جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

می‌توان گفت یکی از دغدغه‌های اساسی بشر از قدیم الایام این بوده که جهان با این همه عظمت خود به خود به وجود آمده و به صورت اتفاقی و بدون هیچ گرداننده و به وجود آورنده‌ای بوده یا اینکه دارای خالق قادری است که قدرت به وجود آوردن و گرداندن این جهان را دارد؟ از همان روزهای نخستین که این گونه مسائل مطرح شده‌اند به جهت اینکه انسان ذاتاً دارای قوه تفکر و تعقل است مسلماً اختلاف نظریه وجود داشته و نظرهای مختلفی مطرح شده که با گذشت زمان و پیشرفت علوم مختلف این اختلاف نظریه از پیشرفت بیشتری برخوردار شده است، با توجه به این مسئله و با عنایت به اینکه در دهه‌های اخیر علوم مختلف و فناوری از پیشرفت چشمگیری برخوردار شده و مسلماً افرادی هم که معتقد به وجود آمدن گیتی به صورت اتفاقی هستند به دنبال اثبات ادعای خود می‌باشند پس ضرورت دارد کسانی که در حیطه علوم معارف و فلسفه و دین عمر خود را نهاده‌اند و در این راه به فعالیت می‌پردازند جهت دفاع از حق و حقیقتی که به آن رسیده‌اند تمام توان خود را به کار برده و برای اثبات وجود خداوند تلاش نمایند، یکی از راه‌هایی که می‌توان جهت انجام این امر انجام داد پرداختن به برهان‌های مختلفی است که بزرگان و صاحب نظران فلاسفه و دین بر اثبات وجود خداوند تبارک و تعالی آورده‌اند، در این رساله به تحلیل و بررسی انواع براهین فلسفی اثبات وجود خداوند پرداخته شده است و به طور مختصر می‌توان گفت مهم‌ترین یافته‌های این تحقیق بررسی انواع براهینی است که بر وجود خداوند آورده شده و همچنین بررسی و نقد نظریه کسانی است که معتقدند بر اثبات وجود خداوند نمی‌توان برهان اقامه نمود. روش این تحقیق برای گردآوری اطلاعات اسنادی و کتابخانه‌ای است و شیوه نگارش مطالب توصیفی تحلیلی می‌باشد.

آیا می‌توان با اقامه برهان منطقی وجود خدا را اثبات کرد؟ برخی فیلسوفان معتقدند اثبات وجود خدا با اقامه برهان منطقی امکان‌پذیر است؛ در مقابل، برخی دیگر بر این باورند که اثبات وجود خدا با برهان منطقی امتناع دارد؛ اما گروه سومی هستند که هرچند اثبات وجود خدا را ممتنع نمی‌دانند، تلقی طرف‌داران الهیات طبیعی سنتی از برهان را رد و شرایط جدیدی را برای برهان پیشنهاد می‌کنند. اینان بر این باورند که هرچند برخی از استدلال‌های مخالفان براهین کلاسیک الهیات طبیعی در اثبات وجود خدا قابل نقد است و می‌توان به نحوی از اثبات‌ پذیری وجود خدا دفاع عقلانی کرد، تلقی مدافعان الهیات طبیعی سنتی از مفهوم برهان و شرایط آن و یقینی بودن براهین کلاسیک اثبات وجود خدا برای همگان قابل دفاع نیست. با پذیرش پارادایم‌ های جدید معرفت‌ شناختی و بازسازی مفهوم برهان به عنوان برهان وابسته به شخص، می‌توان از برخی براهین اثبات وجود خدا دفاع کرد و تلقی جدیدی از عقلانیت باور به خدا ارائه کرد.

