جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از آن‌جا که علم کلام، قلمرو و رسالتی بس گسترده دارد و با اصول و فروع دین در ارتباط است، مسایل جدید کلامی نیز دارای چنین صبغه‌ای می‌باشند. با گستردگی شبهات و تازگی آن‌ها و با تحول روش ‌ها و مبانی، مسائل کلام جدید بسط عجیبی پیدا کرده و نه تنها شامل گزاره‌های اعتقادی، که گزاره‌های اخلاقی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی را نیز در برگرفته‌است. مسایل مهم کلام جدید، که در این نوشتار مورد بررسی قرار ‌گرفته‌است، عبارتند از: «دین پژوهی»، «براهین اثبات وجود خدا»، و «مسئله آزادی». در دین پژوهی نیز این مسایل مورد توجه قرار ‌گرفته‌است: «تعریف دین»، «منشأ دین»، «نیاز بشر به دین»، «قلمرو دین و گستره شریعت»، «زبان دین»، «عرفی شدن دین»، «سکولاریسم»، «عقل و دین»، «علم و دین»، «دیدگاه اسلام پیرامون تعارض علم و دین»، «تجربه دینی»، «پلورالیسم دینی»، «هرمنوتیک»، «دین و اخلاق». دین تعریف عام و خاص دارد. تعریف عام دین ناظر به عنصر مشترک ادیان است و تعریف خاص دین، علاوه بر عنصر مشترک ادیان، ویژگی‌های خاص هر دین را نیز در بر می‌گیرد. در یک تقسیم‌بندی کلی، تعریف ‌های دین را به دو گونه «ذاتی یا ماهوی» و «کارکردی» تقسیم کرده‌اند. تعریف‌های کارکرد‌گرایانه دین دارای اقسامی است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: 1.تعریف‌‌های غایت‌گرایانه؛ 2.تعریف‌‌های اخلاق‌گرایانه؛ 3.تعریف‌های روان‌شناختی؛ 4.تعریف‌های جامعه‌شناختی. دین‌شناسان مسلمان، تعریف دین را به چهار دسته: اعم، عام، خاص و اخص تقسیم کرده اند. منشأ و خاستگاه دین، اراده الهی برای هدایت آدمیان است که در قالب انزال وحی بر پیامبران تجلی می‌یابد. درباره منشأ یا عامل گرایش انسان به دین، دو دیدگاه طبیعت‌گرایانه و خداباورانه مطرح شده‌است. درباره این که چرا بشر به دین نیاز دارد، تقریرها و تبیین ‌های گوناگونی ارائه شده‌است که برخی ناظر به حیات اخروی بشر است و برخی مربوط به حیات دنیوی او. پاره‌ای از آن‌ها به حیات فردی انسان نظر دارد و برخی دیگر ناظر به حیات اجتماعی او است و پاره‌ای از آن‌ها هر دو جنبه را مورد توجه قرار داده‌است. دین قلمرو گسترده‌ای دارد و همه شئون زندگی انسان را شامل می‌شود. موضوع بحث در مسئله «زبان دین» آن است که آیا دین در بیان مقاصد خود زبان ویژه‌ای دارد، یا این که از زبان رایج در محاوره ‌های عمومی استفاده می‌کند؟ زبان دین با زبان‌های ویژه علمی، فلسفی، اخلاقی و هنری چه نسبتی دارد؟ دو تفسیر برای عرفی شدن دین، ذکر شده است: الف) عقلانی شدن مفاهیم قدسی و معارف دین، و عقلایی شدن احکام رفتاری، ب) سکولاریسم. پرسش های مسئله «عقل و دین» را می توان در سه پرسش اصلی خلاصه کرد: نخست آن که آیا عقل استدلال گر می تواند آموزه های دینی را اثبات کند؟ دیگر این که آیا دستاوردهای عقلی و آموزه های دینی با یکدیگر سازگاری دارند یا این که گرفتار تعارض هستند؟ سوم این که آیا عقلانیت ابزاری با آموزه ها و ارزش های دینی هماهنگ هستند یا خیر؟ درباره نسبت میان «علم و دین»، چند دیدگاه کلی اظهار شده است: دیدگاه ناسازگاری تفاهم ‌ناپذیر، دیدگاه ناسازگاری تفاهم پذیر، دیدگاه سازگاری یگانه‌انگار، دیدگاه تفکیک و جدا انگاری. دیدگاه اسلام آن است که دستورات، آموزه ها و گزاره های معتبر و قطعی دین مبین اسلام هیچ گونه تعارض و تنافی با علوم قطعی و برهانی ندارد و علوم برهانی نیز در حیطه علوم تجربی حجت خداوند می باشد و با منقولاتی که از طرف خداوند توسط قرآن کریم یا روایات معصومان (علیم السلام) به ما رسیده است، تعارض ندارند. «تجربه دینی» نوعی احساس روحی و روانی همراه با عاطفه و ادراک است، احساسی که از مواجهه روحی و روانی انسان با حقیقت متعالی به دست می‌آید. تجربه دینی از جهت این که تجربه‌کنندگان به ادیان مختلف وابسته‌اند و تجربه‌های آنان از تعالیم و آداب و مناسک خاص آن ادیان تأثیر می‌پذیرد، از نظر شدت و ضعف، کمال و نقص، از نظر باواسطه یا بدون واسطه بودن و از جهت آفاقی و یا انفسی بودن، گونه‌های متفاوتی دارد. «پلورالیسم دینى» بدین معنا است که حقیقت و رستگارى منحصر در دین ویژه‏اى نبوده، و همۀ ادیان بهره‏اى از حقیقت دارند. در نتیجه، پیروى از برنامه ‏هاى هر یک از آنها مى‏تواند مایۀ نجات و رستگارى انسان باشد. از نظر مسلمانان، پلورالیسم مردود است؛ به این دلیل که دلایل روشن و واضحى بر حقانیت دین مبین اسلام وجود دارد، به گونه‏اى که همسانى ادیان دیگر با اسلام نمى‏تواند صحیح باشد. علاوه بر این که، عدم تحریف کتاب آسمانى (قرآن) و خاتمیت اسلام، به منزله‏ نسخ ادیان سابق است. «هرمنوتیک»، در اصطلاح شامل مجموعه بحث‏هایى است که دربارۀ «تفسیر متن» و فهم آن مطرح مى‏شود. مسئله ارتباط «دین و اخلاق»، نیز از مسائل علم کلام جدید است. در این باره اندیشمندان غربی و اسلامی دیدگاه هایی دارند. دیدگاه های اندیشمندان اسلامی مطرح شده در این نوشتار عبارتند از: دیدگاه عدلیه و غیر عدلیه، دیدگاه استاد مصباح یزدی و دیدگاه دکتر سروش. بحث رابطه دین و اخلاق، از دو منظرِ درون متنی دینی و برون متنی دینی قابل بررسی است. از منظر دوم و صرف نظر از آیات و روایات، تعهّدهای اخلاقی در ضمانت اجرایی به سنّت های دینی پای بند هستند، به عبارت دیگر، اعتقاد به خداوند متعال و ثواب و عقاب اخروی، نقش مؤثری در تحقّق دستورات اخلاقی دارد. از منظر درون متنی دینی؛ یعنی کتاب و سنّت، رابطه محتوایی عمیقی میان اخلاق و دین مشاهده می شود. بخش زیادی از آیات و روایات ما به مسائل اخلاقی اختصاص دارد و به ناچار این دستورات اخلاقی، در آباد کردن حیات دنیوی مؤثرند و بر اساس مسئله تجسّم اعمال، آباد کردن آخرت نیز از اعمال دنیوی ناشی می شود. «خداشناسی» هر چند از مسایل کلام قدیم است، ولی امروزه به سبب ایراد شبهات جدید پیرامون آن در زمره مسایل علم کلام جدید قرار گرفته است. براهین اثبات وجود خدا که در این نوشتار مورد بررسی قرار می گیرند عبارتند از: برهان وجودی، برهان صدیقین، برهان امکان و وجوب، برهان حدوث، برهان حرکت، برهان نظم، برهان فطرت، برهان اجماع عام، برهان تجربه دینی، برهان اخلاقی و برهان درجات کمال. یکی دیگر از مسائل علم کلام جدید، بحث درباره آزادی و مباحث پیرامون آن است. آزادی در جهان بینی مادی و الهی، آزادی و دین سالاری و آزادی عقیده و ارتداد، بخشی از مباحث مربوط به آزادی اند.

جهت مشاهده فیلم سخنرانی به آدرس داده شده در آپارات مراجعه کنید.

