جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ملا محمد محوی یکی از شاعران و عارفان توانای پارسی‌گوی کُرد در نیمه‌ی دوم قرن سیزدهم و اوایل قرن چهارده هـ. ق است که دیوان اشعار او سرشار از اندیشه‌های عرفانی والایی همچون حال و مقامات عرفانی، فنا و بقای الهی، ترک هستی موهوم مجازی، وحدت وجود، اندیشه‌های حلّاج و ... است.محوی، شاعر بزرگ کُرد، از اندیشه‌های عرفانی عطار نیشابوری متأثر بوده است و در باب مضامین و اندیشه‌های عرفانی و صوفیانه از جهات بسیاری اشتراک داشته است. محوی برای بیان قدرت عشق و گذر کردن از مرحله‌ی تصوُّف عابدانه و روی آوردن به عرفان عاشقانه از داستان شیخ صنعان در منطق‌الطیر و دیوان عطار کمک می‌گیرد. به علاوه وی در زمینه‌ی مضامین عارفانه‌ی دیگری همچون فنا و بقای الهی، مجاهده با نفس، عشق محوری، شریعت مداری، احتراز از دنیا، رهایی از عقل مصلحت بین، نقد زهّاد ریاکار و زهدگرایی خشک، عزلت از خلق و ... با عطار نیشابوری دارای اشتراکات و شباهت‌های قابل توجّهی است و در این پژوهش سعی شده است که با روش ادبیات تطبیقی، شباهت‌ها و اشتراکات عرفانی محوی و عطار بیان شود.

پرداختن به اصول و روش های تعلیم و تربیت از جنبه های مختلف و با بهره گرفتن از اندیشه ها وتفکرات بزرگان و اندیشمندان همواره موردتائید و تاکید بوده است . دنیای امروز دنیای بحران معنویت است و نیاز به معنویت وافعیتی ذلتی وواجب است .عرفان نیز از جمله موضوعاتی است که قطعا به تنهایی مقبول نبوده و عارف تک بعدی نمی تواند کمال مطلق را در تربیت ارائه نماید، عرفان اسلامی می تواند فطرت سلیم جامعه را به خود جلب نماید و حضرت امام خمینی (ره) در این دنیای پرتلاطم جایگاه ویژه ای دارد بنابراین توجه به شخصیت ایشان و تامل بر اندیشه ها و عرفان وی که توام با سایر خصایص و ویژگی های اوست و استکمال نفس را به عنوان غایت وجود انسان می داند، می تواند چراغی پرفروغ را در راه تعلیم و تربیت اسلامی روشن نماید که هر سائلی را به طریق درست رهنمون سازد.بنابراین نگاه عمیق به اندیشه های عرفانی امام(ره) و استخراج اصول و روش های تربیتی برگرفته از این عرفان از اهمیت بالایی برخوردار می باشد و ضرورت به کارگیری آن در تعلیم و تربیت امروز ، می تواند از جمله ضروریات و واجبات باشد.هدف از موضوع پایان نامه تبیین اصول و روش های تربیت عرفانی با تکیه بر اندیشه های امام خمینی (ره) می باشید. یافته های تحقیق عبارتند از: 1- تربیت عرفانی عبارت است از ایجاد شرایط مساعد توسط مربی برای مهاجرت معنوی و سفر قلبی عرفانی متربی از بیت نفس و منزل انانیت و مهاجرت الی الله ، بدون دیدن خود و نفسانیت و حیثیت خود.-تربیت عرفانی چنان نقش عمده و جایگاه وسیعی دارد که فقدان آن در جامعه می تواند منشاء بروز نارسایی های اخلاقی زیادی باشد.