جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف این پژوهش عبارت بود از بررسی روش‌های اهل‌بیت(ع) در نهادینه‌سازی سبک زندگی اسلامی؛ سؤال اصلی پژوهش این بود که: «چه راهکارها و روش‌هایی برای نهادینه‌سازی سبک زندگی اسلامی از سیره و سخن اهل‌بیت(ع) قابل استخراج است؟»؛ برای رسیدن به این هدف، از روش تحلیل عقلی، راجع به محتوای احادیث اهل‌بیت (که با این مسئله مرتبط بودند) استفاده شد. دستاوردهای این پژوهش عبارت بود از هشت راهکار عمده تغییر فرهنگی از نگاه اهل‌بیت(ع): 1) تغییر نگرش؛ 2) توجه به آموزش‌های کاربردی، مصداقی، عینی و جزئی؛ 3) خودشناسی و تقویت شخصیت؛ 4) بازشناسی سبک زندگی پیامبران و اولیای الهی به عنوان الگو؛ 5) اصلاح رفتار مسئولان، متولیان فرهنگی و ذی‌نفوذان اجتماعی؛ 6) ترویج عزت فرهنگی، اقتصادی، اعتقاداتی (مثل تولی و تبری)؛ 7) عنایت ویژه به عدالت و نظم سیستمی و اکتفا نکردن به عدالت و تقوای فردی؛ 8) اجرای قانون در برخورد با مجرمان و نظم‌شکنان و قانون‌گریزان.

هدف این پژوهش، عبارت بود از کشف و ارائه راهکارهای عملی برای مدیران جامعه در باب اوقات فراغت. سؤال پژوهش این بود که اهل‌بیت(ع)، چه ترغیب‌ها و تحذیرهایی را به ما ارائه می‌کنند؟ به این منظور، از روش تحلیل عقلی، راجع به محتوای احادیث و سیره اهل‌بیت(ع) استفاده شد. بعضی از دستاوردهای پژوهش به این ترتیب است: اسلام (به جز اشتغالات لهوی)، فراغت را یک نیاز فطری و غریزی یا ضرورت زیست اجتماعی دانسته است و در چارچوب نظام هنجاری خود می‌پذیرد. ادله ترغیبی و تحذیریِ فراوانی (در حد کشف یک الگو) را ارائه می‌دهد؛ مثل: نفی مفاسد اخلاقی، تناسب با اقتضائات فطری، همسویی با کمال­جویی معنوی، تولید آثار و کارکردهای مثبت، دارا بودن غرض عقلایی، کنترل‌پذیری عقلانی، عدم تناسب با مجالس لهو و لعب، پرهیز از تن‌آسایی و نازپروردگی، رعایت اعتدال و پرهیز از زیاده‌روی، اجتناب از واقعیت‌گریزی، ترجیح شادی‌های روحی بر شادی‌های جسمی.

این پژوهش، با هدف بررسی سبک آموزش دینی امام سجاد(ع) انجام شد و در پی تبیین راهبردی «الگوی آموزش دینی آن حضرت بود»؛ به این منظور از روش توصیف و تحلیل نظریِ سخنان آن امام(ع) (صحیفه سجادیه و رساله حقوق) استفاده شد. از دستاوردهای این پژوهش عبارت بود از: 1) در هر شرایط، لازم است که دین‌آموزی به تناسبِ همان شرایط شکل گیرد و تعطیل نشود (جهل، اختناق و یأس مردم، فساد حاکمان، انزوای امام(ع))؛ 2) محتوا، باید طبق نیاز جامعه ارائه شود (امام به اموری؛ مانند عدالت، قیامت، قبر، حقوق افراد نسبت به یکدیگر، حقوق محیط زیست، فقه، خانه و خانواده، مسائل عمیق اخلاقی و عرفانی، امر به معروف و نهی از منکر... پرداختند)؛ 3) به لحاظ روش آموزش، باید از همه روش‌های ممکن سود جست (تربیت نیرو از میان مستضعفان، ارائه مناجات و دعا، آموزش­های رفتاری برنامه‌ریزی شده، آموزش­های گفتاری با زبان توده مردم، زبان عاطفی و فطرت­گرا).