کتاب حاضر در چند بخش تدوین شده است: بخش اول درباره علم کلام و ماهیت آن ، ماخذ اهل سنت در علم کلام ، بخش دوم درباره عقائد معتزله یعنی توحید، عدل ، وعد و وعید و منزله بین المزلتین و امر به معروف و نهی از منکر می باشد، بخش سوم تطورات فکری و سیاسی معتزله در قرون مختلف ، و فصل چهارم درباره تطورات معتزله در عصر حدیث می باشد.

بی شک یکی از جلوه های عظمت قرآن کریم، گزینش اعجاب آور و هدفمند هر یک از واژگان این کتاب در مرحله اول و چینش هنرمندانه و بی بدیل آنها در کنار یکدیگر، برای تجلی آیات الهی است. یکی از واژگان پرکاربرد و دارای گستره معنایی فراوان قرآن کریم سلام است که در حدود (40) آیه به کار رفته و همخانواده های آن در (73) آیه نمود یافته است. با توجه به تنوع معانی سلام و فراوانی کاربرد آن در قرآن کریم، در این مقاله ضمن تحلیل محتوایی هر یک از سلامهای به کار رفته در قرآن کریم، درباره مشتقات این واژه آسمانی و ارتباط آن با برخی واژه ها نظیر تحیت و امنیت اشاره خواهد شد. در پایان نیز جداولی در زمینه سلام فرستندگان و سلام گیرندگان در قرآن ارایه می شود.

ترجمه ماشینی: یک ویژگی سینمایی در این صحنه آغازین از رمان سلمان رشدی وجود دارد-می توان تصور کرد که این فیلم با اصطلاحات کنایه آمیز و ملایم به تصویر کشیده شده است: شکل یک مهاجر بازگشتی ، در زانو در برابر چشم انداز سرخ شده از کوه. ، صدای تپش خشمگین در حالی که سرش در نماز خم می شود ، و سپس همان شکل بالا می آید ، پر از غرور جدیدی. به نظر می رسد که رشدی در یک تصویر واحد ، هرگونه احتیاطی را که نسبت به دین به طور کلی-و به ویژه اسلام-احساس می کند ، در بر می گیرد: ایمان به عنوان چیزی اساساً کودکانه و ساده لوحانه ، عادتی برای رشد ، مترادف تقریباً ناسیونالیسم و ​​سرمایه داری ، اسطوره ای که گاهی برای از بین بردن نیاز به ضربه محکم و محکمی روی بینی دارد. به نظر می رسد که کافران ، فارغ از این که خداناباور هستند یا از بدو تولد شکاک هستند ، در اکثر آثار رشدی سرگردان هستند: در آخرین آه مور ، هیچ جایی برای خدا در شاهکار آرورا و لب های مادرش یافت نمی شود. او فریاد می زند ، "انحرافی از لا الهی لا اله" ("هیچ دنیایی جز جهان وجود ندارد") ؛ سه خواهر شرم آور همگی خدای جامعه ای را که از آن کناره گیری کرده اند رد می کنند ، همانطور که چانگ چاوالا در آیه های شیطانی ، که پدر خود را "خدایی تر از هر خدا" می داند ، تا زمانی که پیرمرد خود م belمن می شود به ناگهانی شدن لحظه تبدیل عاد عزیز ، چیزی کم و بیش سارترایی دارد-سارتر ، به یاد می آوریم ، در کودکی اعتقاد به خدا را متوقف کرد ، پس از خودداری از احساس گناه در مورد سوزاندن قطعه ای از فرش خانواده: "مشغول پوشش بودم. من ناگهان خدا را دیدم. من نگاهش را در سرم و روی دستانم احساس کردم... از چنین بی تدبیری خشمگین عصبانی شدم و به عنوان پدر بزرگم زمزمه کردم و ناسزا گفتم: 'Sacré nom de Dieu de nom de Dieu de nom de Dieu. ' او دیگر هرگز به من نگاه نکرد. "در مقاله ای ، رشدی بیان می کند که چگونه او در پانزده سالگی ، در میانه درس لاتین ، ایمان خود را با ناگهانی از دست داد. به نظر می رسد که مصرف ساندویچ ژامبون بلافاصله پس از این لحظه خلقت ، م theید