان ذوالقرنین را ذکر کرده است که یهودیان از پیامبر (صلی الله علیه وسلم) درباره آن پرسیدند. این سوال به منظور آزمایش صداقت نبوت حضرت محمد (صلی الله علیه وسلم) بود و پاسخ قرآن که وحی الهی بود، دلیلی بر صداقت رسالت پیامبر است.سوال در مورد حقیقت روح:آیه «وَیَسْئَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ» در زمینه سوال یهودیان از پیامبر (صلی الله علیه وسلم) نازل شده است که هدف از آن آزمایش علم پیامبر بود. پاسخ قرآن بیان می‌کند که روح امری است از سوی خداوند و علم انسان در این زمینه بسیار محدود است.سوال در مورد اصحاب کهف:داستان اصحاب کهف در آیات 8 تا 26 سوره کهف آمده است که یهودیان این سوال را از پیامبر (صلی الله علیه وسلم) پرسیدند. قرآن داستان اصحاب کهف را دلیلی بر قدرت خداوند و معجزه‌ای عظیم می‌داند و کلمه «الرقیم» به معانی مختلفی تفسیر شده است که با این داستان مرتبط است.مهم‌ترین نتایج:آزمون پیامبر (صلی الله علیه وسلم):یهودیان این سوالات را برای آزمایش صداقت پیامبر (صلی الله علیه وسلم) مطرح کردند و پاسخ‌هایی که قرآن ارائه داد، دلیلی بر صداقت رسالت او بود.بلاغت قرآن:پاسخ‌های قرآن به شکلی بلیغ و حکیمانه بود که ایمان مسلمانان را تقویت می‌کند و برتری وحی الهی نسبت به دانش اهل کتاب را نشان می‌دهد.احتکار دانش نزد اهل کتاب:یهودیان اطلاعات بیشتری درباره برخی داستان‌های تاریخی و اسرار دینی داشتند، اما وحی الهی حقایق را برای همه بشر آشکار کرد.جنبه تربیتی و روحانی:داستان‌هایی چون اصحاب کهف و ذوالقرنین هدفشان تقویت ایمان به خداوند و دعوت انسان به توکل بر خدا و اعتراف به عظمت او است. رابطه میان ادیان:این آیات تعامل قرآن با اهل کتاب را نشان می‌دهند و برتری وحی اسلامی در تفسیر مسائل روحانی و عقیدتی را مورد تأکید قرار می‌دهند.

نیجریه کشوری سرشار از منابع طبیعی و انسانی است. در شرایط کنونی کشورهای اسلامی، دشمنان اسلام و مسلمین از اختلافات میان فرق و مذاهب اسلامی سوءاستفاده کرده و از این طریق بار دیگر این کشورها را اشغال کرده، به تاراج منابع آنها ادامه می‌دهند و آنها را تحت سلطه خود نگه می‌دارند. مسلمانان تنها زمانی قادر خواهند بود از این سلطه خارج شوند که دلایل آن را بشناسند و در برابر دیدگان خود قرار دهند. شیعه و قادریه دو گروه تأثیرگذار در میان مسلمانان نیجریه و حتی سراسر غرب آفریقا هستند. قادری‌ها همانند شیعیان از فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر، و توجه به مسائل سیاسی و اجتماعی برخوردارند. این جریانات اثرگزار می توانند گام‌های مؤثری در تعاملات فرهنگی بردارند، از جمله تأکید بر مشترکات و تلاش برای همکاری در چهارچوب مسائل مشترک، وپرهیز از مسائل اختلافی. بهترین روش هم که می تواند جواگو باشد عبارت است از: ایجاد مدارس و مؤسسات دینی، تشکیل کمیته‌های تبلیغی برای افزایش آگاهی، و همکاری میان اندیشمندان هر دو گروه، علاوه بر این، می‌توان از طریق تحکیم روابط میان دانشمندان در زمینه پژوهش‌ها، سخنرانی‌ها و تألیف ونگارش کتابهای‌های مرتبط با تقریب به این همکاریها بهبود بخشید. همچنین می‌توان از طریق برگزاری مسابقات میان مدارس در موضوع وحدت و تقریب، آموزش جوانان قادری در حوزه فعالیت‌های امدادی، کمک به جامعه در امور بهداشتی و پاکسازی اماکن عمومی، آنان را در این نوع خدمات، جوانان قاریه را نیز مانند جوانان شیعه، فعال کرد.

