جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این مقاله، نحوه کاربرد روش پژوهش بحث‌های گروهی در چارچوب نظریه فمینیست/ پسامدرن طرح می‌شود. بحث‌های گروهی با تلفیق مولفه‌های دو روش مشاهده مشارکتی و مصاحبه انفرادی و با فراهم‌کردن امکان خلق جمعی فرهنگ می‌‌تواند عاملی برای ایجاد هرچه بیشتر عدالت‌اجتماعی برای زنان باشد. درواقع این روش، روشی پژوهشی جمعی است تا روشی فردی و بر نظرات جمعی شرکت‌کنندگان درباره نگرش‌ها، حالات، تجربیات و اعتقادات خود تاکید می‌کند. ویژگی خاص بحث‌های گروهی، فراهم‌‌آوردن امکان مشاهده مهم‌ترین فرایند جامعه‌شناسی یعنی کنش‌های متقابل جمعی بشر است که آنها را قادر می‌سازد تا در یک دوره محدود زمانی، اطلاعات گسترده‌ای درباره این کنش‌های متقابل جمع‌آوری کنند. در واقع مزیت بارز این روش ایجاد زمینه برای مشاهده فرایندی فعال درمیان شرکت‌کنندگان است. این مقاله یادآور می‌شود که در سال‌های اخیر دانشمندان علوم‌اجتماعی این روش را به‌عنوان یک شیوه پژوهشی کیفی مهم مدنظر قرار داده‌اند. همچنین اشاره می‌کند که دانشمندان فمینیست با تاکید بر اولویت روش پژوهش قوم‌نگارانه بر شیوه‌های پژوهش پیمایشی، بر این باورند که در روش بحث‌های گروهی کنترل پژوهشگر نسبت به شرکت‌کنندگان در پژوهش به حداقل رسیده و طبیعت جمعی مصاحبه گروهی به شرکت‌کنندگان و به گفتار آنها قدرت و اعتبار می‌دهد و از آن جدایی که پژوهش سنتی میان اندیشه و احساس مشاهد‌ه‌گر و مشاهده‌شونده ایجاد می‌کند، دوری می‌گزیند.              

پژوهش حاضر نتیجه بررسی تفصیلی حوزه‌ای است که در آن ارتباطات کلامی زیر سلطه زبان عمومی (زبان اکثریت) یک کشور است و این اکثریت نیز هیچ آشنایی با زبان اقلیت موردنظر ندارد. در واقع این بررسی می‌کوشد کاربرد زبان مادری را به‌وسیله زنان طبقه متوسط ارمنی ساکن تهران و انتقال آن به نسل‌های آینده تحلیل کند. مطالعه در حوزه زبان‌شناسی، جامعه‌شناسی و انسان‌شناسی فرهنگی صورت‌گرفته‌است و نوع (ژانر) گفتار در چارچوب نظریه مردم‌نگاری و ارتباطات هایمز است. در بررسی حاضر از روش مشارکت ناظر در مصاحبه با ساختار انعطاف‌پذیر استفاده شده و هدف به
دست‌آوردن  اطلاعات از شخص موردمطالعه و درواقع گریز از نوعی سلسله
مراتب ارتباطی نامتعادل و نامساوی بین مصاحبه‌کننده و مصاحبه‌شونده ‌است، همان‌ رابطه‌ای که تماما با علوم‌اجتماعی سنتی سازگاری دارد. جامعه موردبررسی نیز مهمانی‌‌هایی است که معمولا به
صورت دوره‌های قهوه در خانه و بین زنان ارمنی طبقه متوسط تشکیل می‌شود که به‌صورت دوره‌ای و هر چندگاه، در روزی مشخص برقرار می‌گردد. اهداف دوره، بیرون‌آمدن زنان از محیط یکنواخت خانه، ایجاد تنوع، اجتماعی‌شدن، سرگرم‌شدن، خود را عضو گروهی‌دانستن و سرانجام خبرگرفتن از افراد دوره و یا نقش منبع خبری داشتن است.