هدف پژوهش عبارت بود از استخراج اصول فرزندپروری در سبک زندگی اهل‌بیت(ع)؛ به این منظور از روش تحلیل نظری رفتار و گفتار آنان، به عنوان الگوی رفتاری، استفاده شد؛ از جمله دستاوردهای پژوهش، عبارت است از اصولی مانند: زمینه‌سازی (چون تربیت پیچیده و پیوسته است، باید در هر مقطع سنی، مقدمات تربیت در مقطع بعد فراهم شود)، پیشگیری (باید به آسیب‌های احتمالی در فرایند تربیت و راه اجتناب از آن توجه شود)، تکریم (هر نوع اقدامی که موجب خدشه‌دار شدن حرمت فرزند می‌گردد نامطلوب است)، تدریج (‌باید برنامه تربیتی به صورت گام‌به‌گام، متناسب با اقتضائات سنی، جنسیتی و... طراحی و اجرا گردد)، توجه به توانایی و ظرفیت متربی (برنامه‌ها باید تناسب با مراحل رشدیِ فرزندان داشته باشد)، عدم تحمیل بر کودک (والدین باید فرزندان را تا قبل از سن تمییز در انجام فعالیت‌های مورد علاقه و تجربه‌آموزی آزاد بگذارند).

ارکان اصلی شکل‌دهی به هویت اجتماعی و تمایزات یک جامعه عبارتند از: باورها (جهان‌بینی)، ارزش‌ها (ایدئولوژی) و سبک زندگی (نظام ترجیحات رفتاری) آنان. الگوی همسرداری از دیدگاه اهل‌بیت(ع)، به عنوان یکی از مهم‌ترین مصادیق سبک زندگی، هدف پژوهش حاضر بوده است. این پژوهش از تحقیقات کیفی بوده و با روش توصیفی‌ـ تحلیلی انجام شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که در سبک همسرداری اهل‌بیت(ع) نکات زیر مورد توجه بوده است: 1) هماهنگی با اهداف خلقت انسان؛ 2) رشد معنوی و مادی؛ 3) جامعیت ابعاد زندگی؛ 4) رفتار متناسب با توانمندی‌های افراد؛ 5) تفاوت‌های روان‌شناختی زن و مرد؛ 6) نیازهای مادی و معنوی افراد؛ 7) التزام به اخلاق و حقوق در خانواده؛ 8) نیازهای جنسی و عاطفی؛ 9) تفریح و شادی و لذت‌های حلال؛ 10) توصیه‌های مؤکد به مدارا، گذشت، احسان، خوش‌زبانی، صرفه‌جویی، رازداری، ادب و... .

هدف پژوهش، ساخت و اعتباریابی مقیاسی برای سنجش سبک زناشویی دینی بود. بدین منظور پرسشنامه مقدماتی مربوط به تکالیف زوجین، از متون اسلامی استخراج و بر روی 198 زوج (198 زن و 198 شوهر) که به روش نمونه‌گیری تصادفی از بین زوج‌های در دسترس شهر اصفهان انتخاب شده بود، اجرا گردید. پس از تحلیل عوامل، یک مقیاس46 ماده‌ای ویژه زنان، مشتمل بر پنج عامل به نام‌های «صمیمیت عاطفی‌ـ جنسی»، «مهارت‌های ارتباطیِ اسناد به همسر»، «پایبندی به فرامین دینی»، «مدیریت خانه» و «گذشت – فداکاری») و یک مقیاس کوتاه 43 ماده‌ای ویژه شوهران، مشتمل بر پنج عامل به نام‌های «صمیمیت عاطفی- جنسی»، «مهارت‌های ارتباطیِ اسناد به همسر»، «پایبندی به فرامین دینی– مشارکت»، «مسئولیت‌پذیری- سرپرستی» و «سبک‌های حل تعارض» استخراج شد. ضرایب همسانی درونی این دو مقیاس‌، به ترتیب عبارت بود از 81/0 و 86/0. روایی همزمان این دو مقیاس با مقیاس‌های صمیمیت زناشویی (IS)، سبک زندگی اسلامی (I.L.S.T.) و تعهد دینی (RCI-10) محاسبه شد که نتایج روایی بالای این مقیاس را تأیید کرد.