این امر است. "درستی موقعیت جدید [او]." از دست دادن ناگهانی ایمان ، آشکارا افشاء نشدن از راه پائولین به دمشق ، Aufklärungen غیر منتظره ، جایی که قهرمان به طور ناگهانی از طریق شمایل درک شده از دین و خرافات-وجود چنین روحهای روشنگری را در رشدی می بیند. این رمان تمایل دارد حضور نه یک اسلام بلکه چند اسلام را در آثار او مبهم کند ، چند صدایی از اسلام های مختلف که بسیاری از مفسران از آن غافل شده اند. اسلام های مختلف رشدی با توجه به روحیه و احساس آن لحظه ظاهر می شوند ؛ نسخه های مختلف اهداف مختلف را در زمان های مختلف ارائه می دهند.گاهی اسلام ، همراه با تاریخ و سرمایه داری ، تنها به عنوان یک متافیزیک خشن دیگر ، مسئول جنگ و تعصب در مقیاس بزرگ ذکر می شود. در لحظات آرام تر ، رشدی مشتاق است تا بر عناصر معتدل و دموکراتیک تر در اسلام تأکید کند ، به ویژه هنگامی که مفسران مانند V. S. Naipaul بیش از حد نسبت به آن انتقاد می کنند. تغییرات جغرافیایی و ایدئولوژیکی مشاهده می شود - به نظر می رسد که اسلام مور و هند مغول در لحظات مختلف تخیل رشددی را به خود جلب می کند. اگر اسلام پاکستانی ، به عنوان یک دین دولتی ، تحریک آمیز و تهدیدآمیز تلقی می شود ، رشدی مشتاق است که به ما (به ویژه در دفاع از خود) سنت دیرینه انتقادی را یادآوری کند ...

کتاب التمهید فی شرح معالم العدل و التوحید، تألیف المؤیدبالله یحیی بن حمزه علوی، امام زیدیان در قرن هشتم، کتابی است به زبان عربی با موضوع کلام اسلامی. نویسنده در این اثر به مباحث مختلف کلامی پرداخته و ردیه‎هایی بر معتزله، اشاعره و شیعه اثنا‎عشریه دارد. اختلافات عقیدتی او با شیعیان دوازده‎امامی در این کتاب، در دلیل عقلی اثنا‎عشریه بر وجوب اطاعت از امام و وجوب عصمتش و احاطه وی بر تمامی علوم است. این اثر به تحقیق هشام حنفی سید رسیده است. کتاب دارای دو بخش است. بخش اول دارای مقدمه محقق و محتوای مطالب در پنج باب (بخش) است. نویسنده در بخش دوم، محتوای مطالب را از باب ششم تا دهم، ادامه می‎دهد. یحیی بن حمزه، در آغاز کتاب، پنج وجه بر برتری علم کلام بر سایر علوم می‎آورد: اول: اینکه غرض از این علم، شناخت خداست و بدون شک او اشرف معلومات است؛ دوم: قوت و وثاقت ادله این علم؛ سوم: شدت احتیاج به آن؛ چون سعادت، اهم مطالب و اجل مقاصد ا نسان است؛ چهارم: احتیاج سایر علوم به این علم؛ پنجم: خساست ضد این علم و اینکه شرف الشیء یسفتاد من خساسة ضده. این کتاب از اهم مؤلفات امام یحیی بن حمزه علوی است. وی خلاصه‎ای از اندیشه‎ها و آرای فکری و کلامی‎اش را در آن ارائه کرده است. یحیی بن حمزه از ائمه زیدیه در قرن هشتم هجری و مرجع آرای کلامی آنان است. این اثر تمام مسائل کلامی و عقیدتی اسلامی را علاوه بر پاسخ به شبهاتی که ملحدان و مشککان در عقاید اسلامی وارد می‎کنند، داراست. دیدگاه‎های یحیی بن حمزه در این کتاب، حول تجزیه و تحلیل تمام نظرات در مسائل اعتقادی با روایت کلیه شواهد و سپس نقد و سنجش میان آنها به‎صورت روشمند، دور می‎زند. نخستین چیزی که توجه خواننده را در روش امام یحیی بن حمزه به خودش جلب کرده و تحسینش را برمی‎انگیزد، تقسیم و دسته‎بندی نیکوی او از مطالب به‎صورتی دقیق و مفصل است. این کتاب در ده باب نوشته شده؛ نویسنده