جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از موضوعات مهم مطرح شده در بیانیه‌ی گام دوم مقام معظم رهبری، مسئله‌ی «جهاد علمی» است؛ مقصود از این نوع از جهاد (که شاخه‌ای از جهاد نرم محسوب می‌شود)، شکستن خط مقدم علوم و واردشدن در عرصه‌‌های علمی با چارچوب باور‌های اسلامی در راستای تحقق ایجاد تمدن نوین اسلامی است. نوشتار حاضر که با تتبع در آیات قرآنی و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی تدوین یافت؛ درصدد پاسخ به‌این پرسش است که «مستندات قرآنی شرایط تحقق جهاد علمی در بیانات رهبری، چیست؟» نتایج برآمده از این تحقیق این است: شرایط تحقق جهاد علمی در کلام رهبری به‌دو دسته‌ی شرایط بینشی و رفتاری قابل تقسیم است و مستند به‌آیات قرآن می‌باشد. شروط بینشی عبارت است از: خودباوری، گفتمان سازی، فراگیر شدن تفکر جهاد علمی در سطوح مختلف جامعه؛ اموری همانند: عبارت است از: حرکت جهادی در جهت تولید علم و فکر؛ البته بر مبنای فرهنگ خودی و از طریق ارائه‌ی پژوهش‌‌های علمی، برگزاری کرسی‌‌های آزاد اندیشی، پرورش نخبگان و سپردن میدان به‌آنان؛ از شروط رفتاری به‌شمار می‌آیند؛ چراکه تنها راه پاسداری از حدود و ثغور مرز‌های اعتقادی و ایمانی و تأمین حیات طیبه، جهاد علمی و پیشران بودن در علم است.

ظلم اجتماعی که عبارت دیگری از کم‌گذاشتن، ضایع کردن و پایمال‌کردن حقوق دیگران و بی‌عدالتی نسبت به آنان است؛ بزرگترین درد اجتماع بشر در همه‌ی زمان‌‌ها محسوب می‌شود. اگرچه گریز از ظلم و عشق به عدالت، امری فطری است، اما غالب افراد، به مقتضای غریزه‌ی سودجویی، کوشش می‌کنند تا آنچه که به نفع خود می‌دانند، برخوردار شوند؛ هرچند دست‌یابی به آن باعث تجاوز به حقوق دیگران گردد. این نوشتار که با روش توصیفی- تحلیلی و با هدف گسترش فرهنگ عدالت در جوامع بشری به‌ویژه در جوامع اسلامی نگاشته شده است؛ در پی پاسخ به این پرسش است که: راه‌کار‌های قرآنی برای مقابله با ظلم اجتماعی چیست؟ نتیجه‌ی برآمده از این مقاله این‌است با تتبع در آیات شریفه، مشخص شده است که مجموعه‌ی راه‌کار‌های قرآنی برای رفع معضل بی‌عدالتی اجتماعی، عبارت است از سه راه‌کار فرهنگی، تقنینی و اجرایی؛ بر هریک از افراد و مسئولان اجرایی لازم است با بهره‌گیری از این راه‌کار‌های کارآمد قرآنی در جهت مقابله با ظلم اجتماعی تلاش نمایند.

اعمال محبت در جامعه یکی از آموزه‌‌های مهم دین اسلام در حوزه‌ی اجتماعی محسوب می‌شود چراکه مبنای اصلی روابط اجتماعی انسان‌ها بر پایه‌ی محبت بنا شده است. قطعا برای تحقق چنین ارتباطی شایسته، ارائه‌ی راه‌کارهای مناسب، امری ضروری محسوب می‌شود؛ بدین‌جهت، این جستار با هدف شناسایی، بررسی و بازگویی راه‌کارهای اخلاقی و عاطفی مؤثر در تثبیت و توسعه این امر مهم درجامعه، تدوین یافته است. در خلال این پژوهش که آراسته به روش توصیفی- تحلیلی و تدبر در آیات و روایات است، این سلسله از راه‌کار‌ها، مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه‌ی این تحقیق این است: براساس آموزه‌‌های قرآنی وحدیثی؛ راه‌کارهای عملی عاطفی و اخلاقی، از جمله روش‌‌های اثرگذار در توسعه‌ی محبت در جامعه محسوب می‌شوند. البته محبت به افراد جامعه آنگاه موثر است که در راستای محبت الهی باشد؛ چنین نگرشی، سرچشمه‌ی رفتارهای محبت‌آور است و از بارزترین ویژگی محبت اجتماعی به شمار می‌آید.