مجموعه حاضر حاصل جدال و مناظرات زیبائی است که از امام صادق و امام رضا علیهم‌السلام به جا مانده است. وروش‌های دقیق و منظم آن‌ها را جمع‌آوری کرده است. در این مجموعه علاوه برمفهوم شناسی روش ها و زمینه ها وتاثیرات مناظرات به بیان روش های مناظراتی برهانی، جدلی، تجربی و وجدانی پرداخته که در هر روش به شیوه‌های مختلفی به بحث و گفتگو پرداخته اند مثلاً در روش برهانی به بررسی شیوه‌هایی همچون برهان‌های اثباتی ،سلبی ، توصیفی ، معقولیّت و نقلی که به بیان ماهیت برهانی این مناظرات پرداخته شده و در روش جدلی به بررسی شیوه‌های جدلی مانند نقلی، نقدی، پرسش محور، تقیه‌ای و تشبیه و تمثیل و افشای حقائق که به بیان شیوه های مجادله احسن پرداخته اند.ودر روشی تجربی نیزبه بررسیشیوه‌های مانند تجربه محسوس، تشبیه معقول به محسوس و در روش وجدانی به بررسی شیوه‌های وجدانی ادراکی و فطری و خیالی و ذهنی پرداخته شده است. درتمامی روش های مناظراتیاین دوامام به خوبی احاطه علمی وتسلط آنها برتمامی علوم زمان وراه های تبلییغی صحیح وشیوه های درست پاسخ گویی دیده می شود ومیابیم که مناظرات آنها بادیگران با دو هدف: اول اسکات خصم ودوم آموزش علوم خود وشیوه های درست تبلغ دین به یاران خود صورت می گرفت.

اثبات وجود خداوند یکی از دغدغه های اساسی فلسفه سنتی است. با ظهور کانت این مساله بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است، جریانی که تصور می شود ما بعد الطبیعه را تقریبا به بن بست رسانیده است. علی رغم تحدیی که در سیستم نظری کانت در مقابل این گونه مباحث صورت گرفته است ، تمامی طرق وصول به غایاتی که مابعد الطبیعه آن ها را دنبال می کند – و البته مدعی شناختی یقینی در مورد آن هاست ؛ که این به هیچ وجه مورد تایید کانت نیست – مسدود نمی گردد. بلکه او سعی کرد مابعد الطبیعه را و به طور کلی فلسفه را از انزوایی که به آن دچار شده بود نجات دهد و در حقیقت او به نوعی سعی کرد از نابودی مابعدالطبیعه – مساله‌ای که بشر هیچ گاه نمی تواند از آن دست بشوید- ممانعت نماید.کانت از یک طرف با طرح سنجش قوه خرد بشری ، توانست ادعاهای مخالفان مابعد الطبیعه را به چالش بکشد و آن ها را بی اعتبار سازد و از طرف دیگر با طرح برهان اخلاقی و تلقی خداوند به عنوان شرط معناداری هر گونه نظام اخلاقی ، توانست جایگاه از دست رفته خداوند ، به عنوان یک عامل تاثیر گذار در زندگی بشر را به او برگرداند.در این تحقیق سعی بر آن است که تبیین درستی از نقش و جایگاه مثبتی که خداوند در سیستم کانتی دارد ارایه شود . علی رغم این که فلسفه کانت – به عنوان با شکوه ترین نظام فلسفی قرن هجدهم – آبستن بسیاری از مکاتبی است که بعد ها به منصه ظهور رسید ، اما قضاوت پوزیتویستی درباره چنین سیستمی ، بدون شک، قضاوتی منصفانه نخواهد بود. در نهایت با این که کانت به نا توانی عقل بشر برای کسب معرفت در باب مسایلی همچون وجود خداوند اذعان می کند ، با این وجود راهی جدید را پیش روی ما می نهد که از بسیاری جهات بر طرق دیگر فضل تقدم دارد.

نگاه فلسفى به دین و تحلیل و تطبیق مدعیات و براهین آموزه‏هاى دینى، در حوزه فلسفه دین مطرح مى‏شود. یکى از مباحث مشترک فلسفه دین به معناى عام، خدا و براهین اثبات آن است که در میان آنها «برهان نظم» از این ویژگى برخوردار است که در دو حوزه مهم فکرى یعنى کلام اسلامى و الهیات مسیحیت به طور مشترک مورد توجه قرار گرفته است. در این نوشتار تلاش شده با کنکاش تحلیلى در مقدمات برهان به قصد تعیین ارزش منطقى و حد ادعا و قدر متیقن نتیجه‏اى که از مقدمات بالذات حاصل مى‏شود، جایگاه اصلى برهان نظم تبیین گردد. با مشخص شدن این مطلب که برهان نظم شرایط قیاسى که نتیجه یقینى، کلى و ضرورى دهد را ندارد به تبعیت از فیلسوفان اسلامى گفته شده که از آن مى‏توان به عنوان تأیید استبصارى بیشتر جهت برانگیختن تأمّل بر قدرت و استحکام خلقت که حاکى از علم و حکمت خالق است، استفاده کرد.