- در این پژوهش نه اصل برای تربیت عرفانی ارائه شد که عبارتند از : مرحله مندی ، تقدم تخلیه بر تحلیه ، خوف و رجا ، اغتنام فرصت جوانی ، پیروی دقیق از مرشد ، ایمان ، اخلاص ، صبر ، تسلیم - جهت وصول به این اصول روش هایی طی دو مرحله ی اساسی به کار گرفته می شود:مرحله ی تخلیه شامل یقظه، توبه ، زهد ،مشارطه مراقبه محاسبه ،تقوا ، پرهیز از خودبینی ، تسبیح ، استعاذه و مرحله ی تحلیه شامل : خودشناسی ، ذکر ، دعا ، نماز ، توسل ، قرائت قرآن ، تدبر در قرآن ، تمسک به قرآن این پژوهش گامی مقدماتی در تهیه و تدوین اصول و روش های تربیت عرفانی در اندیشه های امام خمینی (ره) است و به خوبی بیانگر آن است که تربیت عرفانی را می توان در قالب عملی آن طرح کرد.پیشنهادهای این تحقیق در دو بخش عنوان گردیده .پیشنهادهای پژوهشی شامل :1- تحقیق در خصوص میزان آشنایی مردم ، خصوصا جوانان با اصول و روش های تربیت عرفانیاز منظر امام خمینی(ره)2-آسیب شناسی تربیت عرفانی با تکیه بر عرفان های نوظهورو کاذب3- پژوهش در خصوص تدوین محتوای مناسب با اصول و روش های تربیت عرفانی در کتب دانشگاهی 4- بررسی چالش های موجود بر سر راه تربیت عرفانی در نظام آموظش و پرورشو پیشنهادهای کاربردی شامل :1- تالیف کتب دانشگاهی به منظور تقویت تربیت عرفانی علی الخصوص در جوانان2- آشنا نمودن مردم و علی الخصوص جوانان با آراء و اندیشه های امام خمینی (ره) در زمینه های عرفان ناب اسلامی3- تقویت روحیه ی عرفان اسلامی در دانش آموزان و پرداختن به معنویات باالگوگیری مناسب ازرفتار و کردار بزرگانی همچون امام خمینی (ره)

کتاب «طرح اصلاحی مغنیه از دیدگاه جامعه‌شناسی» پیرامون دیدگاه‌های مغنیه نسبت به معرفت، علم، سیاست، قضاوت و حوزه و پیرامون نوآوری و اصلاح نگاشته شده است. نویسنده برای این‌که بتواند اندیشه‌های اصلاحی محمد جواد مغنیه را در زمینه‌های گوناگون مورد بررسی و مطالعه قرار دهد، با تکیه بر جامعه‌شناسی معرفت به این بررسی پرداخته است؛ چراکه از این طریق می‌توان به چگونگی ارتباط میان اندیشه‌ها و جامعه و به میزان نقش موثر جامعه در اندیشه‌‌ها پی برد. ما در ترجمه‌ی این کتاب از روش تلفیقی «معنایی ـ ارتباطی» استفاده کردیم و از آن‌جا که اندیشه‌های یک شخص، تصویری است از جامعه‌ی وی که در آن زندگی می‌کند و موجب آگاهی مردم جامعه و ایجاد جامعه‌ی آرمان‌گرا می‌شود، ما همت گماشتیم تا بخش‌هایی از اندیشه‌ها و طرح‌های اصلاحی این اندیشمند را با چارچوب‌های ارزشی و اصولی آن به زبان مقصد بیان کنیم و تلاش کنیم تا چهره‌ی چنین افرادی آن‌چنان که باید به جامعه شناخته شود تا تمامی افراد اصلاح‌گرا، اصول‌مند و اندیشمند از آن‌ها بهره‌مند شوند تا بدین‌وسیله در یک عرصه‌ی گسترده‌ی اسلامی، جامعه‌ای آرمان‌گرا و پیشرو در راه حق و حقیقت داشته باشیم. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که برای ایجاد اصلاح و تغییر مثبت در جامعه، بسیاری از اندیشه‌ها و راه‌کارهای یک اندیشمند با حفظ چارچوب‌های ارزشی، همواره و تا ابد موردنیاز است.