یکی از اصول ضروری دین مبین اسلام که بعد از توحید هیچ اصلی به اندازه آن اهمیت ندارد و مورد اتفاق همه فرق و مذاهب اسلامی بوده معاد است که دارای مسائلی می‌باشد که بعضی از این مسائل مورد اشتراک و بعضی مورد افتراق میان مذاهب اسلامی است که از جمله این افتراقات بین امامیه و اباضیه، جسمانی و روحانی بودن معاد، شفاعت و خلود است که نوشتار حاضر به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای به بررسی این افتراقات پرداخته و دستاوردهایی را به دنبال داشته است. معاد به عنوان یکی از اصول اعتقادی مشترک میان مذهب امامیه و اباضیه است که در بعضی از مسائل معاد همچون جسمانی و روحانی بودن بین دو مذهب اختلاف است که امامیه قائل به معاد جسمانی و روحانی است ولی اباضیه تاکیدش بیشتر در معاد جسمانی است. در آموزه شفاعت، بین امامیه و اباضیه افتراقاتی وجود دارد مانند اختلاف در مورد شفاعت کنندگان که امامیه قائل است که شفاعت به خداوند و پیامبر اسلام (ص) خاتمه نمی‌یابد. مبحث دیگر شفاعت مرتکبین گناهان است که نظر امامیه نیز در این مورد مثبت است؛ اما اباضیه به خصوص علمای معاصر آنان، با ادله عقلی و نقلی خویش، منکر شفاعت برای این گروه هستند و کارکرد شفاعت را ارتقای درجه در بهشت می‌دانند نه نجات از آتش جهنم. اختلافی دیگری که بین امامیه و اباضیه در مسئله خلود می‌باشد اینکه اباضیه قائل به این هستند که مرتکبین گناهان کبیره و صغیره در آتش جهنم جاودانه‌اند. اما امامیه قائل به این است که مرتکبین گناهان کبیره بعد از اینکه عذاب خود را متحمل شدند به واسطه شفاعت پیامبر نجات پیدا می‌کنند؛ زیرا در قلب آنها ایمان وجود دارد و این امر موجب نجات ایشان می‌شود. تنها وجه اشتراک بین امامیه و اباضیه در مورد خلود، اینکه هر دو قائل به این هستند که کافران و مشرکان در آتش جهنم جاودانه می‌مانند و هیچ گاه از آن نجات پیدا نمی‌کنند.