کتاب «فرهنگ‌نامه کلام اسلامی» ذیل کلان‌ طرح فرهنگ‌نامه جامع علوم اسلامی انسانی به کوشش حسن رضایی توسط انتشارات پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام منتشر و راهی بازار کتاب شد. به گزارش خبرگزاری حوزه، دین، مجموعه‌ای وحیانی و عقلانی از عقاید، اخلاق و احکام برای اداره زندگی فردی و اجتماعی انسان است و آموزه‌های اعتقادی، به مسائل نظری گفته می‌شود که در آن‌ها به بررسی مسائل مربوط به صفات خدا، توحید، نبوت، وحی و معاد پرداخته می‌شود و دانشی که با آن این بررسی صورت می‌گیرد، دانش کلام است. علم کلام، ویژه مسلمانان نیست و پیروان هر دینی، برای تبیین عقائد خود و دفاع از آن‌ها اصول و مبانی کلامی خاصی باری خود تدوین کرده‌اند، کلام اسلامی نیز، یکی از دانش‌های دین‌پژوهی است که در آن با دلایل عقلی و به کمک آیات و روایات به اثبات اعتقادات دینی پرداخته و به شبهات مخالفان و معاندان پاسخ داده می‌شود؛ به خاطر اهمیت موضوعاتی که در این علم از آنها بحث می‌شود، بدان فقه اکبر گفته شده است. محقق، در علم کلام به دنبال دستیابی به دین‌داری مدلل و محققانه درباره عقاید دینی، اثبات پیش‌فرض‌ها و موضوع‌های سایر علوم دینی، هدایت حق‌جویان و نقد سفطه‌گران و دفاع از اصول و عقاید دینی است. روش کاربردی در علم کلام نیز بر اساس شرایط و اهداف مختلف، متفاوت است و در برخی موارد از روش برهانی و در برخی موارد، از روش جدلی و خطابی استفاده می‌شود. در کلام اسلامی درباره مسائل مهمی بحث می‌شود؛ مسائلی درباره محور اصول ادیان و مذاهب؛ یعنی توحید، نبوت و معاد و مهم‌ترین مسائل کلام اسلامی عبارت است از: اثبات وجود خداوند متعال، بررسی صفات الهی، اثبات توحید خداوند سبحان، مباحث مربوط به افعال الهی از جمله حدوث و قِدَم عالم، حدوث و قِدَم قرآن و کلام الهی، قضا و قدر علمی و عینی حق تعالی. از دیگر مسائل مهم که در کلام اسلامی مورد بحث قرار می‌گیرد می‌توان به جبر و اختیار، بلاء، هدایت و ضلالت، اعواض، آجال، ارزاق، اسعار، عدل الهی، ضرورت بعثت انبیا، امامت و خلاقیت، مسائل مربوط به معاد و حیات اخروی و برخی از قواعد کلامی از جمله؛ قاعده حُمن و قبح عقلی، قاعده لطف و قاعده اصلح اشاره کرد. به دلیل اهمیت مباحث کلام اسلامی، گروه پژوهه پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام در اواخر دهه هشتاد شمسی طرح نگارش مدخل‌های کلام اسلامی را در ضمن کلان طرح فرهنگ‌نامه جامع علوم اسلامی انسانی تعریف کرد و بخش فلسفه و کلام اجرای این مجموعه را در سال ۱۳۸۷ شمسی برعهده گرفت. این کار بعد از مدخل‌یابی و بررسی و تنظیم آنها، در سال ۱۳۸۸ به‌طور رسمی آغاز شد و بعد از دو سال کار پیوسته در سال ۱۳۹۰ به پایان رسید. در ضمن مدخل‌ها را نویسندگان متخصص در فلسفه علم زیر نظر حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه در ساختار و با روشی متفاوت نگاشتند و بعد از نگارش هر مدخل و ارزیابی استادان ارزیاب؛ مقالات، نخست برای انتشار در