حلاج به عنوان یکی از پرنفوذترین چهره های عرفان و تصوف، از یک سو با ارائۀ نظرات و دیدگاه‌های خاص و از سوی دیگر با تأثیر بر زبان و تفکر عرفای پس از خود، در طول تاریخ تصوف همواره در کلام موافقان در نقش الگویی مشهور ظاهر شده است. ادبیت، شطح و رمز در آثار حلاج با جایگاهی عمده، ضمن دادن وجهه‌ای خاص به زبان او، بعدها در متون و سخنان عرفا و نویسندگان، نفوذ قابل توجهی پیدا کرد. در این نوشتار علاوه بر زبان حلاج، اندیشۀ بدیع و منحصر به فرد او در چهار حوزۀ دین، عرفان، فلسفه و اجتماع که بن‌مایۀ اصلی آنها، تجارب عرفانی وی بوده است مورد تحلیلقرار می‌گیرد که این امر به فهم باورها و جایگاه او در این حوزه‌ها و نیز سبب کثرت حضور او در کلام عارفان بعدی مدد می‌رساند. در عرصۀ دین، او خود را همچون متشرعی معرفی می‌کند که اندیشه‌های دینی را در سایۀ معرفت روحانی معنا کرده است. دایرۀ تفکرات عرفانی حلاج در باب توحید، تجلی، معرفت، وحدت ادیان، تقدیس ابلیس، اسقاط الوسایط و... با مضامین عمدۀ وحدت، عشق، فنا و حیرت که از تجارب عرفانی اوست، به سبب نگاه تازه و انفرادی وی تا حد زیادی از دیگران متمایز می‌گردد. حلاج همچنین به موازات اندیشه‌های دینی و عرفانی از مباحثی سخن به میان آورده که می‌توان آنها را زیرمجموعۀ افکار فلسفی شمرد. آراء او دربارۀ عقل، نور محمدی، اسما و صفات الهی، جبر و اختیار، وقت و ... در این زمره قرار دارند. در حوزۀ سیاست و اجتماع او در لباس اصلاح‌گرایی ملامتی‌ در پی ترویج اندیشه‌های باطنی و معنوی خود در مقام یک واعظ ظاهر می‌شود و از عزلت‌جویی معهود صوفیان کناره می-گیرد. مهمترین تجارب عرفانی حلاج یعنی عشق، فنا، وحدت و حیرت اساس اندیشه‌های او واقع می‌شوند. بارزترین اوصاف عشق از دیدگاه او معرفت، بی‌اختیاری و تبرای از صفات خود است و فنای ذات که نتیجه غایی عشق حقیقی است، نزد وی به انحاء مختلف با زبان شطح، تمثیل و رمز مورد تأکید یا اشاره قرار می‌گیرد. حلاج از تجربۀ عملی وحدت با عنوان عین الجمع یا جمع یاد می‌کند که با تحلیل سخنان او در این موضوع نه تنها وحدت شهود که وحدت وجود نیز برای او نه به مثابۀ اندیشه بلکه تجربه قابل تأیید است. در بخش دوم این نوشتار نفوذ افکار حلاج بر چهار عارف بزرگ یعنی: احمد غزالی، عین‌القضات همدانی، عطار نیشابوری و مولوی در هر سه حوزه زبان و اندیشه و تجربه مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرد تا نفوذ و گسترش مبانی زبانی و اندیشگانی و تجربی حلاج تا قرن هفتم هجری در یک بررسی نظام‌مند ارایه شود. تأثیر حلاج بر عرفای مذکور در حوزه‌های مختلف به‌ویژه در حوزۀ اندیشه و تجربه با استناد به بسیاری از کلمات و عبارات حلاج تا جایی است که به هیچ روی نمی توان نقش بنیادین او را در تاریخ عرفان و تصوف اسلامی نادیده گرفت.