بحث تحلیل مفهوم معرفت گزاره ای، یکی از مباحث رایج در علم معرفت شناسی معاصر است. تحلیل معرفت نوعی تحلیل مفهومی است. هدف از تحلیل مفهومی یک مفهوم، به دست دادن شرایطی است که هریک برای اطلاق آن مفهوم لازم باشند و مجموعه آن شرایط برای اطلاق آن مفهوم کافی باشند. تعریف سنتی معرفت عبارت است از باور صادق موجه. امروزه این تعریف با مثال های نقض جدی روبرو است، مثال هایی که هر کدام نشان دهندۀ نافی کافی بودن این شرایط برای معرفت هستند. از طرفی، به عقیدۀ بسیاری از معرفت شناسان معاصر مسلمان، تعریف مفهوم «تصدیق یقینی» از نظر ابن سینا معادل تحلیل سه جزئی معرفت است. در این پایان نامه ابتدا به بررسی مباحث رایج در بحث تحلیل مفهوم معرفت، در معرفت شناسی معاصر پرداخته شده است. هر یک از مؤلفه های این تحلیل سه جزئی به صورت مختصر بررسی و تبیین شده و در مورد لازم بودن هریک از این مؤلفه ها، اقوال مختلفی مطرح شده است. سپس این مسئله تبیین می شود که معادل نزدیک به این تحلیل در ابن سینا،تنها مفهوم تصدیق یقینی است. در بحث از مفهوم تصدیق یقینی، ابن سینا تقریر ویژه ای از شرط توجیه دارد. توجیه در تحلیل او تقریر خاصی از خطاناپذیری است، به گونه ای که تبیین وی از خطاناپذیری در معلومات تصدیقی، موجب ورود معلومات تصوری و مفاهیم حسی در مباحث معرفتی وی است.معرفت، علم، تصدیق، تصور، تصدیق یقینی، برهان، ابن سینا

پژوهش حاضر به بررسی براهین اثبات وجود خدا که در کلام دو امام معصوم حضرت امام علی و امام رضا ـ علیهما السلام ـ به کار رفته می‌پردازد تا میزان استفاده‌ی دو امام و نیز شباهت‌ها و تفاوت‌ها در شیوه‌ی استفاده‌ی دو امام مشخص گردد. البته وقتی گفته می‌شود «برهان»، نباید انتظار داشت که در اغلب موارد، براهین کاملی که از صغری و کبری تشکیل شده باشند در کلام دو امام یافت شود، بلکه شاید چنین موردی به صورت کاملا نادر یافت گردد؛ مخصوصا که دغدغه‌ی امامان، اولا و بالذات اثبات وجود خدا نبوده و بیشتر به بیان صفات و ویژگی‌های او پرداخته‌اند، چرا که مخاطبین خداباور چنین نیاز و یا درخواستی را از ایشان نداشته‌اند. در آن موارد نادر هم باید به موردی اکتفا شود که ملحد، زندیق یا شخصی مادی‌گرا مستقیما از امام در مورد اثبات وجود خدا سوالی کرده باشد. در این پژوهش، در مجموع، نه برهان در کلمات دو امام مورد بررسی قرار گرفته که عبارتند از: 1) برهان فطرت، 2) برهان نظم، 3) برهان حدوث، 4) برهان امکان ماهوی یا امکان و وجوب، 5) برهان امکان فقری یا وجودی، 6) برهان صدیقین، 7) برهان فسخ عزائم، 8) برهان احتیاط عقلی یا مصلحت‌اندیشی عملی، 9) برهان نبوت یا هدایت تشریعی. که در کلمات امام علی ـ علیه السلام ـ هشت مورد از این نه برهان (به جز برهان احتیاط عقلی)، و در کلمات امام رضا ـ علیه السلام ـ شش مورد از آنها (منهای برهان امکان ماهوی، برهان فسخ عزائم و برهان هدایت تشریعی) یافت شده و مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.با توجه به این که حجم کلی کلمات امام علی ـ علیه السلام ـ بیش از دو یا سه برابر حجم کلی کلمات امام رضا ـ علیه السلام ـ بوده است این نسبت در مورد براهین و تعداد ادله‌ی دال بر آنها نیز برقرار است.ضمنا در این تحقیق، شیوه‌ی به کارگیری براهین توسط دو امام ـ علیهما السلام ـ نیز مورد مقایسه و بررسی قرار گرفته و شباهت‌ها و تفاوت‌ها در محتوا و نوع استفاده مشخص گردیده است.