پژوهش حاضر با هدف تعیین نقش مدیریت شهری در ترویج سبک زندگی اسلامی ایرانی انجام‌ شده است و به دنبال پاسخگویی به این پرسش است که آیا بین نقش مدیریت شهری در ترویج سبک زندگی اسلامی ایرانی در وضعیت مطلوب و موجود تفاوتی وجود دارد یا خیر. روش پژوهش، توصیفی و از نوع پیمایشی است که در آن سبک زندگی اسلامی در ابعاد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، در دو وضعیت مطلوب و موجود، توسط پرسشنامه‌ محقق ساخته (در منطقه پنج شهرداری تهران) مورد بررسی قرارگرفته است. یافته‌های پژوهش نشان داد بین وضعیت مطلوب و موجود، اختلاف معناداری وجود دارد. در بعد اجتماعی بیشترین نقش در وضعیت موجود در مؤلفه «نشاط اجتماعی»، در بعد فرهنگی در مؤلفه «اوقات فراغت» و در بعد اقتصادی در مؤلفه «حفظ محیط ‌زیست و توسعه پایدار» می‌باشد. همچنین، یافته‌های پژوهش در وضعیت مطلوب، نقش برجسته‌ مدیریت شهری در کلیه مؤلفه‌های سبک زندگی اسلامی را تأیید می‌کند.

جوامع اسلامی دچار التقاط شدید فکری و رفتاری هستند. پس از چند سده پیشرفت تمدنی در جوامع اسلامی، هجوم دشمنان مختلف و جنگ‌های پیاپی و درگیری‌های داخلی و نیز تکفیر مسلمانان از سوی برخی از مذاهب اسلامی، جامعه اسلامی عقب گردی به سمت و سوی جاهلیتی جدید داشت. این عقب گرد همراه با پذیرش فرهنگ‌های مسلطی بود که در سده‌های اخیر توان علمی خود را در فن آوری‌های مادی نشان داده و در این عرصه‌ها پیشرفت‌های چشم‌گیری داشته‌اند. این گونه است که نوعی سبک زندگی التقاط در فکر و رفتار در جوامع اسلامی شکل گرفت که نه تنها عامل پیشرفت نشد، بلکه موجبات افزایش عقب افتادگی جوامع اسلامی و تسلط دشمنان دین و ملت شد. نویسنده در این مطلب بر آن است تا با بررسی سبک زیستی در جوامع اسلامی و علل مشکلات کنونی جهان اسلام، راه کار برونرفت را تبیین کرده و اثبات نماید که تنها راه همانا بازگشت به سبک زندگی اسلامی با بازخوانی و به کارگیری آموزه‌های قرآنی، اسلامی و عرفانی است. چرا که فرازمندترین و جامع‌ترین سبک زندگی، برنامه‌ای است که از تعالیم الهی و آموزه‌های وحیانی استخراج شده باشد. در این راستا دانشوران مسلمان نیزمتناسب با رویکرد علمی- فلسفی و آموخته‌های خود از اسلام و یافته‌های خود به ارائه برنامه زندگی اقدام کرده‌اند. در این میان عرفا نیز طبق آموخته‌های خود از اسلام و یافته‌های شهودی و باطنی، دستورالعمل‌هایی را برای رسیدن به حیات معنوی و زندگی مطلوب بیان کرده‌اند.