ارتباط علوم با یکدیگر امری اجتناب‌ناپذیر است. مهم، میزان دخالت یک علم در علمی دیگر می‌باشد. شاید عجیب‌ترین ارتباط ، تأثیر فلسفه بر اصول باشد. چون که فلسفه ، عقلی محض است و اصول،‌ علمی عقلایی و عرفی است.حضرت امام خمینی ( قدّس سرّه ) هر چند پایه و اصلِ اصولِ فقهِ خود را عرف قرار می‌دهند و از دخالت دادن مسائل عقلی در علوم عقلایی سخت اجتناب می‌کنند لیکن مواردی در آثار این اعجوبه اعصار یافت می‌شود که شاید در کلمات بزرگترین فلاسفه هم پیدا نشود.انسان، متحیّر می شود از کسی که در یک صفحه، حرفی به شدّت عرفی زده است که گویا آدمی خیال می‌کند گوینده این حرف، فقط در مردم و بازار بوده است. سپس در صفحه بعد چنان فلسفی صحبت می‌کنند که تو گویی اسفار را مطالعه می‌کنی!هر چند بیشتر این دُرافشانی های فلسفی، جنبه توضیحی از یک قاعده و بیان این مطلب است که نباید فلسفه را در اصول دخالت داد اما مواردی هم هست که حضرتش با فلسفه به مطالبی رسیده‌اند." قاعده الواحد ، الماهیه من حیث هی لیست الّا هی" از نمونه‌های صورت اول و " استصحاب زمان و اراده " از جمله مثالهای صورت دوم هست.

روشهای معرفتی در علوم و معارف عقلی تا زمان صدرالمتالهین منحصر به سه روش اسلامی و فلسفی و عرفانی بود، کلام از عقل و نقل و جدال و برهان بهره می‌گرفت و فلسفه و گرایش مشایی، متکی به روش برهانی و در گرایش اشراقی مانند عرفان متکی به روش شهودی بود. به این ترتیب تلفیق کامل برهان و شهود و ایجاد پیوند عرفی بین آنها و درآوردن هر دو در مسلک واحد از ویژگیهای مکتب ملاصدرا است . با توجه به اینکه موسس روش شهودی شیخ‌اشراق است در این رساله مهمترین موارد تاثیر پذیری ملاصدرا از شیخ‌اشراق مورد بررسی قرار گرفته است .

علم از مفاهیم بدیهی است و تعاریفی که برای آن ارئه شده همه تعاریف لفظی است؛ از جمله این که علم عبارت است از:«صورتی از معلوم در ذهن». و در علم منطق آن را به حصولی و حضوری تقسیم کرده اند.ایمان نیز اعتقاد، گرایش و علاقه است و در واقع مجذوب شدن به یک فکر و پذیرفتن آن است. و در احادیث آمده است که ایمان با سه چیز محقق می شود: اعتقاد قلبی، اقرار به زبان و عمل با اعضا و جوارح.در رابطه علم و ایمان اعتقاد استاد مطهری بر این است که علم و ایمان دو رکن از ارکان اساسی انسانیت اندو همانند دو بال برای پرواز به سوی خدا هستند. و معتقدند که ایمان را باید در پرتو علم شناخت چه این که ایمان در روشنایی علم از خرافات دور می ماند.استاد جوادی ایمان را نیازمند علم و برهان می دانند و ایمان آمیخته با علم را می ستایند و با استناد از احادیث، حکمت و معرفت را گمشده مومن می شمارند.هر دو این بزرگواران در تعاریف علم و ایمان و رابطه آنها نظرات همسویی با یکدیگر دارند اما تفاوت در نگرش ایشان در مورد عمل است که استاد مطهری معتقدند که علم به عمل ارزش می دهد و آن را بالا می برد ولی استاد جوادی معتقدند که عمل باعث پیدایش وصف نفسانی است و استمرار بر آن ضمینه استحکام آن را در پی دارد که خود این استحکام وصف نفسانی علم را تقویت می کند و حیات را به اندیشه و کارش وابسته می دانند.

