جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مبانی آموزه­های اسلام آن است که انسان دارای ماهیت وجودی دوگانه مادی و معنوی بوده و به­عنوان برگزیده­ترین مخلوقاتِ عالم­ هستی، شایسته رسیدن به مقام قرب­ الهی است که این مهم، ارتباط ویژه­ای با نگرش انسان به دنیا و شناخت هدف­ خلقت دارد. در این موضوع، در آیات و روایات، دو نگرش نسبت به دنیا مطرح است: دنیاى ممدوح و دنیای مذموم. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی، به بررسی دوسویه­انگاری دنیا در منابع اسلامی پرداخته است. یافته­های پژوهش، نشانگر این است که در نگرش مادی­گرایانه، نهایت هدف­ خلقت، بهره­مندی بیشتر از نعمت­های دنیوی و نادیده­پنداشتن حیات اخروی است که به­دلیل غرق‌شدن در مادیات و فراموشی آخرت، مذمت شده است. در سوی دیگر و در نگرش حقیقی، بحث تکامل انسان مطرح است که به‌دلیل بهره­مندی از دنیا در مسیر حرکت به­سوی خداوند و کسب فضایل انسانی، ممدوح است. حیات حقیقی، که در قرآن به­عنوان حیات طیبه نام برده شده، مرهون نحوه صحیح زندگی در دنیا و وابسته به تعالی روح است و با ایمان ­راسخ و عمل­ صالح می­توان به آن دست یافت و موجب سعادت دنیا و آخرت شد.

بررسی نقش و جایگاه هریک از اعضا و جوارح بدن، برای داشتن زندگی سالم و مؤمنانه دارای اهمیت ویژه­ای است. از سویی، اهمیت و نقش حیاتی آ­نها در زندگی انسان مؤمن، یادآوری و تشریح شده و سبب مراقبت انسان در حفظ سلامت می‌گردد و از سوی دیگر، موجب آشنایی با وظایف دینی انسان‌ درباره هریک از اعضای بدن خواهد شد. این امر به‌قدری مهم است که قرآن اگر بخواهد عوامل انحطاط و تعالی افراد را بیان کند، به عدم بهره­گیری آنان از پاره‌ای از اعضا و جوارح استناد می‌کند. در احادیث معصومان((ع)) نیز به کار‌برد و اهمیت اعضا و جوارح توجه خاصّی شده است. نوشتار حاضر، مفهوم یکی از مهم­ترین اعضای بدن، یعنی «قلب» را به روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی مورد کاوش قرار داده است. نتیجه اینکه در قرآن، قلب در معنای عقل و درک، روح و جان و مرکز عواطف استعمال شده است. در روایات نیز از قلب به‌عنوان عضو اصلی بدن یاد شده و به منزلت والای قلب نسبت به سایر اعضای بدن، حالات و انواع آن پرداخته شده است. از جمله تأثیرات مثبت قلب در زندگی، می­توان به حسن ظنّ به خداوند، نیت تقرّب در انجام عبادات و یاد خدا اشاره کرد. در مقابل، آسیب­های قلب، سوء ظنّ به خدا و مردم و تفکّر درباره گناه است.

مصرف خمس، از مباحث پرابتلا و برجسته کتاب خمس است. اختلاف شیعه و سنی، علاوه بر اصل خمس، در مصارف آن نیز وجود دارد. این اختلاف ممکن است ناشی از عدم درک عموم الفاظ، شرایط تخصیص، تمثیل، تحدید و نیز ترجیح برخی مقاصد احتمالا سیاسی بر مفاد نص باشد. دانش فقه و تفسیر قرآن، با هدف معناشناسی واژگان قرآن، ارتباط وثیقی با دانش معناشناسی برقرار کرده است؛ زیرا فهم دقیق معانی واژگان قرآنی، تاثیر مستقیمی در فهم صحیح احکام دارد. بر این اساس، در این تحقیق با روش معناشناسی، واژگان «ذی القربی»، «یتامی» و «مساکین» را تبیین کرده‌ایم. روش پژوهش در این مقاله، توصیفی-‌تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات، به‌صورت کتابخانه‌ای از منابع فقهی، روایی و تفسیری است. درباره اصناف سه‌گانه در آیه، دیدگاه شیعه با اهل تسنن تفاوت ماهوی دارد. شیعه، تمامی خمس را از آنِ خاندان پیامبر(ص) می‌داند، درحالی‌که اهل تسنن، تنها سهم ذی‌القربی را برای بنی‌هاشم قرار می دهد. نوشتار حاضر، این موضوع را در میان دلایل مخالفان و گفتار موافقان به بحث نهاده است. واکاوی تعریف این واژگان، در بررسی دلایل هر دیدگاه، نقش کلیدی دارد.

