جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

باور به حيات پس از مرگ، از اصول اساسي اديان الهي است. موضوع اين نوشتار، بررسي تطبيقي سرنوشت انسان پس از مرگ، در دين زرتشت و اسلام است. دين زرتشت مانند اسلام، معتقد به حيات پس از مرگ بوده و در بندهاي متعددي از متون اوستايي و پهلوي، به حيات پس از مرگ اشاره شده است. اين نوشتار، نخست به توصيف عالم پس از مرگ و سرنوشت انسان پس از مرگ، از ديدگاه دين زرتشت و اسلام پرداخته و با نگاه مقايسه اي شباهت ها و تفاوت هاي دو دين در اين عرصه برشمرده است. از جمله شباهت هاي دو دين در آموزه حيات پس از مرگ، مي توان به ضرورت جهان پس از مرگ و محدود بودن آن تا رستاخيز، كيفر و پاداش براي مجرمان و نيكوكاران اشاره كرد. و سه جايگاه بهشت و جهنم و هميستگان در جهان پس از مرگ، براي انسان ها در دين زرتشت، و دو جايگاه بهشت و جهنم برزخي براي آدميان در عالم ديگر در دين اسلام، حضور روان بدون بدن در عالم پس از مرگ، از منظر زرتشتيان و روح همراه با بدن، متناسب با خود، در جهان پس از مرگ از منظر اسلام، از جمله تفاوت ها به شمار مي آيد. اين مقاله با روش توصيفي ـ تحليلي تدوين يافته است و تأكيد آن در ارائه مباحث بر قرآن، اوستا و متون پهلوي است.

حُسن تفاهم ميان اديان و مذاهب گوناگون، از ضرورت ها و آرمان هاي بشري در دوران معاصر به شمار مي رود، به گونه اي که انديشمندان گفت وگوي اديان، روش هاي متفاوتي براي اين امر اتخاذ مي کنند. روش گفت وگويي «الهيات شکاف»، تلاش دارد در عين پايبندي به سنت ديني خود، بر شکاف موجود ميان سنت هاي ديني، پلي از شباهت ها بنا کند که نتيجه آن، درک بهتر ديگري و برقراري نوعي زيست همراه با کنش اجتماعي است؛ يعني براي برقراري تفاهم ميان اديان و مذاهب، لازم است ضمن پايبندي به اعتقادات خود، بر نقاط اشتراک و موضوعات اجتماعي متمرکز شد و گفت وگو را بر محور مسائل اساسي چون حقوق بشر، آزادي بيان و عقيده و يا اموري چون جنگ، خشونت، و نقش اديان و مذاهب در از بين بردن اين امور در جامعه جهاني قرار داد؛ چيزي که دين اسلام تحت عنوان کرامت ذاتي و حقوق طبيعي انسان ها بدان توجه بسيار داشته است. با عنايت به چنين رويکردي در گفت وگو، به واسطه مشترکات ديني مورد وفاق طرفين، امکان تفاهم هر چه بيشتر و بهبود شکاف ميان اديان و مذاهب فراهم مي گردد. اين پژوهش تلاش دارد، با روش توصيفي ـ تحليلي، ضمن معرفي روش گفت وگوي «الهيات شکاف» بر مبناي کنش اجتماعي و شواهدي از تأييدات آموزه هاي اسلامي، روشي تازه براي گفت وگو ميان سنت هاي ديني ارائه كند.

آموزة مايا كه براي بيان چگونگي خلقت در آيين هندو مطرح مي گردد، يكي از مهم ترين بخش هاي الهيات هندو مي باشد. اين آموزه، بيانگر اين است كه فرايند خلقت در واقع نوعي تجلي برهمن است و جهان به عنوان ساية برهمن و رؤياي او صادر شده است. نظرية مايا، كه زاييدة يك نگاه وحدت وجودي است، بيشتر در كتاب اوپانيشادها مطرح گرديده و از سوي عارفان مكتب ودانتايي، بخصوص متفكر برجستة اين مكتب يعني شانكارا واكاويي، بسط و گسترش يافته است. اين پژوهش، بر آن است تا نشان دهد اصل نظريه مايا، هرچند نه به شكلي مفصل، در مجموعة «وداها»، كه قديمي ترين متون مذهبي جهان و آيين هندو به شمار مي روند، وجود داشته است. بدين منظور، به كاوش هاي لغت شناسي و معناشناسي در باب نظرية مايا پرداخته و با نظر به سرودهاي وداها، از جمله دو سرود «آفرينش» و «پروشا»، تلاش در اثبات اين مطلب صورت گرفته است

«تمثيل»، يكي از رايج ترين شيوه هاي انتقال معاني مجرد و انتزاعي در ادب فارسي است كه موضوعات پيچيده و نامحسوس ديني و عرفاني را ساده و قابل فهم مي كند. به كارگيري زبان تمثيل، بهترين و نزديك ترين زبان به فهم و ادراك آدمي است؛ چراکه احوال مربوط به انسان و جهان را در قالبي محدود به حس و تجربه بيان مي كند. اين شيوة ادبي، در ساير متون عرفاني، به ويژه متون عرفاني هندي نيز قابل مشاهده است. بررسي تطبيقي و دوسويه ميان ادب فارسي و ادب هندي، به شناخت دقيق شباهت ها و اشتراكات تمثيلي آنها مي انجامد. بدين منظور، اين پژوهش با سيري در متون عرفاني هندي و متون برجسته عرفاني فارسي، به بررسي تطبيقي هنر تمثيل پرداخته و تمثيلات داستاني مشترك آن دو، مورد نقد و ارزيابي قرار گرفته است. يافته هاي پژوهش، حاكي از اين است كه تمثيلات داستاني در ادب فارسي، علاوه بر مضمون و محتوا، از نظر ساختار و عناصر تشكيل دهندة تمثيل نيز با ادب عرفاني هندي مشابهت دارند و از آن تأثير پذيرفته اند.