استفاده از اندیشه های والای امام علی (ع)در تعلیم و تربیت موضوعی است که اگربیشتر مورد توجه دست اندرکاران تعلیم و تربیت قرار گیردمی تواند راهگشای بسیاری از مشکلات کنونی در تعلیم و تربیت نسل جدید جامعه باشد.از آنجا که اندیشه های مکاتب جدیداز جمله اگزیستانسیالیسم به طور وسیع و همه جانبه نسل امروزی را آماج تاثیرات خود قرار داده است، روشن ساختن نقاط اشتراک و تفاوتهای نظام تربیتی اسلام و اندیشه های امام علی (ع)با مکتب اگزیستانسیالیسم،موضوعی است که از سوی صاحبنظران عرصه تعلیم و تربیت چندان مورد توجه واقع نشده و این پژوهش در صدد مقایسه اندیشه های تربیتی امام علی(ع)با آرای تربیتی اندیشمندان مکتب اگزیستانسیالیسم می باشد.برای این منظور در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل مقایسه ای و رویکرد توصیفی تفسیری ،اهداف،محتوا و روشهای تربیتی مکاتب اسلام و اندیشه های امام علی(ع)،با مکتب اگزیستانسیالیسم مورد مقایسه و بررسی قرار گرفته است.مطالعه حاضر در پاسخ به سوال اساسی به شرح زیر آمده است:سوال اصلی:نقاط افتراق و اشتراک اندیشه های امام علی(ع)و آرای تربیتی مکتب اگزیستانسیالیسم در چه مواردی است؟و سوالات فرعی نیز،این نقاط اشتراک و افتراق را در سطوح مختلف اهداف،محتوا و روشهای تربیتی مورد بررسی قرار می دهد.نتیجه این تحقیق نشان می دهد که در تعلیم و تربیت از نظر امام علی (ع)،که برگرفته از تعالیم الهی امام و اندیشه های ناب اسلامی است،به تمامی ابعاد تعلیم و تربیت توجه شده و به طور همه جانبه به مسائل پرداخته شده است،در حالی که نگاه مکاتب غربی و از جمله مکتب اگزیستانسیالیسم به مسائل نگاه تک بعدی و ناقص است.ونمی تواند پاسخگوی تمام نیازهای انسان باشد. ودر پایان نیز پیشنهاد شده است که با توجه بیشتر به اندیشه های امام علی(ع)سعی شود این اندیشه ها در محتوای درسی دوره های مختلف آموزشی گنجانده شود.

جای شک نیست که جهان‌بینی حضرت امام "قدس‌الله نفسه الزکیه" به گونه‌ای متمایز بود. خصوصیات این جهان‌بینی اگرچه تا حدودی به صورت عام روشن است ، ولی زوایا و دقایق آن تا حدود زیادی نیاز به تحقیق و تفحص دارد. از سویی تاثر حضرت ایشان از قضایای عرفانی و عرفان بطور عموم امری واضح است . و این خود می‌تواند سرنخی برای کنکاش در ریزموضوعات فکری ایشان باشد. به همین دلیل طرز تفکر ایشان و تاثرشان از جریانات شایع در قلمرو عرفان در ارزیابی حوزه تاثیر عرفان در اندیشه ایشان به گونه‌ای بود که اعتبار آن جدا و مستقل از تراوشات فکری دیگر ایشان کار صوابی نباشد. همینگونه به نظر می‌رسد بررسی افکار ایشان در ابعادی همانند تشریح و تبیین امور دینی و سیاسی نیز بدون توجه به دستاوردهای ایشان درخصوص عرفان چندان درست نباشد. بر این اساس شناخت آن نحو اسلام که ایشان بدان فرامی‌خوانند و نام آن را اسلام ناب محمدی می‌دانستند مستلزم دخول و جولان در حیطه تفکرات عرفانی ایشان می‌باشد. این تحقیق در نظر داشته تا این بعد عظیم حضرتش را در مبحثی مستقل مطرح ساخته و جلال و ابهت آن روح عظیم را در این بعد جلای بیشتری بخشد. محورهای عمده این پژوهش عبارتند از: الف - شخصیتهایی که در تکوین اندیشه‌های عرفانی حضرت امام نقش داشته‌اند. ب - نگرشی به برخی از مهمترین آثار عرفانی ایشان. ج - نگرش حضرت امام نسبت به عرفا و ویژگیهای عرفان ایشان. د - برخی از مهمترین آموزه‌های عرفانی معظم‌له.