جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه و شرح مغنى الأديب با تجديد نظر و اضافات كلى، اثر غلامعلى صفايى بوشهرى، ترجمه و شرح غير مزجى كتاب «مغنى الأديب» اثر ابن هشام مى‌باشد كه به فارسى تحت‌اللفظى، برگردان شده است. شارح، به سفارش تعدادى از اساتيد و طلاب، جهت ارائه خدمتى به ايشان، اقدام به شرح و ترجمه كتاب «مغنى الأديب» كرده است. خود ايشان در مقدمه، به اين نكته اشاره دارند كه علاوه بر اين سفارش، موج شرح‌نويسى بر كتب حوزه به سبک توضيحى و ترجمه‌اى، بدون تدقيق و تحقيق، علت مضاعفى شده است تا اين پيشنهاد، پذيرفته شود. در اين شرح، تعليل‌هاى فنى نحوى درباره احكام مذكور در متن آورده شده است. تحليل دستورى اشعار و شأن نزول آيات و ابيات، قبل و بعد از اشعار مذكور در متن، تا آنجا كه مربوط به فهم مطالب مورد بحث مى‌باشد، ذكر گرديده است. نظر علماى نحو و تفسير در ذيل مطالب بيان شده و براى تحقيق درباره اشعار مذكور در متن، مشخصات بسيارى از كتبى كه درباره اين اشعار بحث كرده‌اند، در پاورقى آورده شده و بعد از اختتام هر بحث، آدرس‌هاى تحقيقى درباره آن كلمه مورد بحث، ذكر گرديده است. سبک بيان مطالب، طورى است كه هم داراى ترجمه تحت‌اللفظى عبارات و هم داراى توضيحات فنى مباحث مى‌باشد؛ به همين جهت، در بعضى از عبارات، به علت دقيق بودن عبارت كتاب، مراعات ترجمه تحت‌اللفظى شده كه با دستور زبان فارسى، سازگار نمى‌باشد. در هر جلد، فهرست مطالب همان جلد در ابتدا و فهرست منابع و مآخذ مورد استفاده شارح، در انتهاى كتاب آمده است.

ترجمه و شرح مغنى الأديب با تجديد نظر و اضافات كلى، اثر غلامعلى صفايى بوشهرى، ترجمه و شرح غير مزجى كتاب «مغنى الأديب» اثر ابن هشام مى‌باشد كه به فارسى تحت‌اللفظى، برگردان شده است. شارح، به سفارش تعدادى از اساتيد و طلاب، جهت ارائه خدمتى به ايشان، اقدام به شرح و ترجمه كتاب «مغنى الأديب» كرده است. خود ايشان در مقدمه، به اين نكته اشاره دارند كه علاوه بر اين سفارش، موج شرح‌نويسى بر كتب حوزه به سبک توضيحى و ترجمه‌اى، بدون تدقيق و تحقيق، علت مضاعفى شده است تا اين پيشنهاد، پذيرفته شود. در اين شرح، تعليل‌هاى فنى نحوى درباره احكام مذكور در متن آورده شده است. تحليل دستورى اشعار و شأن نزول آيات و ابيات، قبل و بعد از اشعار مذكور در متن، تا آنجا كه مربوط به فهم مطالب مورد بحث مى‌باشد، ذكر گرديده است. نظر علماى نحو و تفسير در ذيل مطالب بيان شده و براى تحقيق درباره اشعار مذكور در متن، مشخصات بسيارى از كتبى كه درباره اين اشعار بحث كرده‌اند، در پاورقى آورده شده و بعد از اختتام هر بحث، آدرس‌هاى تحقيقى درباره آن كلمه مورد بحث، ذكر گرديده است. سبک بيان مطالب، طورى است كه هم داراى ترجمه تحت‌اللفظى عبارات و هم داراى توضيحات فنى مباحث مى‌باشد؛ به همين جهت، در بعضى از عبارات، به علت دقيق بودن عبارت كتاب، مراعات ترجمه تحت‌اللفظى شده كه با دستور زبان فارسى، سازگار نمى‌باشد. در هر جلد، فهرست مطالب همان جلد در ابتدا و فهرست منابع و مآخذ مورد استفاده شارح، در انتهاى كتاب آمده است.

کتاب «النهجه المرضیه فی شرح الالفیه » اثر جلال الدین عبدالرحمن السیوطی یکی از کتاب های نحوی است که در حوزه برای آموزش علم نحو استفاده میشود. این کتاب یکی از شرح هایی اس ت که بر کتاب الفیه فی النحو محمدبن عبدا لله ابن مال ک نوشته شده است. نویسنده در مقاله حاضر به طور مبسوط روش سیوطی در نگارش کتاب مذکور را وا کاوی کرده است. از این رو، در تبیین هر کدام از روش ها، نمونه هایی از کتاب بیان م یکند. در انتها نیز نکاتی برای تدریس و فرا گیری بهینه کتاب ارائه میدهد.