بی‌سوادی به‌عنوان یک معضل بزرگ اجتماعی روند توسعه جوامع را کند کرده‌است. با توجه به اینکه سهم کشورهای درحال
توسعه در این زمینه بیشتر است و بخش عمده بی‌سوادان را زنان تشکیل می‌دهند، مساله رفع بی‌سوادی در زنان ایرانی درخور توجه است. هدف این مقاله در چارچوب مباحث توسعه انسانی، بررسی دلیل و انگیزه زنان، به‌ویژه زنان روستایی، برای روی‌آوردن به آموزش و استقبال از نهضت سوادآموزی و تاثیر آن به‌صورت بالقوه بر تحولات توسعه در ایران است. این پژوهش به‌روش مصاحبه، با حضور 39 زن در چهار روستا در استان‌های تهران، زنجان، مازندران و خراسان انجام شده‌است. در این پژوهش علاوه بر ارائه یافته‌هایی در مورد علل و انگیزه‌های اصلی زنان برای شرکت در کلاس‌های سوادآموزی، به بررسی مشوقین آنان در این زمینه، مشکلات آنها، سهولت و سختی آموزش، میزان تمایل به تحصیل و ... پرداخته‌شده‌است. یافته‌های پژوهش حاضر نشان‌دهنده تغییر نگرش زنان روستایی در مورد آموزش و تاثیر آن بر زندگی خود و فرزندانشان، ازدواج، جمعیت خانواده، کسب استقلال اقتصادی، کسب احترام و رسیدن به شناخت و درک بهتر از دنیای پیرامون و در نتیجه فاصله‌ گرفتن از ایفای نقش سنتی آنها است.

در این پژوهش، پس از مروری بر دیدگاه‌های نظری درباره علل تجزیه جنسیتی بازار کار، هدف بررسی بازار کار ایران است و نشان‌داده‌شده که این بازار بر حسب جنسیت تجزیه‌شده‌است و توزیع اشتغال زنان چوله می‌باشد. این پژوهش با استفاده از اطلاعات مرکز آمار ایران در چارچوب اقتصاد نهادگرا به ارزیابی عملکرد برنامه سوم توسعه و اصلاحاتی در راستای بهبود موقعیت زنان در بازار کار ایران می‌پردازد و تجزیه جنسیتی بازار کار در ایران را ناشی از دو عامل می‌داند. نخست عواملی که قبل از ورود زنان به بازار کار دیده‌شده که آنان را به سمت رشته‌های تحصیلی و مهارت‌های فنی و حرفه‌ای خاص سوق داده و در نتیجه موجب تفاوت در سرمایه انسانی اندوخته‌شده زنان نسبت به مردان شده‌است. دوم عوامل مربوط به بازار کار که قسمت عمده زنان در بخش‌های ثانویه اقتصاد را جذب کرده‌است. این پژوهش بر این باور است که با فرایند توسعه و افزایش اعتماد و عملکرد افــراد به‌عنوان مبنای تقسیم کار، ســاختار تصمیم‌گیری در خانواده و بازار کار تغییر کرده و نابرابری جنســیتی کاهش می‌یابد.

اولین تلاش برای تاسیس مرکز مطالعات‌ و تحقیقات‌ زنان در دانشگاه تهران تقریبا از حدود سال 1373 آغازشد. فرایند نه‌چندان هموار راه‌اندازی این مرکز پژوهشی که هنوز هم در مراحل میانی آن هستیم، حدود هفت سال طول کشید. هدف این مقاله بازگویی چگونگی راه‌اندازی یک مرکز پژوهشی زنان در یک کشور در حال توسعه و مهم‌ترین ویژگی‌های این فرایند است. به‌عبارت دیگر توصیف مسایلی است که در جریان راه‌اندازی این مرکز تجربه شده‌است. دوره هفت‌ساله به سه بخش تفکیک می‌شود که با توجه به شرایط فرهنگی، اجتماعی و سیاسی متفاوت هر بخش، اقدامات هر بخش نیز به تناسب این شرایط پیش رفته‌است. دستاورد تلاش‌ها علاوه برتاسیس نهادی برای پژوهش در مورد مسایل زنان ایران، نشان‌دهندة دو ویژگی مهم کشورهای درحال
توسعه است: 1. برنامه‌ریزی‌های توسعه با تلفیق دو رهیافت اقدام از بالا به پایین و از پایین به بالا بیشتر به
موفقیت می‌انجامد. 2. توجه به مسایل زنان و تحول در وضعیت آنان در گرو مشارکت فعال زنان در سطوح عالی تصمیم‌گیری کشور است.