«کتاب السیاسة» به قلم ابو علی سینا و در باب سیاست است که در قرن پنجم هجری، به زبان عربی تالیف شده است. بو علی، ابتدا در مورد تفاوت مردم در صفات و مراتب و سپس در باره لازم بودن تدبیر و سیاست برای مردم، سخن گفته است، آن گاه تحت عنوان کلی «اهل الانسان»، به مسائل زیر پرداخته است: ۱. فی سیاسة الرجل لنفسه. ۲. فی سیاسة الرجل دخله و خرجه. ۳. فی سیاسة الرجل اهله. ۴. فی سیاسة الرجل ولده. ۵. فی سیاسة الرجل خدمه.شیخ الرئیس، قبل از پرداختن به مسائل پنج گانه فوق، بحث دقیقی راجع به خانواده دارد و نظام خانواده را نیازی ضروری برای هر مردی می‌داند و می‌گوید: انسان برای آرامش و استراحت خود نیاز به منزل و ماوایی دارد که در آن ساکن گردد و همسری که حافظ آن منزل و ماوی باشد و هم چنین برای بقای نسل خود باید فرزندانی داشته باشد، کما اینکه زندگی در اجتماع، نیازمند برخوردها و معاشرت‌هایی است که همه اینها نیاز به سیاست را در انسان روشن می‌سازد. ← فصل اول نخستین فصل رساله، در باب سیاست مرد در مورد نفس خودش می‌باشد که بو علی آن را احسن در نظم و ابلغ در نفع می‌داند، زیرا خودسازی زمینه تمام خوبی‌های انسان می‌باشد. از آن جایی که انسان اقرب اشیا به خودش و اکرم آنها بر خودش می‌باشد، فلذا سزاوارتر به عنایت و توجه است. در باب سیاست نفس، انسان دارای یک عقلی است که به منزله سائس می‌باشد و یک نفس اماره‌ای دارد که منشا همه بدی‌ها و پستی‌ها است که آن هم به منزله مسوس می‌باشد. ← فصل دوم دومین فصل رساله، در سیاست مرد در مورد دخل و خرجش می‌باشد. ابن سینا، نیاز انسان به قوت و ما یحتاج زندگی را دعوت کننده وی به جلب روزی و تلاش برای به دست آوردن احتیاجات زندگیش می‌داند. مؤلف، انسان‌ها را در باب به دست آوردن روزی به دو دسته تقسیم می‌کند: دسته‌ای که به اندازه نیازشان روزی به دست می‌آورند و دسته‌ای که دخلشان کفاف خرجشان را نمی‌دهد.در مرحله بعدی، صناعات را به سه دسته تقسیم می‌کند: دسته‌ای که از عقل انسان به دست می‌آید، مانند کارهای مدیریتی که ریاست ، وزارت و... را به دنبال دارد؛ صنفی که از علم و ادب حاصل می‌گردد که طب و نویسندگی و... از آن حاصل می‌شود و قسم سوم که از شجاعت و قوت و قدرت به دست می‌آید.بو علی، می‌گوید: هیچ چیز برای مرد زیبنده تر از آن نیست که روزی واسع و تامین کننده نیازش، برایش، در آسان‌ترین و بهترین صورت مهیا باشد، اما اینکه درآمد بیش از حد ضرورت، چگونه بایدصرف گردد، موضوع دیگر بحث بو علی، در این فصل است که به اعتقاد وی، این درآمدها، باید بخشی در صدقات و زکوات و بعضی در امور خیر و بعضی به عنوان ذخیره برای زمان نیاز صرف شوند. ← فصل سوم در فصل سوم، سیاست مرد با خانواده خود است. در این فصل، ابتدا خصوصیات یک زن خوب از نگاه بو علی که ناظر به روایات و کلمات حکما می‌باشد، بیان گردیده است. وی، زنی را که دارای عقل ، تدین ، حیا و عفت ، خوش اخلاقی و بچه زا باشد، شریک ملک، قیم مال و خلیفه رجل می‌داند. ابن سینا، هیبت ، کرامت و شغل را سه لازمه سیاست مرد با خانواده اش می‌داند. به عقیده بو علی، اگر مرد در مقابل زنش دارای هیبت نباشد، باعث سبکی مرد گردیده و در نتیجه حرف شنوی زن در مقابل مرد از بین می‌رود. کرامت مرد هم باعث خوش بینی زن نسبت به