فریدریش نیچه، فیلسوف آلمانی، بر اساس فلسفه نیهیلیستی با هدف تبیین جایگاه انسان، در انتقاد به رویکردهای پیشین نسبت به انسان و در پی آن، ظلم­هایی که مدرنیته و مانند آن به جایگاه انسان وارد کردند، نظامی را ارائه داد که در نتیجه آن، ابرمردی متولد گردید که حاصل اعتقاد به آن، مرگ خداوند بود. مکتب فکری نیچه، همچون سایر مکاتب بشری و الحادی، با موجی از مخالفت‌ها و انتقادات روبرو شد که سرانجام، در عین محکومیت و مواجه­شدن با اشکالات فراوان، همچنان به‌عنوان اصلی­ترین راهبرد نظام سلطه و سرمایه‌داری مدرنیته غرب قرار دارد. این مقاله، با روش کتابخانه­ای و رویکرد توصیفی تحلیلی و انتقادی، تلاش می­کند این نظریه را با تکیه بر آراء قرآنی آیت­الله عبدالله جوادی آملی نقد کند. این تئوری با اصول و مبانی‌ مختلفی همچون: اصل تنازع بقاء و طرفداری از مکتب قدرت، نسبیت­گرایی، بنیادگریزی و مادی­گرایی و ترجیح تن بر روان، در مقابل اندیشه­های قرآنی و عقلانی است که بر عزتمندی، خلافت، کرامت و جایگاه ملکوتی انسان و هدفمندی هستی تأکید دارد. پایبندی به اصول و بنیادها، تلقی نادرست از اخلاق و نسبی­دانستن مفاهیم اخلاقی، فهم نادرست نسبت به انسان، خلقت و اهداف آن و جایگاه او در عالم هستی، از جمله چالش­های این نظریه به‌شمار می‌روند. نظریه ابرمرد، تناقضی درونی و بزرگ دارد که آن را از درجه اعتبار ساقط می­سازد.

دعا نوعی عبادت است که در جهان‌بینی توحیدی، همواره تسکین‌دهنده آلام روحی و جسمی انسان به‌شمار می‌رود. دعا می‌تواند به‌عنوان یکی از راهکارهای مقابله با بیماری کرونا مطرح باشد؛ اما در حال ­حاضر، با به‌حاشیه‌رفتن مسائل و مفاهیم دینی و پررنگ‌شدن راهکارهای ­پزشکی، این شبهه مطرح است که اگر با رعایت مسائل بهداشتی، به سلامتی جسمی می‌رسیم، پس چه نیازی به دعا و توصیه­های معنوی وجود دارد؟ پژوهش حاضر به روش عقلی و نقلی، با ابزار کتابخانه­ای و پردازش اطلاعات به‌صورت توصیفی‌ـ‌تحلیلی به‌دنبال پاسخ‌گویی به این چالش است. از دستاوردهای این تحقیق آنکه پنج ­دسته از آیات قرآن در مقام ­پاسخ‌گویی به این شبهه هستند. دسته­اول: آیات دال بر رابطه‌ علی و معلولی بین پدیده‌ها، که بر طبق آن، شرایط دعا به‌عنوان جزء‌العلّه و موانع استجابت دعا با عنوان نبود مانع در تحقق معلول تاثیرگذار هستند. دسته­ دوم: آیات دال بر تبیین مفهوم استجابت دعا است؛ با این توضیح که استجابتِ دعا، به‌معنای جواب‌دادن خدا به ما، قطعی است؛ اما این پاسخ، به‌معنای تحقق آنچه می‌خواهیم نیست. دسته ‌سوم: آیات دال بر حکمت است؛ زیراکه بندگان خدا، که دلشان به نور ایمان و عمل صالح نورانی شده، حتی اگر علت عدم استجابت را ندانند، لب به ناشکری نمی‌گشایند؛ چرا که می­دانند یکی از صفات خداوند متعال، حکیم است. دسته ­چهارم: آیات دال بر سنت آزمایش است تا انسان جایگاه واقعی خود را دریابد. دسته ­پنجم: آیات دال بر فقر ذاتی انسان است که بر اساس آنها، ادعای بی‌نیازی از خداوند متعال، مخالف با نص صریح این آیات است.

قرآن کتابی مقدس و الهی است که مبارزه با آن، از آغاز نزول انجام شده و هنوز ادامه دارد. امروزه برای تضعیف اعتقادات مسلمانان، شبهاتی علیه این کتاب آسمانی توسط دشمنان مطرح می­شود. در کتاب نقد قرآن، اثر دکتر سها، شبهاتی در زمینه­های مختلف از جمله نوع شخصیت انسان در قرآن بیان شده و نویسنده تلاش می­کند انسان در قرآن را شخصیتی معوّج، انحرافی و فاقد روح ماورایی معرفی کند. به عقیده سها، انسان دارای صفاتی همچون: پرسشگری، خلاقیت، کشف علم، قانون‌گذاری، اختیار، عدالت‌خواهی و ... است که در قرآن مورد توجه قرار نگرفته است. سها با استناد به آیات قرآن و مسکوت‌ماندن مفهوم روح در قرآن، هیچ دلیل عقلی و علمی بر وجود امری غیر مادی نمی‌یابد و آن را اختراع فلاسفه یونان می‌داند که قرآن از آن استفاده کرده است. وی همچنین به ناسازگاری روح با شواهد فیزیولوژیک و روان‌شناسی نیز استناد می­کند. این مقاله به روش توصیفی-‌تحلیلی با گرایش انتقادی و به شیوه کتابخانه‌ای، با استناد به دلیل عقلی، آیات قرآنی و گفتار مفسران فریقین، در پاسخ به شبهه سها، روح و مقولات روحی انسان را اثبات می­کند و نتیجه می‌گیرد که سها در گفتار خود دچار تناقض‌گویی شده است. علم، عدالت‌خواهی، خلاقیت، قانون‌گذاری و... از مقولاتی هستند که ریشه در روان ناخودآگاه و فطرت انسان دارند و قرآن نیز به همه آنها پرداخته است. سها با بیان این خصوصیات روحی و اعتقادنداشتن به وجود روح در انسان، دچار نوعی تناقض در دیدگاه می‌باشد.