وب‌سایت پژوهه، نهایی و پس از طی مراحل مختلف ویرایش ادبی و علمی و بازبینی دوباره،‌ برای چاپ آماده شد. در این کتاب سعی شده است مباحث مهم و اساسیِ مطرح در علم کلام اسلامی تبیین و در عین قابل فهم و استفاده بودن برای عموم طلاب و دانشجویان، در طرح مباحث، وزانت علمی آن حفظ شود. همچنین در آن، نزدیک به ۹۰ مدخل و موضوع اصلی دانش کلام اسلامی، شناسایی و مطالب مرتبط به‌همت نویسندگانی از دانش‌آموختگان فلسفه و کلام در مدت دو سال نگاشته شده است. در استخراج مدخل‌ها هم سعی شده است که به تمامی مباحث مهم فلسفه علم پرداخته شود. از مزایای این مجموعه، دسترسی آسان به موضوعات و مدخل‌های مرتبط تنظیم شده به ترتیب حروف الفباست. کتاب «فرهنگ‌نامه کلام اسلامی» به کوشش حسن رضایی در قطع وزیری، ۴۰۳ صفحه، شمارگان ۱۰۰۰ نسخه به تازگی توسط انتشارات پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام منتشر و راهی بازار کتاب شده است. برای تهیه اثر به فروشگاه اینترنتی پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام به نشانی زیر مراجعه شود: www.pbshop.ir

حوزه/ کتاب «فرهنگ‌نامه کلام جدید» ذیل کلان‌پروژه فرهنگ‌نامه جامع علوم اسلامی انسانی به کوشش حسن رضایی توسط انتشارات پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام منتشر و راهی بازار کتاب شد. به گزارش خبرگزاری حوزه، کلام جدید یکی از شاخه‌های دین‌پژوهی است که در غرب با عنوان الهیات نوین و امروزه در حوزه الهیات و کلام مطرح شده است. درباره چییستی کلام جدید، اتفاق‌نظر وجود ندارد و برخی کلام جدید و قدیم را کاملا نامرتبط از یکدیگر و تفاوت آنها را جوهری و اساسی می‌دانند و برخی آنها را از یک سنخ و دارای هدف مشترک معرفی می‌کنند و در توضیح معنای جدیدبودن، تجدد را وصف شبهات و ابزار، موضوع، مسائل و یا وصف شبهات و مسائل و دلایل می‌دانند. پیشنیه کاربرد اصطلاح کلام جدید در کلمات شلایرماخر وجود دارد. کلام در جهان غرب ، به‌سبب چالش‌های جدید، دیگر بر کتاب مقدس مبتنی نبود و ویلیام جیمز و جان هیک با طرح الهیات مبتنی بر تجربه دینی و بهره‌گیری از آن به جای الهیات نقلی و عقلی، این مسیر را ادامه دادند. در جهان اسلام، سیداحمدخان هندی که کلام جدید را تحلیل اندیشه‌های دین براساس دستاوردهای دانش نوین اروپا می‌دانست، سعی داشت با بهره‌گیری از آن، به جهان اسلام نیروی تازه‌ای ببخشد و شبلی نعمانی نام بخش دوم کتابش، تاریخ علم کلام را کلام جدید نامید. موضوع کلام جدید چیزی غیر از موضوع اصل آن یعنی علم کلام نیست. برای علم کلام موضوعات متعدد و متفاوتی برشمرده شده است که برخی از مهم‌ترین آنها؛ وجود خداوند، ذات باری‌تعالی، عقاید دینی، عقاید ایمانی و اصول دین اسلامی است. البته مشخص است که اصول عقاید دینی، همه موضوعات مطرح شده را شامل می‌شود؛ به همین دلیل می‌توان گفت، موضوع کلام جدید نیز اصول عقاید دینی است. برخی از مهم‌ترین مسائل مطرح در کلام جدید عبارتند از: انتظار بشر از