کتاب «النهجه المرضیه فی شرح الالفیه » اثر جلال الدین عبدالرحمن السیوطی یکی از کتاب های نحوی است که در حوزه برای آموزش علم نحو استفاده میشود. این کتاب یکی از شرح هایی اس ت که بر کتاب الفیه فی النحو محمدبن عبدا لله ابن مال ک نوشته شده است. نویسنده در مقاله حاضر به طور مبسوط روش سیوطی در نگارش کتاب مذکور را وا کاوی کرده است. از این رو، در تبیین هر کدام از روش ها، نمونه هایی از کتاب بیان م یکند. در انتها نیز نکاتی برای تدریس و فرا گیری بهینه کتاب ارائه میدهد.

چنـانچه بتوان به كسى كه مسـائل فلسفى را جمع آورى كرده و در كتاب مستقلى به ترتيب و تنسيق آن هاپرداخـته يا به كسى كه آن ها را شرح مى دهد يا بر آن ها تعليقه مى زند يا براى شاگردانش تدريس مى كند، عنوان «فيلسوف» داد، به طريق اولى مى توان بر امام على (عليه السلام) كه در شناخت هستى و اسرار آن در همه قرون و بر همه نسل ها پيشى گرفته است، عنوان «سرور فيلسوفان» و «نخستين استادفيلسوفان» اطلاق كرد. همچنين اگر فيلسوف كسى باشد كه عالَم را بشناسد و آن را براى عالَميان معرفى كند، پس از پيامبر (صلى الله عليه وآله) كسى را عالم تر، ژرف انديش تر، صائب الرأى تر، پرآوازه تر و بزرگوارتر از اميرالمؤمنين نمى شناسيم؛ همو كه در مناسبت هاى گوناگون فرمود: «سَلُونى قَبْلَ اَن تَفْقِدُونى»؛ پيش از آن كه مرا از دست بدهيد، از من بپرسيد. در اين جمله، حضرت (عليه السلام) پرسش از علم خاص يا باب خاصى را مطرح ننموده و اين خود دليل روشنى است بر اين كه ايشان «سرور فيلسوفان»، «پيشواى حكيمان» و بزرگ ترين دانشمندى است كه به همه علوم و ظرايف و اسرار آن ها احاطه داشته و شارح و مفسر آن ها بوده و در همه علوم، از الهيات گرفته تا تفسير و قرائت ها تا فقه و حديث و اخلاق و قضا و رفع دعاوى تا فصاحت و بلاغت و ديگر علوم ادبى تا رياضيات و طب و شيمى تا مجادله و مناظره براى اثبات حق و ساكت نمودن معاندان و منكران، به بالاترين مراتب رسيده بود. در این مقاله، بعضى از دلايل و شواهد این سخن را متذكر مى شويم.

خداوند قرآن را برای هدایت بشر فرو فرستاده است. یکی از راه های برخورداری از هدایت قرآن، ترجمه روان، بدون ابهام و زودیاب آن است. نقد ترجمه های قرآن یکی از راهبردهای رسیدن به ترجمه هایی با ویژگیهای پیش گفته است. در این مقاله به بررسی ترجمه فعل های «کاد/ یکاد»، «لایکاد» و «لم یکد» در ترجمه آقایان مجتبوی، مکارم، فولادوند، خرمشاهی، گرمارودی، صفوی، محمدعلی رضایی اصفهانی، استادولی، و کریم زمانی پرداخته ایم. این مترجمان در ترجمه «کاد» معادل «نزدیک بود» و در ترجمه «یکاد» معادل «نزدیک است» را به کار برده اند. آقای فولادوند و کریم زمانی در ترجمه این دو فعل علاوه بر معادل بیان شده، از معادلِ «چیزی نمانده بود» برای «کاد» و «چیزی نمانده است» برای «یکاد» نیز استفاده کرده اند. آقای صفوی تنها مترجمی است که دچار آسیب گرته برداری معنایی در ترجمه فعل «کادوا» در آیه 19 سوره جن و «لایکاد» در آیه 17 سوره ابراهیم شده است. برخی از مترجمان یادشده در ترجمه «لایکاد» و «لم یکد» معادل «نزدیک نیست» یا «نزدیک است» را به کار برده اند که نادرست است. در ترجمه این دو فعل باید از معادل «نمی تواند» استفاده کرد.