اديان ابراهيمي راه کارهاي رفتاري مناسبي در برخورد با دشمن ارائه مي دهد که مطابق با رسالت آنان، از اصول اخلاقي مشخصي برخوردار است. اين پژوهش، به بررسي و مقايسه اشتراکات و افتراقات قرآن کريم و تنخ در برخورد با دشمنان، براي دستيابي به رفتار مسالمت آميز بين پيروان اين دو دين مي پردازد. منظور از «دشمن»، دشمنان عقيدتي جامعه ديني مسلمانان و يهوديان است که براساس آيات قرآن کريم، به گروه هاي «مشرک»، «کافر»، «منافق» و «اهلِ کتاب معاند» و در تنخ، به گروه هاي «ملحد» و «بني اسرائيل خاطي» تقسيم شده اند. در قرآن کريم، برخورد مسلمانان با دشمن، همراه با تعقل و ياري خداوند است. در تنخ، خداوند با دشمنان برخورد مي کند و در اين زمينه تعقل انسان ها نقش چنداني ندارد. قرآن کريم در رفتار با دشمن، سير مشخصي از رفتار ملايم تا قاطع را ترسيم مي کند. در کتب مؤخرِ کتاب مقدس عبري، مي توان شاهد رفتارهاي اخلاق محور با دشمن بود، اما تناقضات موجود در تنخ، مخاطب را در دريافت الگوي صحيح رفتاري در برخورد با دشمن دچار ترديد مي كند. در تنخ، برخورد با دشمن به دليل نگاه غالب قومي آن، از سنخ طرد مطلق غير خود و حالت تدافعي است؛ اما قرآن کريم، فارغ از اختلافات قومي، رفتاري مبتني بر اخلاق ارائه مي دهد که شمول گرا و مفيد براي همه نژادهاست.

تحولات گسترده اي كه غرب مسيحي از رنسانس تا به امروز به خود ديده است، موجب چالش هاي گسترده در زمينه هاي مختلف شده است. از جملة اين تحولات، تغيير ديدگاه هاي متألهان مسيحي نسبت به كتاب مقدس است كه چالش هايي با ديدگاه سنتي از آن ايجاد كرده است. اين مقاله، با روش توصيفي ـ تحليلي درصدد دستيابي به چالش هايي است كه تصاوير جديد از كتاب مقدس، ايجاد كرده است. حاصل يافته هاي پژوهش حاكي از آن دارد كه از جهات مختلف، ديدگاه سنتي از كتاب مقدس، به چالش كشيده شده و قابل پذيرش نمي باشد، به گونه اي كه گروه هايي همچون فمينيست ها درصدد حذف كتاب مقدس فعلي و جايگزين كردن كتاب مقدس فمينيستي برآمده اند.

حفظ سلامت و نظم جامعه، براي حركت در مسير صحيح پيشرفت، در هر مكتبي جزو اولويت هاست. يكي از راه هاي رسيدن به اين هدف، حفظ سلامت و نظم فردي و خانوادگي و تحكيم روابط خانوادگي و نظم اجتماعي است. دو دين يهود و اسلام، براي دستيابي به اين هدف، حفظ عفاف و حجاب را به پيروان خود توصيه مي كنند تا سلامت اخلاقي بر جامعه حاكم شود. حفظ عفاف و حجاب در اين دو دين الهي، به هر دو قشر زن و مرد توصيه شده است و هريك در اين مسير، تكاليف ويژه خود را دارند؛ تكاليفي كه جداي از حفظ عفت خودشان، به حفظ عفت همسرشان و جامعه اي كه در آن حضور دارند نيز كمك مي كند. با مطالعه جزييات اين توصيه ها، مي توان به شباهت هاي بسياري ميان اين دو دين الهي پي برد. اين پژوهش، به موضوع عفاف و حجاب در دو دين يهود و اسلام مي پردازد و تأكيد آن بر مطالب كتاب هاي فقهي تلمود و من لايحضره الفقيه است كه مطالب آنها، تبيين كننده وحي بوده، مورد توجه ويژۀ ‏فقيهان اين دو مكتب مي باشند.

اين مقاله به بررسي تحليلي و انتقادي انسان شناسي پولس مي پردازد. درك الهيات پولس، در گرو درك انسان شناسي اوست. قلب الهيات او تأثير مكاشفه و فيض خدا در انسان است. پولس وجود انسان را داراي ساحتي سه گانه جسم، نفس و روح مي داند كه هر ساحت، خود دو جزء دارد: 1. بدن و تن، 2. عقل يا ذهن و قلب 3. روح و نفس. انسان دو شيوة زيست دارد: در موافقت با خدا و در موافقت با دوره پيش از مسيح. ديدگاه او درباره انسان عبارت از: توضيح ذات او در سه وضع آفرينش، هبوط و نجات است. در باب وضع آفرينش بايد گفت: انسان به صورت خدا و براي ارتباط با خدا آفريده شد. آدم قبل از هبوط، با اراده آزاد خود مرتكب گناه شد و وضعيتي نامطلوب يافت. گناه او به فرزندانش انتقال يافت. نتيجه گناه مرگ شد. اراده انسان متمايل به گناه است. انجام عمل نيك و نجات، تنها با فيض خدا ممكن است. نجات هديه رايگان خداوند است كه به وسيله فيض و از طريق ايمان حاصل مي شود.