جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این تحقیق تحت عنوان تبیین فلسفه ی حج و دلالت های تربیتی آن است و به دنبال پاسخگویی به سوالات- 1:ماهیت حج با توجه به آموزه های دینی اسلام چیست؟- 2ضرورت و اهداف حج با توجه به آموزه های دینی اسلام چیست؟- 3اصول حاکم بر حج چیست؟ 4-اثرات تربیتی حج بر روی افراد و در جامعه چگونه است؟ که با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی انجام گردیده است. و نتایج تحقیقات نشان می دهد که حج میعاد با حضرت ابراهیم) ع (و تداوم بخش خط توحید و فراهم کننده ی زمینه ی ارتقاء انسان به سوی عالم معنا و محور رهایی و آزادی انسان از تعلّقات دنیوی است و از سوی دیگر حج ایجاد کننده منافع مختلف مادی و معنوی از جمله سیاسی،اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی می باشد .و موجب اتّحاد و همبستگی و اقتدار مسلمانان جهان می باشد .و در نهایت به افراد و جامعه درس دین مداری ،اخلاق مداری،عدالت خواهی و مساوات و برابری میان تمام انسان ها و درس تلاش و هوشیاری اجتماعی و نظم گرایی در جامعه را می آموزد.در پایان پیشنهاد می گردد سازمان حج و زیارت با بهره گیری از اساتید مجرّب، برنامه ای هدفمند و دوره آموزشی به منظور آشنایی تمام حجاج با مبانی فلسفی حج که شامل سه محور چیستی،چرائی و چگونگی حج است طرّاحی نمایند.

حج یکی از مهمترین و شکوهمندترین عبادتهای اسلامی است که دارای دو بعد ظاهری و باطنی می باشد. هر عملی در حج نکته ها و معارف فراوان و والایی دارد که هدف اصلی حج بوده و رسیدن به آن نیازمند دانایی و آموختن اسرار بی پایان حج است و در مجموعه حاضر سعی شده به این ضرورت مهم پرداخته شود. در آیات متعددی به اهمیت حج اشاره شده است و پیشوایان معصوم دین عظمت و جایگاه آن را در روایات فراوانی تبیین نموده اند در جامعه امروزی نیز بیانات ارزشمندی در وصف فریضه الهی حج از علماء و بزرگان دین موجود می باشد، که هر قسم به گونه بیان می نمایند : سفر حج معراج زائر و سیر او به سوی خداست بنابراین زائری که به اسرار حج آگاه نباشد حج کامل انجام نداده و اعمالش مطلوب نیست. گرچه حج یکی از فروع دین است اما با توجه به اسرار و رموز بی پایانی که در خود دارد تجلی گر اصول عقاید مسلمانان می باشد به گونه ای که رابطه ای تنگاتنگ بین این اصول و مناسک حج وجود دارد و می توان گفت حج تجسمی از اصول عقاید بوده و در برگیرنده دیگر فروع دین نیز می باشد. حج تنها مناسک ظاهری نیست ، بلکه سیر و سلوک باطنی و طی منازل روحانی است و هر یک از این منازل و مشاهد رازهای عرفانی ، اخلاقی ، تربیتی ، ارشادی خاص خود را در بر دارد و همین هاست که به حج معنا و روح می بخشد و دگرگونی اخلاقی و معنوی در زائر پدید می آورد . از سوی دیگر حج با تمام عظمتی که در خود جای داده است بدون زیارت امام? و اعلام ولایت به مقام شامخ ایشان امری ناقص بوده و حج حاجی زمانی کامل می گردد که به این مهم دست یابد . ویژگی این مجموعه نسبت به تحقیقات مشابه علاوه بر نوع تدوین و تقسیم بندی که در آن به صورت بدیع صورت گرفته این است که به دور از هر حاشیه و اضافه گویی به طور خاص به بیان اسرار حج پرداخته است. امید است که بتواند در جهت معرفت زائرین خانه خدا به خصوص نسل جوان، هر چند اندک مثمر فایده باشد .

