جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از آغاز پیدایش بشر، باور به موجودات ماورایی از جمله فرشتگان و نقش آنان در زندگی انسان، به شکل‌های گوناگون وجود داشته و این باور، همواره در معرض انحراف و خطا بوده است. یکی از رسالت‌های قرآن، تصحیح باورهایی است که در زندگی بشر نقش‌آفرین بوده است. با این‌حال، فهم قرآن در میان باورمندان به قرآن نیز دستخوش خرافه، کج‌فهمی و انحراف بوده است. در دوره معاصر و با تحول علوم و پیشرفت تکنولوژی در غرب، برخی مفسران مسلمان، تحت تاثیر آن به تفسیر جدیدی از فرشتگان روی آوردند که گاه احساس می‌شود وجود روحانی فرشتگان در معرض انکار قرار می‌گیرد. یکی از این مفسران و در راس آنان، رشید رضا است. در نوشتار حاضر، با هدف بررسی درستی دیدگاه‌های رشید رضا، دو مساله ماهیت و رویت ملائکه در دو تفسیر المنار و المیزان به صورت تطبیقی بررسی شده است. رشید رضا، فرشتگان را به قوا و انرژی‌هایی که در طبیعت انسان و موجودات وجود دارد، تفسیر می‌کند که قابل رویت نیستند؛ ولی علامه طباطبایی با تمسک به ظواهر آیات قرآن، ملائکه را موجوداتی غیر مادی می‌شناساند که از اوصاف و لوازم زندگی مادی منزه هستند.

قرآن کریم راه سعادت انسان‌ها را پذیرش ولایت الهی و اولیاءالله معرفی می‌کند. از موانع اصلی این راه، شیطان و جنود اویند که تلاش می‌کنند انسان را از ولایت خداوند خارج ساخته و تحت امر و ولایت خود قرار دهند. هدف از این پژوهش، تحلیل معنایی و واکاوی مفهوم ولایت شیطان است که در قرآن کریم بدان اشاره شده و انسان‌ها از آن برحذر داشته شده‌اند. از آنجاکه فراوانی دام‌های شیطان در دنیای امروز، زمینه ولایت‌پذیری از شیطان را آسان‌تر ساخته است، این پژوهش با تمرکز بر آیات قرآن کریم و روایات و نیز بهره‌گیری از منابع تفسیری می‌کوشد با بیان تحلیلی از معنای ولایت شیطان، ویژگی‌ها و راه‌های شیطان در خروج انسان از ولایت الهی را معرفی کند. تقابل با ولایت خداوند، متصف‌شدن به صفات شیطانی و فراهم‌ساختن زمینه ولایت‌پذیری از سوی انسان، مهم‌ترین ویژگی ولایت شیطان است. بررسی آیات نشان می‌دهد واژه «ولایت» با واژه «تبعیت» ارتباط معنایی وثیقی دارد و ثابت می‌کند با تبعیت از شیطان است که او بر انسان ولایت پیدا می‌کند. قرآن کریم به روش‌های متعدد شیطان در خارج‌ساختن انسان‌ها از ولایت خداوند اشاره کرده است. مهم‌ترین راه مقابله با ولایت شیطان، آشنایی با دام‌های شیطان، توکل بر خداوند و پناه‌بردن به ولایت اهل بیت (علیهم السلام) است که در سه مولفه شناختی، عاطفی و رفتاری محقق می‌شود.

مکتب اخلاق ارسطویی، یکی از مکاتب اخلاقی است که علامه طباطبایی از آن در ذیل آیات 155 و 156 سوره بقره یاد‌ می‌کند. نظر به استفاده‌ برخی پژوهشگران از این روش اخلاقی، نوشتار حاضر درصدد است با روش توصیفی و تحلیلی، دیدگاه قرآن را در تایید یا رد این مکتب اخلاقی به‌دست آورد. آنچه از سیر مطالعه به‌دست آمده است، اینکه اولا این مکتب در کلام علامه، معنای عامی دارد و خاص اخلاق ارسطو نیست. ثانیا مبنای این نظریه، عقل اجتماعی و اهداف دنیایی است. ثالثا این مکتب به‌عنوان درجه‌ ضعیف از اخلاق قرآنی، قابل طرح است؛ ولی در روش، با مسلک اعلای قرآنی یعنی انجام فضیلت به خاطر حب الهی تفاوت بسیار دارد؛ تا جایی‌که گاه جای فضیلت و رذیلت در این دو مسلک عوض می‌شود؛ زیرا احکام عقل و حب الهی با هم متفاوت است.