مسجد جامع بصره یکی از این مساجد جامعی بوده که از نهادهای سیاسی و فرهنگی جهان اسلام در دو قرن اول هجری محسوب می شود. سؤال اصلی این است که با توجه به حضور موالی و تازه مسلمانان در شهر بصره، مسجد جامع این شهر چه نقش و جایگاهی در توسعه مبانی دینی و فرهنگی اسلام داشت و تأثیر و تأثر آن با مسجد جامع کوفه چگونه بوده است؟ در پاسخ، ضمن نگاهی به تعاریف نظری، ابعاد و جامعیت مسجد در شهرها، به شکل گیری جامع بصره و میزان غنای علمی و فرهنگی آن اشاره و با استفاده از منابع تاریخی و جغرافیایی، تقابل جامع بصره با جامع کوفه بررسی می شود. حاصل اینکه اگرچه ضرورت های نظامی و سیاسی بنای جامع بصره را سبب گردید، اما این مکان کانون اصلی توسعه مبانی فرهنگی و علمی در میان تازه مسلمانان شد که نتیجه آن آزادی اندیشه اسلامی و ظهور علم کلام و نحو بود.

چکیدهعلم نحوِ زبان عربی، یکی از علوم مهمّ اسلامی است به دلیل آن که این علم، بخش بزرگی از دستور زبان قرآن است، و قرآن هم کتاب دینی انسانهای فراوانی بر روی کره خاکی اسف.این علم، از همان سده‌های آغازین اسلامی، و به واسطه گسترش سریع اسلام و نیازِ تازه‌مسلمانان از ملّتهای دیگر به فهم زبان دین تازه، رشد و توسعه و تکامل یافت و بسیار مورد توجّه علمای مسلمان، اعمّ از عرب و غیر عرب قرارگرفت؛ که یکی از ملّتهای مسلمانی که بیشترین و مهم‌ترین و موثّرترین خدمتها را به این علم کرد، ایرانیان بودند و این دانش جایگاه ویژه ای در میان عالمان ایرانی یافت؛ چنان‌که از میان آنان نحویان تأثیرگذار و مبرّزی، همچون "سیبویه" و "خلیل" ظهور کردند. خدمتهای ایرانیان به علم نحو همچنان و تا قرن حاضر هم ادامه پیدا کرد و نحویان، کتابهای زیادی، چه کوچک و چه بزرگ و چه منثور و چه منظوم، در علم نحو پدید آوردند. یکی از این آثار ـ که در واقع، ادامه کوشش صدها ساله علمای ایران در خدمت به زبان و نحو عربی است ـ کتاب "الألفیّه المسعودیّه" از سیّدمسعود هاشمی (1364ـ 1315 ش)، از عالمان و شاعران و ادبای معاصر کردستان ایران است، که از جمله آثار فراوان به‌جامانده از او و منظومه‌ای عربی است‌‌‌ در هزار و هفتاد بیت در بحر رجز و تاکنون ناشناخته مانده و هنوز رخسار آفتاب به خود ندیده است. در پژوهشِ حاضر، سعی شده است که: نخست، منظومه مذکور و مولّف آن، به طور جامع معرّفی و سپس بخشی از آن شرح و تفسیر شود؛ و در جهت این هدف، چنین عمل شده است:الف) در آغاز، در مقدّمه‌ای، مولّف و کتاب او و روش کار وی معرّفی شده و در ادامه، به اختصار، درباره علم نحو در جهان اسلام و ایران، با ذکر مشهورترین نحویان و کتب و منظومه‌های نحوی و نحو در شعر فارسی سخن رفته اسف.ب) بخشی از منظومه، از روی نسخه منحصر به فرد آن که با اطّلاع ناظم استنساخ شده و به تأیید و تصحیح خود او هم رسیده است، آورده و بعد از اعراب‌گذاریهای لازم، لغات و مفردات غریب برخی ابیات معنی شده، و سپس، حاصل سخن بیت یا ابیات ـ یا مستقلاً و یا در ضمن بحث از موضوع ـ همراه با ذکر اقوال و منابع و گاهی شواهدِ موضوع، به نثر به دست داده شده و اگر موردِ جدید یا سخن و ترجیحی از ناظم موجود بوده، ذکر شده و در جاهایی، سخن کتاب با کتب همانندش مقایسه شده اسف.ج ) در پایان‌ هم، فهرست منابع شرح ارائه شده اسف.از آنجا که هدف اصلی از این پژوهش، معرّفی و شناساندنِ منظومه مزبور و جلوگیری از نابودی آن بوده، چنان‌که گفتیم، تنها بخشی از آن نقل و به دلایل زبانی به عربی شرح شده و از این‌ رو، به آن قسمتهایی که از آن حذف شده، با علامت سه نقطه ( … )اشاره شده است و باید یادآوری کرد که این منظومه، شایسته تحقیقات وسیع‌تر و کامل‌تر و درخورِ شرح و انتشار کامل به نظر می‌رسد.