این تحقیق در شش فصل به بررسی فلسفه احکام با تکیه بر آیات قرآن پرداخته است. فصل اول، کلیات: تعریف، پیشینه و اهمیت و روش تحقیق؛ فصل دوم، رابطه فلسفه احکام با تعبّد: ضرورت فلسفه احکام، تعبّد چیست؟ شناخت فلسفه احکام و تعبّد، رابطه «حسن و قبح» و «باید و هست» با فلسفه احکام؛ فصل سوم، فلسفه عبادات: فلسفه طهارت، فلسفه نماز، فلسفه روزه، فلسفه زکات، فلسفه حج، فلسفه جهاد، فلسفه امر به معروف و نهی از منکر؛ فصل چهارم، فلسفه احکام فرد و خانواده: فلسفه ازدواج، فلسفه حجاب، فلسفه حرمت نگاه به نامحرم، فلسفه حرمت نقض یمین، فلسفه حرمت کسب از طریق قسم دروغ، فلسفه خوردنی ها و آشامیدنی ها؛ فصل پنجم، فلسفه احکام اقتصادی: فلسفه حرمت ربا، فلسفه نوشتن دین، فلسفه حرمت قمار؛ فصل ششم، فلسفه احکام اجتماعی و حقوقی: فلسفه قصاص، فلسفه عفو جانی، فلسفه قسم شاهدان و ردّ آن در صورت قسم خوردن ورثه، فلسفه شهادت دو زن به جای یک مرد، فلسفه مجازات سارق.

عنوان این پایان نامه فلسفه ی حج و اعمال آن از دیدگاه قرآن و سنت است که شامل پنج فصل به این ترتیب می باشد : فصل یکم : مفهوم و شرایط وجوب آن. معنی حج و تعریف آن، وجوب حج در قرآن و سنت، شروط وجوب حجة الاسلام. فصل دوم : فلسفه حج : 1- دین اسلام، دین انسان کامل 2- مساوات در اسلام 3- حج، نمایشی از سیر روحی انسان های کامل در مسیر تقرب به سوی خدا 4- حج و اتحاد 5- حج محل چاره جویی و حل مشکلات 6- کنگره حج، یک کنگره جهانی ( تفاوت کنگره حج با سایر کنگره ها) 7- حج و رجوع به طبیعت 8- حج و آیین جهانگردی 9- حج و جهاد 10- حج و پرورش معنوی. حج در قرآن و احادیث، گرایش مردم به کعبه، یک گرایش عادی نیست، و عبادت حج، جامع الامرین است. فصل سوم : فلسفه اعمال حج. فلسفه : میقات، احرام و تلبیه، فلسفه سعی میان صفا و مروه و نکته و رمز مکانی آن، وقوف در منا، رمی جمرات و قربانی، برداشت از آیات سوره حج در باب قربانی، فلسفه حلق و تقصیر. فصل چهارم : آداب حج : آداب پیش از فر سیدن حج، آداب در مراسم حج، آداب پس از حج، و آداب پس از بازگشت از حج. فصل پنجم : آثار فردی حج در احادیث و روایات و ، آثار اجتماعی آن که عبارتند از : 2-1- حج، تراکم قوای متکثره در نقطه واحده، و حج، سیر ارتقایی انسان به سوی عالم بالا است. 4-3- کعبه، ضامن بقای جامعه بشری و پناهگاه آن و خانه امن بشر است 5- حج، حق واجب خداست بر انسان و سپاسگذاری انسان به درگاه پروردگار است 6- حج، مایه قوت دین 7- کعبه، علم و نشانه اسلام 8- حج نابود کننده فقر و عصیان اجتماعی 9- تعطیل حج، مستلزم ضعف دین و استیلای کفار بر مسلمین است. واژه های کلیدی : 1- حج : قصد کرد، حج به زیارت کرد، با دلیل و حجت غلبه کرد، قصد طواف کعبه کردن، به زیارت کعبه رفتن، زیارت بیت الله در مکه که بر هر مسلمان بالغ و عاقل و تندرست اعم از مرد و زن بشرط داشتن استطاعت در تمام مدت عمر یک مرتبه واجب است. قاموس طبرسی می فرماید : آن در لغت به معنی قصد پی در پی و در شریعت قصد خانه خداست برای عمل. 2- تلبیه : پذیرفتن، اجابت کردن، لبیک گفتن در جواب کسی، لبیک گفتن در حج. 3- طواف : گرد چیزی گشتن، پیرامون چیزی گشتن، دور زدن، دور کعبه گشتن، رفت و آمد میان دو شیء را نیز طواف گویند که سعی بین صفا و مروه، دور زدن در اطراف آن دو نیست بلکه گردش میان آن هاست. 4- رمی : پرتاب کردن، انداختن. اعم از آنکه شیء باشد، مثل : تیر و سنگ و یا نسبت دادن چیزی به کسی باشد. راغب گوید : استعمال آن در دومی به طریق کنایه است. افکندن، تیر انداختن، سنگ انداختن. 