در باب اول، از وجوب نظر (نگاه دقیق) سخن گفته و در باب دوم، درباره ادله اثبات صانع صحبت کرده است. وی باب سوم را به دو بخش تقسیم کرده: در بخش اولش، به پاسخ بیگانگان از اسلام (خارجین از اسلام) مانند فلاسفه و صائبه و طبائعیه و بت‎پرستان و دوگانه‎پرستان (ثنویان) و مجوس و باطنیه و مسیحیان پرداخته و در بخش دوم، بر مخالفین از اهل قبله (مخالفانِ مسلمان) مانند نظام و کعبی و صیمری پاسخ گفته و پس از آن به بحث از خلق افعال عباد، پرداخته است. او در این قسمت، عدل را اثبات کرده و ادله و شواهدی را بر این ارائه می‎کند که بندگان خودشان افعالشان را ایجاد می‎کنند و خودشان مؤثر در آن هستند. یحیی، در باب چهارم، از صفات الهی مانند قدرت و علم و حیات و سمع و بصر و ادراک و ارداه و کلام صبحت می‎کند و در باب پنجم، از صفات سلبیه‎ ذات الهی؛ او در این قسمت، جسم و عرض بودن و متعلقات این دو را از خدا نفی می‎کند. همچنین جوهر بودن، متحیّز بودن، در جهت بودن (قابل اشاره بودن)، الم (ناراحتی)، لذت و دیده ‎شدن با چشم را از خدا نفی می‎نماید و پس از آن از اسامی الله و کیفیت اجرای این اسامی بر او صحبت می‎کند. با پایان یافتن مباحث فصل پنجم، جلد اول کتاب نیز به پایان می‎رسد. یحیی بن حمزه در بخش دوم، مباحث کتاب را از باب ششم شروع می‎کند؛ وی در ا ین باب، افعال الهی و حسن و قبح عقلی را مطرح می‎نماید. او در باب هفتم، از نبوات و وجوب بعثت پیامبر و عصمت او سخن می‎گوید و سپس از پیامبری محمد مصطفی(ص). وی شبهات منکرین پیامبری آن حضرت(ص) را رد می‎نماید و پس از آن به سراغ مطرح کردن بحث معاد در باب هشتم می‎رود. معاد اخروی و چگونگی نابودی اجسام و صحت اعاده آن و رد شبهات منکرین معاد، از مباحث باب هشتم است. او در ادامه این باب، از اثبات عذاب قبر و امور سمعی متعلق به آخرت مانند میزان و صراط و نشر صحف نیز صحبت می‎کند. نهمین باب، به بحث از وعد و وعید و استحقاق ثواب و عقاب و صفت این دو و خلود و شفاعت اختصاص دارد. پایان‎بخش مطالب باب نهم، سخن از اسماء و احکام و حقیقت کفر و ایمان است. نویسنده در میان طرح این مباحث، از تکفیر هریک از مجبره و مشبهه توسط معتزله می‎‎گوید. در این بخش، همچنین بیان می‎گردد که مرتکب گناه کبیره از اهل نماز، مؤمن نیست (چنان‎که مرجئه بدان معتقدند). همچنین کافر (چنان‎که خوارج می‎گویند) و منافق (به اعتقاد حسن بصری) هم نیست، بلکه صرفا می‎توان وی را فاسق نامید و گفت او دارای منزلتی بین المنزلتین است. دهمین باب کتاب که آخرین باب آن نیز هست، درباره امامت است. یحیی بن زید در این بخش به برخی از معتقدات شیعیان اثنا‎عشری در باب امامت مبنی بر وجوب عقلی امامت، عصمت امام و احاطه‎اش به تمامی علوم و همچنین بر اعتقاد معتزله مبنی بر قول به اختیار در امامت، ایراد گرفته و سعی در ابطال آن دارد. وی سپس از احکام متعلق به دارالکفر و دارالفسق و دارالاسلام سخن گفته و کیفیت معامله با کفار را بیان می‎دارد؛ او آنان را در به دو بخش دسته‎بندی می‎کند: بندگان اوثان و اصنام (بت‎ها) و نیران (آتش‎پرستان) و یهود و نصاری که به شریعت اسلام نزدیکند و پیامبران و کتاب‎هایی بر آنان نازل شده است. یحیی، در پایان، از حکم اقامت در دارالکفر و زمان وجوب انتقال از آن صحبت می‎کند.