همسرش شده و زن همیشه دوام و بقای شوهرش را طلب می‌کند و اشتغال زن در منزل به امور فرزندان و خانه، مهم‌ترین عامل سلامت زن است که وی را از اظهار وجودش نسبت به بیگانگان و نامحرمان باز می‌دارد. ← فصل چهارم فصل چهارم، در سیاست مرد با فرزندانش می‌باشد. مراتب حق اولاد بر والدینش، طبق آنچه شیخ الرئیس، ترسیم می‌کند، عبارتند از: نام نیکو انتخاب کردن، از شخصی عاقل شیر خوردن که موجب حماقت فرزند نباشد و وقتی بچه از شیر گرفته شد، به تادیب و اخلاق او اقدام کند، قبل از آنکه اخلاقیات پست و مذموم به سراغ بچه بیاید، چرا که اگر بچه چنین خلقیاتی را کسب کند، جدا کردنش از آنها تقریبا ناممکن می‌باشد.در مراحل تربیت فرزندان، نخست، تشویق . اگر نشد، توبیخ. اگر کافی نبود، تنبیه . اینها در راستای هم به عقیده بو علی، مفیدند که در صورت تکمیل این مراحل و رشد نسبی کودکان، آموزش قرآن از مهم‌ترین وظایف والدین است.مراحل آموزش فرزندان و همین طور پرورش آنها در این جا به دقت مورد بررسی قرار گرفته‌اند که از آن جمله، قرار گرفتن کودکان در محیط آموزش و چگونگی معاشرت آنها با کودکان دیگر و... می‌باشد. آموزش صناعات و حرف، چگونگی حضور آنها در اجتماع و در نهایت فراهم کردن اسباب ازدواجشان در آخرین مراحل، از جمله وظایف پدر و مادر نسبت به فرزندان قرار دارد. ← فصل پنجم سیاست مرد با زیردستان، آخرین و پنجمین فصل، است. ابن سینا، می‌گوید: نسبت زیردستان به انسان، نسبت اعضای بدن به جسم است. وی، اضافه می‌کند همان طور که مردم می‌گویند: حاجب مرد، چهره او، کاتبش، قلم او و رسولش زبان اوست، به نظر ما خدم و حشم مرد، دست و پای اوست؛ به همین جهت، برخورد مناسب با زیردستان به عقیده بو علی سینا، نقشی اساسی در آسایش و پیش روی امورات انسان دارد. چگونگی گزینش خادمان ، ازمسائل مهمی است که مؤلف، توضیحاتی را در آن مورد بیان می‌کند. در مرحله بعد از گزینش، چگونگی گماردن هر خادمی در شغل مناسب خود، از دیگر مسائلی است که در باب سیاست مرد با زیردستانش مورد توجه قرار گرفته است.اینکه انسان با خادمانش چگونه برخورد کند، چگونه به آنها اظهار اطمینان و اعتماد نماید، آخرین بحثی است که در این بخش به آن پرداخته شده و مورد توجه مؤلف واقع گردیده است. شیخ الرئیس، اکتفا به همین مقدار را برای آسانی استفاده مخاطبان و خوانندگان لازم شمرده با اینکه از نظر وی، مطالب فراوانی در این زمینه قابل ذکر می‌باشد.

طنز از مهم­ترین و مؤثرترین قالب­های هنری است که می­تواند به­راحتی در احساسات و عواطف مخاطب تأثیر بگذارد و پیام خود را غیرمستقیم در عمق جان وی بنشاند ولی درباره جایگاه آن در سبک زندگی اسلامی اختلاف نظر به چشم می­خورد. برخی بر آنند که طنز خلاف واقع است و موجب توهین و تنقیص افراد می­شود. در نتیجه جایگاه چندانی در سبک زندگی اسلامی ندارد. از طرفی عامه مردم غالباً طنز را با مطربی و دلقکی یکسان می­پندارند. این نوشتار با بررسی سخنان اصحاب دانش و ادب و دیدگاه شریعت اسلام به این نتیجه رسیده است که طنز اصیل با شرایط مد نظر در چارچوب شریعت، مطلوب است و در عرصه­های گوناگون سبک زندگی اسلامی، از جمله تفریح و نشاط جامعه، نظارت بر مسئولان، تهذیب نفس، امر به معروف و نهی از منکر و آموزش، جایگاه شایسته­ای دارد.