5- سعی : کارکردن، کوشیدن، کوشش کردن(قصد کردن)، راه رفتن، دویدن، کوشید سعی کرد. 6- حلق : آرایش کرد، تراشید، اصلاح کرد. حلق : ترشید و اصلاح کرد، پرواز کرد و اوج گرفت و دور زد ، گلو ، راغب در مفردات گوید : اصل حلق به معنی گلو است و گویند : « حَلَقَه» یعنی گلوی او را برید سپس در قطع مو ( تراشیدن) بکار رفته است. 7- احرام : در حرم آمدن، آهنگ حج کردن، حرام آمدن چیزی، بر خود حرام کردن بعضی چیزها و کارهای حلال را چند روز پیش از زیارت کعبه و دو تکه جامعه نا دوخته که در ایام حج یکی را به کمر بندند و دیگری را به دوش می اندازند. 8- تقصیر : تقاصر، اظهار کوتاهی کردن، کوتاهی نمودن. 9- میقات : وقت، هنگام، وقت کار، جائی که برای اجتماع در آن تعیین وقت کرده باشند، مواقیت جمع و نیز محل احرام بستن حجاج، موضعی که حجاج در آنجا احرام می بندند. 10- قربان : در اصل مصدر است به معنی نزدیک شدن مثل : عدوان و نیز اسم به کار می رود مثل برهان و آن هر کار خیری است که بنده بوسیله آن بر خدا تقرب جوید چنانکه در مجمع و مفردات و اقرب الموارد گفته است. ع به ( فتح قاف) هر چیزی که بوسیله آن به سوی خداوند تقرب پیدا کند، آنچه در راه خدا تصدق کند مثل گاو، گوسفند و شتر که بکشند و گوشت آن را پخش کنند.

کتاب «در راه برپایی حج ابراهیمی» نوشته عباس علی عمید زنجانی، در آن سعی بر آن شده که طبق بیانات نصوص معتبر اسلامی ‌با ارائه مدارک اصیل گوشه هایی از اسرار و فلسفه حج عنوان گردد، و زمینه هایی که در مراسم و مناسک حج برای تأمین قدرت لازم جهت انجام مسؤولیت خطیر جهانی نمودن اسلام و استقرار حاکمیت مستضعفان وجود دارد بیان شود. فهرست مطالب کتاب به این شرح است: گام اوّل: بررسی فلسفه حجّ شامل جایگاه حج در اسلام، منابع دستیابی به فلسفه و اسرار حج، بررسی فلسفه حج، به ما چه میآموزد؟ حج آخرالزمان از زبان پیامبر اکرم، آگاهی از فلسفه احکام منافات با روح تعبّد ندارد، فلسفه حج نمی تواند بهانه های برای کمترین تغییر شکل حج باشد، بعد معنوی و سیر روحانی حج، نقش خلّاق حج در ارتقا و تعالی فرهنگی، بعد سیاسی و آمادگی های رزمی در حج، حج، عامل قیام مردم، حج آزمایش بزرگ خدا، بُعد اقتصادی حج، تجلی نظام امت و امامت در حج. گام دوم: بازگرداندن حجّ به شیوه ابراهیمی شامل سابقه تاریخی مکّه و کعبه، سابقه تاریخی حج و مناسک آن، حج آدم، حج فرشتگان، حج ابراهیم، حج انبیای عظام، آغاز دوران تحریف، انتقال حج به یمن، قریش کعبه را ویران میکند، حج پیامبر خدا، دو نکته اساسی در حجة الوداع، حج شرک آلود جاهلی، برخی از ویژگی های حج جاهلیت، رمز توحیدی بودن حج اسلام، بازگشت به حج ابراهیمی و حج محمدی، امیدها و فرداهای با شکوه. گام سوّم: فلسفه سیاسی برائت از مشرکان شامل برائت از دیدگاه قرآن و سیره پیامبر، معنا و مفهوم اعتقادی و سیاسی برائت، چرا برائت در ایام حج؟ چرا اذان و فریاد در برائت؟ شمول و عموم برائت از مشرکان، برائت از مشرکان از دیدگاه سنت. گام چهارم: تحقیقی پیرامون جدال ممنوع در حجّ شامل طرح تضاد در درون مکتب، رد مذهب با مذهب! جدال در قرآن، نظریات فقها در مورد جدال در حج. گام پنجم: حرم و آینده آن شامل خصایص حرم، احکام ویژه حرم. گام ششم: محدودیت مکانی شامل حرم سرزمین اسرار آمیزی که جنگ در آن حرام است، ویژگی های طبیعی مکه، اماکن مقدس تاریخی تخریب شده در مدینه.