مشارکت، در تعریف جدید، از نوعی رابطه همکاری به بنیادی اساسی برای برنامه‌های توسعه و از عملی منفعلانه تا کنشی فعالانه و آگاهانه تغییر کرده‌است که با درنظرگرفتن «فرد» به‌عنوان واحد تحلیل مشارکت، بنیاد نظری آن بر پذیرش اصل برابری افراد قرار می
گیرد. رهیافت نظری مربوط به «مشارکت زنان در توسعه» ترکیبی است از نظریه‌های مدرن‌سازی و فمینیسم لیبرال که بر ضرورت ادغام زنان جهان سوم در بخش مدرن اقتصاد به‌منظور آزادی و رهایی‌بخشی آنان تاکید می‌ورزد. در این مقاله، به روش کتابخانه‌ای، ضمن بررسی نگرش‌ها و دیدگاه‌های جدید درمورد مشارکت زنان در توسعه، به پیش‌شرط‌های اساسی مشارکت‌ زنان در دو سطح خرد و کلان اشاره می‌شود. همچنین هدف مقاله بررسی موانع مشارکت ‌زنان در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و حقوقی و نیز در مواردی چون جامعه‌پذیری جنسیتی، غلبه فرهنگ دنیاگریزی و آخرت‌طلبی، تسلط فرهنگ مردمحوری، ضعف آموزش و پایین‌بودن سطح تحصیلات عمومی، ضعف خودباوری و تمایل به پیشرفت در میان زنان است.

زبان به‌عنوان یکی از مولفه‌های فرهنگی، همان
گونه که می‌تواند بازتابی از مسایل فرهنگی باشد شکل‌دهنده فرهنگ نیز هست. جنسیت نیز یکی از مشخصه‌های طبیعی و اجتماعی انسان است که توجه به آن در بررسی‌های فرهنگی و زبانی ضروری می‌نماید. ازاین
رو پژوهشگر در این مقاله با استفاده از روش پیمایشی و کتابخانه‌ای می‌کوشد وضعیت زبان فارسی را با توجه به بعد جنسیت، بررسی کند و به این وسیله موقعیت زن ایرانی را در محدوده زبان فارسی تشریح ‌نماید. نظریه زیربنایی این پژوهش که با نام «نظریه جبرگرایی زبانی» بر مبنای دیدگاه تسلط یا ستمگری در زبان‌شناسی اجتماعی مطرح‌شده‌است تاکید فراوانی بر عوامل فرهنگی و اجتماعی در بروز نابرابری‌های جنسیتی دارد. این پژوهش نشان می‌دهد،‌ نسل جوان کشور با به‌کارگیری شیوه‌هایی نوین به‌تدریج نابرابری
های جنسیتی در زبان را از بین می‌برد. این روند و شیوه‌های به‌کاررفته در آن نیز تحت‌تاثیر متغیرهای متنوعی از قبیل جنسیت، سن و تحصیلات است.

زنان ایرانی در دو دهه اخیر و به‌ واقع پس از انقلاب اسلامی در مقایسه با گذشته، به نیروی اجتماعی جدیدی در تحولات تبدیل شده‌اند و نقش‌ها و وظایف تازه‌ای را برعهده‌گرفته‌اند. نقش‌هایی که در گذشته یا به آنها واگذارنشده، یا در حوزه‌ای محدود بوده و یا از عدم آگاهی و بی‌میلی آنان ناشی‌شده‌است. این مقاله در پی آن است که با روش مشاهده مشارکتی میزان و نحوه حضور زنان را در عزاداری حسینی در تهران و در مقایسه با گذشته، به‌ویژه قبل از انقلاب اسلامی بررسی کند و درواقع به این پرسش پاسخ‌دهد که در اثر تغییرات صورت‌گرفته در دهه‌های اخیر در ساختار مراسم عزاداری حسینی، چه تحولی در نقش و جایگاه زنان در این عزاداری‌ها ایجادشده‌است. در ادبیات مربوط به زنان ایران به نقش زنان در حوزه‌های گوناگون  اجتماعی، اقتصادی و سیاسی پرداخته‌شده‌است. ولی با وجود اینکه مراسم دینی در ایران برای زنان، مشارکت عمده‌ای را به‌همراه داشته، در مطالعات علمی کمتر به آن توجه شده‌است. در واقع مقاله حاضر با مقایسه حضور زنان در عزاداری‌ها نشان می‌دهد، در گذشته مشارکت‌ زنان در عزاداری‌ها بیشتر جنبه حاشیه‌ای داشته و امروزه زنان نقش محوری و کانونی‌تری را به‌عهده‌گرفته‌اند و فعالیت‌های جدیدی در ساماندهی، مدیریت، طراحی و برنامه‌ریزی در اجرای مراسم عزاداری و نظارت بر نحوه عزاداری ایفا می‌کنند.