طبق حکم عقل و تجربه بشری همگرایی در هر گروه اجتماعی قدرت و تعالی آن را در پی دارد و واگرایی موجب تضعیف و انحطاط آن می‌شود. با این وجود، همگرایی در میان مسلمانان به خاطر عوامل گوناگونی با چالش‌ها و موانع زیادی روبرو بوده است. در گروه‌ها و جریان‌های مذهبی عوامل متفاوتی می‌تواند موجب تشدید واگرایی در جهان شود. یکی از جریان‌هایی که با اتهام واگرایی روبرو بوده است، جریان‌ حدیث‌گرای غیرعالمانه و افراطی در جهان اسلام است که در این مسیر می‌تواند مورد تحلیل و ارزیابی قرار گیرد. از صدر اسلام در میان عامه‌ی مسلمانان و اهل‌سنت جریانی با عنوان «اصحاب حدیث» یا «اهل‌حدیث» پدیدار شد که منازعه‌های مذهبی زیادی را در اسلام رقم زد. این جریان با نگاهی افراطی به مرجعیت احادیث و ظاهرگرایی در برداشت‌های دینی، خود را طایفه ظاهره و منصوره و فرقه ناجیه دانسته و سایر مسلمانان را به عنوان فرق باطله یا بدعت‌گذار معرفی می‌‌نمود. جریان سلفیت در قرن‌های متأخر اسلامی نیز مبانی فکری اهل‌حدیث را دنبال می‌کند و به دنبال احیا و گسترش اندیشه‌های اهل‌حدیث است و طبق تفکر سلفیت، اسلام حقیقی قرائت اصحاب الحدیث از دین است. بر پایه این مبنا سلفیت، تمامی مذاهب اسلامی را با عنوان بدعت‌گذار یا کافر از اندیشه اسلامی طرد می‌کند و با ایجاد انحصارگرایی در تفکر اسلامی، ابعاد واگرایی مذهبی را تشدید می‌کند. از جهتی دیگر رویکرد متعصبانه و جَدَلی این جریان‌ نسبت به مذهب شیعه موجب شده تا برخی از سلفیون احادیث را نادیده بگیرند و برخلاف رویکرد حدیث‌گرایی بعضی از مشترکات اسلامی همچون فضائل اهل‌بیت(ع) را کمرنگ کرده یا مورد انکار قرار دهد،‌ آن‌گونه که اعتراض بعضی از علمای سلفی را نیز برانگیخته است. این موضوع به ضمیمه مواضع تکفیری بعضی از سلفیون همچون سلفیه نجدی(وهابیت) نسبت مناسک مشروع دینی همچون توسل و طلب شفاعت از اولیای الهی و زیارت قبور آنها، ابعاد واگرایی مذهبی آنها را نسبت به سایر مسلمانان دوچندان کرده است. در میان شیعیان نیز بعضی از اخباریون رویکردی یک‌سویه به روایات اهل‌بیت(ع) داشته‌اند. با نگاه به نظرات اخباریون این فرضیه مطرح است که نگاه انحصاری اخباریان در منابع دینی به روایات اهل‌بیت(ع) و تسامح‌شان در اسناد روایات، می‌تواند عاملی برای تشدید تفکرات واگرایانه در آنها باشد. همچنان‌که نگاه انتقادی اخباریان در تخطئه اصولیون درباره برداشت‌های علمی از اهل‌سنت، در این مسیر نیازمند تحلیل و بررسی است. از جهت تاریخی دوره قدرت و تسلط اخباریان بر جامعه علمی شیعه مواضع واگرایانه در شیعه تشدید شده و آثاری متعددی در این زمینه نگاشته شده است. با توجه به مقدمه‌ای که گذشت و با توجه به گستره واگرایی مذهبی در میان جریان‌های اهل‌حدیث و سلفیت در اهل‌سنت و اخباریان در شیعه، تأثیر و نقش اندیشه‌ها و نظرات مذهبی این جریان‌ها بر واگرایی مذهبی مسلمانان یکی از موضوعات مهم پژوهشی است. بر این اساس، در پژوهش کنونی با مراجعه به مکتوبات اصحاب حدیث و سلفیت در میان اهل‌سنت و اخباریان در شیعه، مبانی آنها مورد مطالعه قرار گرفته و تأثیراتی که این مبانی بر مهمترین مؤلفه‌های واگرایی دینی دارند، مورد پژوهش و تحلیل قرار می‌گیرند. در این میان ملاک‌هایی وجود دارند که تکیه بر آنها مبانی و نظرات اخباریان مورد سنجش قرار می‌گیرند و تأثیرات آنها بر واگرایی مذهبی ارزیابی می‌شوند. در تحقیق حاضر با توجه این مؤلفه‌ها به تبیین و استخراج اندیشه‌های حدیث‌گرایی افراطی در شیعه و اهل‌سنت که ممکن است منجر به واگرایی بشوند، می‌پردازیم و سپس تأثیرات این تفکرات را در تفکر عمومی مسلمانان و همچنین جریان‌های فکری که به آنها نزدیک شده‌اند، بررسی می‌کنیم.