دین، اوصاف خدا، ایمان و عقلانیت، براهیم اثبات خدا، پلورالیسم دینی، تجربه دین، تعارض علم و دین،‌ جامعه‌شناسی و دین، جاودانگی روح یا زندگی پس از مرگ، چیستی و تعریف دین، رابطه دین و اخلاق، رابطه دین و دنیا، رابطه عقل و دین، روان‌شناسی دین، روش‌های تفسیر متون دینی (هرمنوتیک)، روش‌های دین‌پژوهی و زبان دین. از دیگر مسائل مطرح در کلام جدید می‌توان به علل بی‌اعتقادی به خدا، علم و ایمان، قلمرو دین و گستره شریعت، کارکردهای دین، گوهر و صدف دین، مسئله اختیار، مسئله شرور، معرفت‌شناسی دینی، منشأ دین، نیاز انسان به دین یا ضرورت دین، وحدت متعالی ادیان، وحی و توضیح و تنقیح نسبت دین با مقولاتی مانند توسعه، سیاست، آزادی، جنگ، صلح،‌ حقوق بشر، هنر، فلسفه، فرهنگ‌، سنت و مدرنیسم اشاره کرد. فرهنگ‌نامه کلام جدید راهی بازار کتاب شد به دلیل اهمیت مباحث کلام جدید و رواج آنها در محافل دانشگاهی و درسی در دسترس برای علاقه‌مندان، بخش فلسفه و کلام گروه پژوهه پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام در اواخر دهه هشتاد شمسی طرح نگارش مدخل‌های کلام جدید را در ضمن کلان پروژه فرهنگ‌نامه جامع علوم اسلامی انسانی تعریف کرد و بخش فلسفه و کلام اجرای این مجموعه را در سال ۱۳۸۸ شمسی برعهده گرفت. این کار بعد از مدخل‌یابی و بررسی و تنظیم آنها، در سال ۱۳۸۹ به‌طور رسمی آغاز شد و بعد از دو سال کار پیوسته در سال ۱۳۹۱ به پایان رسید. در ضمن مدخل‌ها را نویسندگان متخصص در علم کلام جدید زیر نظر حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه در ساختار و با روشی متفاوت نگاشتند و بعد از نگارش هر مدخل و ارزیابی استادان ارزیاب؛ مقالات، نخست برای انتشار در وب‌سایت پژوهه، نهایی و پس از طی مراحل مختلف ویرایش ادبی و علمی و بازبینی دوباره،‌ برای چاپ آماده شد. در این کتاب سعی شده است مباحث مهم و اساسیِ مطرح در علم کلام جدید تبیین شود؛ به‌گونه‌ای که در کنار دقت و اتقان علمی؛ بیان مطالب، روان باشد تا عموم طلاب و دانشجویان و علاقه‌مندان به مباحث علم کلام جدید و کسانی که اطلاعات تخصصی درباره این مباحث ندارند، بتوانند از آن‌ها استفاده کنند. همچنین در آن، نزدیک به ۱۳۰ مدخل و موضوع اصلی دانش کلام جدید، شناسایی و مطالب مرتبط به‌همت نویسندگانی از دانش‌آموختگان فلسفه و کلام در مدت دو سال نگاشته شده است. در استخراج مدخل‌ها هم سعی شده است که به تمامی مباحث مهم کلام جدید پرداخته شود. از مزایای این مجموعه، دسترسی آسان به موضوعات و مدخل‌های مرتبط منظم‌شده به ترتیب حروف الفباست. کتاب «فرهنگ‌نامه کلام جدید» به کوشش حسن رضایی در قطع وزیری، ۶۶۵ صفحه، شمارگان ۱۰۰۰ نسخه به تازگی توسط انتشارات پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام منتشر و راهی بازار کتاب شده است. علاقه مندان برای تهیه اثر می توانند به فروشگاه اینترنتی پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام به نشانی http://pbshop.ir/ مراجعه کنند.