چکیدهبا یک نظرکلی و فراگیر بر تاریخ تفکر بشری می‌توان به این مهم دست یافت که بشر از ابتدای پیدایش، بر اساس فطرت جستجوگر خود همواره در پی کشف منشأ هستی در تلاش و تکاپو بوده است و در هیچ برهه از تاریخ، بحث از وجود خدا، از زندگی بشر، بکلی محو نشده است.آثار فلاسفه والهی‌دانان مشحون از برهانهای در اثبات وجود خدا است ولی در عین حال همان متفکران و اندیشمندان در عباراتی دیگر وجود خدا را برهان ناپذیر می‌دانند و گفته خود را اینگونه توجیهکرده‌اند که خداوند متعال در هستی خود نیازمند به علت نیست و به تعبیرآن‌ها مالاسبب است. مالاسبب نیز یا باید بیّن باشد و یا اینکه قیاس برهانی در رساندن شخص به یقین در این باره کارایی ندارد.تلاش نگارنده در این پژوهش متمرکز به این مسئله است که آیا می‌توان از یک سو، ملتزم به دو قاعده مالاسبب و ذوات الاسباب شد و از سوی دیگر، از طریق برهان‌های غیر لمّی به وجود خدا یقین پیدا کرد؟ در پاسخ به این سوال باید بر وجود برهان‌هایخاصیکه نه از نوع لمّی (سیر از علت به معلول) ونه از نوع دلیل(سیر از معلول به علت) است اذعان کرد. نام این برهان‌ها به تعبیر عموم منطق‌دانان از جمله ابن سینا (ره)، انّی مطلق و به تعبیر ملاصدرا (ره)، دلیل استکه در وضعیت خاصی در مبحث اثبات وجود خدا مفید یقین می‌باشد. از این رو مقصود فلاسفه از نفی برهان بر وجود خدا، برهان؛ از نوعلمّی است چرا کهوجود خدا علّّت ندارد تا برهان لمّی برآن اقامه شود. به این ترتیب بین دو مبحث طرح قاعده ذوات الاسباب و مالاسبب در منطق و وجود برهان‌های از نوع انّی مطلق در اثبات وجود خدا هیچ منافاتی وجود ندارد و تمام برهان‌ها وجود خدا از نوع انّی مطلق است که نوعی از آن از نظر منطقی معتبر و یقین آور است.واژگان کلیدی: برهان، برهان لمّی، برهان انّی، برهان انّی مطلق، برهان وجودی، برهان امکان و وجوب، برهان صدیقین، قاعده ذوات الاسباب، قاعده مالاسبب

چکیده رساله/پایان نامه : منصوب بودن امام از سوی خدا، فصل تشیع است. یکی از برهان‌های اثبات این امر "برهان حفظ و نقل شرع" است؛ که به موجب آن، بدون امام معصوم دین برجا نخواهد ماندو به مکلفان انتقال نخواهد یافت. اساس برهان، به طریق خلف، آن است که راه‌های حفظ و نقل و شرع بدون امام، ابطال گردند. پایان نامه به ترتیب منطقی شامل گزارش های برهان ، ابطال راههای حفظ ونقل اهل سنت ، نقد پاسخهای ایشان و تطبیق برهان با شرایط منطقی است. حاصل فصول آن است که راه‌های اهل سنت، ظنی است و پیروی از ظن، منهی شرع است. نیز اثبات می‏گرددکه اجتهاد شیعه از حیث ماده و صورت با اجتهاد سنی متفاوت است؛ و ظن حاصل از آن چون از طریق یقین و اجازه شارع است، معتبر است .همچنین به نحو مبسوط اثبات می‏گرددکه  دسترسی نداشتن به امام  منافی برهان مذکور نیست. فصلی نیز به کاربرد دیگر برهان (اثبات عصمت) اختصاص یافته است؛ و در آن اثبات می‌شود که برهان مذکور نه تنها، مثبت عصمت است، بلکه اساس برهان‌های دیگر اثبات عصمت نیز هست. افزون بر آن برای نخستین بار از باب برهان منطق به نحو کاربردی استفاده شده است و شرایط منطقی برهان بر دلیل حفظ و نقل شرع تطبیق گشته‏اند  و اثبات گردیده است که برهان مذکور واجد شرایط منطقی برهان‌هاست.